استیصال سعودی در پرونده «خاشقجی»/ریاض به «قربانی‌سازی» می‌اندیشد؟

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل ـ رامین حسین آبادیان: هرچقدر که از ناپدید شدن «جمال خاشقجی» فعال مدنی، روزنامه نگار و منتقدِ رژیم سعودی بیشتر سپری می شود، شواهد و قرائن بیشتری مبنی بر نقش داشتن مقامات ریاض و در رأس آنها «محمد بن سلمان» ولیعهد ناپخته سعودی در این پرونده پیچیده، به چشم می خورد و ابعاد جدیدی برای افکار عمومی آشکار می شود.

از زمانی که جمال خاشقجی قدم به کنسولگری عربستان سعودی در ترکیه گذاشت و هیچوقت از آنجا خارج نشد، مقامات ریاض گمان نمی کردند که مورد شدیدترین هجمه های رسانه ای و سیاسی قرار گرفته و بدین ترتیب با یکی از بی سابقه ترین بحران های تاریخ خود مواجه شوند؛ بحرانی که نتیجه ای جز بی آبرویی و رسوایی برای حکام مستبد سعودی و شاهزاده تشنه قدرت آن یعنی محمد بن سلمان در نزد افکار عمومی منطقه و جهان، نخواهد داشت.

افشای پیشنهاد ۵ میلیارد دلاری بن سلمان به اردوغان برای مختومه کردن پرونده ناپدید شدن خاشقجی، قدردانی ریاض از واشنگتن به دلیل تساهل در این پرونده، لغو سفر ولیعهد ابوظبی به پاریس به دلیل ترس از پیامدهای ناپدید شدن خاشقجی و همچنین محو شدن عادل الجبیر از مقابل دوربین های رسانه ها همزمان با سر به نیست شدن فعال منتقد سعودی، تنها بخشی از علل و عواملی هستند که طی چند روز گذشته بر مسأله ترور روزنامه نگار مخالف ریاض صحه گذاشته اند. 

در چند روز گذشته به دلیل ظهور و بروز همین شواهد و قرائن و همچنین در سایه ناتوانی ریاض در اثبات برائتش از هرگونه اتفاق احتمالی برای خاشقجی، موجی از هجمه های سیاسی و رسانه‌ای علیه سعودی ها به راه افتاده است؛ هجمه هایی که مقامات ریاض را عملا در پرونده خاشقجی خلع سلاح کرده و آنها را به استیصالی بی سابقه کشانده است. 

در همین راستا، اتحادیه سراسری رونامه نگاران عرب در خصوص پرونده ناپدید شدن جمال خاشقجی بیانیه ای را صادر کرد. این اتحادیه اعلام کرد که روزنامه نگاران جهان عرب تحولات مربوط به پرونده ناپدید شدن خاشقجی در شرایطی ابهام آلود را از نزدیک پیگیری می کنند. اتحادیه سراسری روزنامه نگاران عرب همچنین تأکید کرد: ناپدید شدن خاشقجی در شرایطی ابهام آلود مسأله ای است که موجبات نگرانی فراوانی را فراهم کرده است.

این اتحادیه اعلام کرد که هرگونه جنایت احتمالی علیه فعال مدنی و منتقدِ سعودی را محکوم کرده و خواستار محاکمه و مجازات عاملان این جنایت است. اتحادیه مذکور همچنین به تلاش ها برای سرپوش گذاشتن بر حقایق پیرامون سرنوشت خاشقجی اشاره و اعلام کرد: از تمامی نهادها و مؤسسات ذی ربط می خواهیم که هرچه سریعتر از حقایق این ماجرا پرده بردارند.

در همین حال، آلمان، فرانسه و انگلیس نیز با انتشار بیانیه‌ای مشترک نسبت به ناپدید شدن جمال خاشقجی، نویسنده منتقد سعودی واکنش نشان دادند. در این بیانیه، سه کشور اروپایی ضمن اعلام نگرانی جدی خود نسبت به ناپدید شدن جمال خاشقجی؛ خواستار انجام تحقیقات کامل و مفصل در این ارتباط شده‌اند. وزیران خارجه سه کشور در این بیانیه ضمن تاکید بر انجام تحقیقات مستقل در ارتباط با مسئله خاشقجی همچنین خواستار آن شده‌اند که عاملان این حادثه شناسایی و نسبت به پیگیری این واقعه اطمینان حاصل شود.

سه کشور اروپایی همچنین گفته‌اند که از عربستان انتظار دارند تا پاسخی روشن و دقیق را در راستای تحقیقات مشترک با ترکیه ارائه دهد، ضمن آن که به گفته وزرای خارجه سه کشور اروپایی این درخواست بصورت مستقیم نیز به مقامات ریاض تحویل داده شده است.

هجمه های گسترده رسانه ای و سیاسی به عربستان سعودی و بن سلمان موجب شده تا این شاهزاده ناپخته سعودی بیش از هر زمان دیگری به فکر خروج آبرومندانه از باتلاقی باشد که بادست خود با سرکوب مخالفانش برای خود ایجاد کرده است. وی در این راستا از «محمد بن زاید» ولیعهد ابوظبی نیز درخواست کمک کرده تا بدین ترتیب عربستان و امارات با مشارکت یکدیگر از بحران کنونی عبور کنند.

منابع آگاه اعلام کرده اند که عربستان سعودی و امارات متحده عربی پس از رایزنی های گسترده و فشرده با یکدیگر در اتاق های فکر مشترک، برای عبور از بحران کنونی به گزینه های مختلفی رسیده اند که یکی از آنها پروژه «قربانی سازی» است. بدین ترتیب، در این سناریو فردی باید به عنوان قربانی معرفی شده و مسئولیت ناپدید شدن و کشته شدن احتمالی خاشقجی به دوش او گذاشته شود. 

طبق این سناریو، فرد مذکور می بایست از درون دربار سعودی باشد و اینگونه ادعا شود که اقداماتش علیه خاشقجی بدون اطلاع مقامات ارشد سعودی از جمله ملک سلمان و محمد بن سلمان انجام شده است. البته مقامات سعودی و اماراتی برای پیاده سازی این سناریو مقدماتی را نیز پیش بینی کرده اند که از جمله آن می توان به ابلاغ دستورالعمل هایی به رسانه های تحت الحمایه‌شان اشاره کرد. 

ریاض و ابوظبی برای تکمیل سناریوی مذکور همچنین رایزنی های گسترده ای را با سران کشورهای غربی و در رأس آنها ایالات متحده آمریکا کلید زده و طی این رایزنی ها از طرف های غربی و آمریکایی خواسته اند تا ضمن همراهی با سناریوی پیش بینی شده، از متهم کردن بن سلمان به دست داشتن در پرونده ناپدید شدن خاشقجی امتناع کنند. البته همانطور که گفته شد این یکی از سناریوهای بن سلمان برای خروج از باتلاق کنونی است و این احتمال نیز وجود دارد که در نهایت بنا به هر دلیلی به مرحله اجراء نرسد. درحال حاضر این سناریو در دست بررسی است.

اما واقعیت آن است که اگر این سناریو درنهایت تکمیل شده و به منصه ظهور برسد و سعودیها فردی را به عنوان قربانی، عامل ناپدید شدن خاشقجی معرفی کرده تا از خود سلب اتهام کنند، بدون شک شاهد موج دیگری از واکنش های سیاسی، رسانه ای و مردمی در سطوح منطقه ای و بین المللی علیه ریاض خواهیم بود. افکار عمومی به خوبی می دانند که شاهزاداگان سعودی به دلیل موجب سرکوبگری ها و خوی توحش بن سلمان، بدون اجازه او جرأت نوشیدن جرعه ای آب هم ندارند، چه برسد به انجام اقدامی که خاندان سعودی را وارد بحرانی بی سابقه کرده است.

بنابراین، در پیش گرفتن احتمالی سیاست «قربانی سازی» توسط رژیم سعودی نمی تواند پاسخ قانع کننده ای برای افکار عمومی و کسانی که به دنبال یافتن واقعیت ناپدید شدن خاشقجی هستند، باشد. البته درست به همین دلیل است که مقامات سعودی تاکنون اجرایی ساختن چنین سناریویی را به تأخیر انداخته اند. ریاض خود نیک می داند که واکنش ها به این سناریو کاملا سلبی خواهد بود و به همین دلیل است که تلاش می کند فشارهای کنونی را به جان بخرد و بیشتر به ابعاد مختلف سناریوی مذکور بیندیشد.