خیمه‌شب بازی ترامپ به پرده آخر رسید/تکانه شدیداقتصادی در راه نیست

خبرگزاری مهر- گروه اقتصادی- محبوبه فکوری: ماهها است که ایالات متحده آمریکا بر طبل اعمال تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران می‌کوبد. زمزمه‌های آن را ماه به ماه از اواسط سال گذشته آغاز کرد و در نهایت گام به گام به موعدی نزدیک شد که برجام را زیر پا بگذارد و بگوید که برجام بدترین توافق دوره حکومت‌داری در این کشور بوده که از سوی باراک اوباما، همتای پیشینش به امضا رسیده است. رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا به صورت یکطرفه از برجام خارج شد و پس از آن اعلام کرد که یکی از سخت‌ترین تحریم‌ها را بر علیه اقتصاد ایران در سیزدهم آبان‌ماه اعمال خواهد کرد.

اما درست از چند ماه قبل از موعد مقرر، اعمال این تحریم‌ها بر علیه ایران شروع شد و اولین شلیک‌های خود را با وعده کاهش فروش نفت ایران به صفر همراه کرد؛ تا جایی که شرکای معاملات نفتی ایران در بازارهای جهانی تهدید به تحریم از سوی ایالات متحده آمریکا شدند و در کنار آن، قرار بر این شد که هر کشوری که با ایران قرارداد داشته و در دوران بعد از برجام، کار اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری مشترک آغاز کرده باشد، از معامله به صورت یکطرفه خارج شده و دیگر تعامل تجاری نداشته باشد؛ البته به تناسب، برای برخی از شرکت‌ها مهلت زمانی برای خروج از قراردادها نیز در نظر گرفته شد.

این تهدیدها به تحریم‌ ماههای متمادی با اقتصاد ایران همراه بود و به مدد برخی مشکلات ساختاری اقتصاد ایران و برخی بی‌تدبیری‌های داخلی، چالش هایی را بویژه در بازار ارز رقم زد؛ سیل نقدینگی از جمله این مشکلات ساختاری بود که طی ماههای گذشته نهایت تاثیر مخرب خود را در بازار ارز ، سکه، مسکن و خودرو تخلیه کرد و دیگر توانی برای ایجاد موج جدید قیمتی در هیچ بازاری ندارد. 

اکنون فعالان اقتصادی، اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادی هم بر این باورند که اگرچه ممکن است تحریم‌ها، آثاری را به مرور در اقتصاد ایران داشته باشد و سختی هایی که رقم بزند، اما به هیچ عنوان توان ایجاد تکانه های شدید را ندارد. آنها معتقدند بخش عمده‌ای از آثار تحریم به لحاظ اقتصادی، پیش از موعد سیزدهم آبان، در اقتصاد ایران تخلیه شده است و همین امر، شرایط را اندکی برای مواجهه با این شرایط جدید سهل تر کرده است. نکته حائز اهمیت این است که به گفته فعالان اقتصادی، معافیتی که ایالات متحده آمریکا به هشت کشور خریدار نفت ایران طی روزهای گذشته ارایه کرده است، نه تنها رویای ترامپ برای به صفر رساندن فروش نفت ایران را غیرممکن کرد، بلکه سبب خواهد شد تا ایران، علاوه بر مشتریان جدیدی که به گفته دولتمردان برای فروش نفت خود در شرایط جدید پیدا کرده است، با مضیقه کمتری در فروش نفت و درآمدهای نفتی مواجه شود. بویژه آنکه علیرغم محدودیت اندکی که در فروش نفت ایجاد شده، به همان نسبت قیمت نفت در بازارهای جهانی رو به افزایش گذاشته است؛ صندوق بین‌المللی پول نیز پیش بینی کرده اگر محدودیت آمریکا برای فروش نفت ایران بیشتر شود، قیمت نفت از مرز ۱۰۰ دلار هم عبور خواهد کرد.

در این میان، فعالان اقتصادی بخش آسیب‌پذیرتر اقتصاد ایران از تحریم‌های پیش رو را حوزه نظام بانکی می‌دانند که البته به اعتقاد آنها، به مشکلات ساختاری اقتصاد ایران و نظام بانکی برمی‌گردد؛ به خصوص اینکه سیستم بانکی در ایران از جمله بخش‌هایی بود که بعد از برجام نیز بدلیل محدودیت های ناشی ازتحریم قبلی، نتوانست ارتباطات و تعاملات خود با دنیا را احیاء کند.

به هر حال به نظر می‌رسد که باید با تدبیر، برنامه‌ریزی درست و استراتژی مشخص، تلاش کرد تا از تهدید تحریم، فرصت‌هایی ساخت که اقتصاد ایران را مقاوم‌تر و تاب‌آور می‌کند و آنگاه تلاش کرد که با اعتمادسازی عمومی و بها دادن به بخش‌خصوصی، زمینه را برای شکوفایی هر چه بیشتر اقتصاد ایران و جلوگیری از بروز تکانه‌های شدید در آن فراهم ساخت. این رویایی دست نیافتنی نیست؛ کافی است که همت دولتمردان در کنار اعتماد به بخش سازنده اقتصاد ایران، اقتصاد ایران در مسیر اصلاح سیاست های غلط گذشته قرار دهند.

* خبرنگار مهر: آمریکا با خروج از برجام، اعلام موعد ۴ نوامبر(۱۳ آبان‌ماه) برای تحریم‌ها و اعمال پیش از موعد بخشی از محدودیت‌ها بر علیه اقتصاد ایران، تلاش کرد تا بار روانی سنگینی به نظام اقتصادی کشورمان تحمیل نماید. به همین دلیل بسیاری معتقدند که آثار روانی ناشی از اعمال این تحریم‌ها، پیش از این در اقتصاد ایران تخلیه شده است. چقدر با این نظر موافق هستید؟

محمود بهمنی، رئیس کل اسبق بانک مرکزی: بنده عمیقا باورم بر این است که متاسفانه برخی از بخش‌های اقتصادی و دولتی ایران به پیشواز تحریم‌ها رفتند و در حالیکه خبری از اعمال این تحریم‌ها نبود، برخی نابسامانی‌ها را برای اقتصاد ایران رقم زدند؛ در حالیکه تحریم‌ها قرار است از امروز(۱۳ آبان‌ماه) آغاز شود؛ پس بخشی از تحرکات ناشی از آثار روانی این تحریم‌ها، از سه ماه قبل در اقتصاد ایران تخلیه شده است؛ بنابراین در شرایط کنونی، اگر بتوانیم مدیریت مناسبی داشته باشیم، تحریم‌ها را دور خواهیم زد، ضمن اینکه باید توجه داشت که ایران تحریم‌هایی به مراتب بدتر از شرایط کنونی را پشت سر گذاشته است؛ در سال ۹۱، شش تحریم از سوی سازمان ملل متحد اعمال شد که در کنار اجماع جهانی، شرایط سختی را برای اقتصاد ایران رقم زد؛ اما اکنون وحدت اروپایی‌ها و سازمان ملل را در همراهی با ایفای تعهدات ایران در برجام به همراه داریم و به راحتی می‌توان مدیریت مناسبی را برای عبور از این شرایط اعمال کرد.  از سوی دیگر صحبت شد که ۸ کشور را معاف از تحریم نفتی شوندو می توانند نفت ایران را بخرند. این ها کمک می کند که بتوانیم تحریم ها را بهتر از گذشته را مدیریت کنیم. 

مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران: تحریم‌های آمریکا با وجود مخالفت قاطع اتحادیه اروپا همانند پیش‌بینی‌ها از سرگرفته شده؛ اما باید گفت که این تحریم‌ها حرف تازه و جدیدی برای ایران ندارد؛ با این تفاوت که خوشبختانه این‌ بار اتحادیه اروپا با وجود تمام محافظه‌کاری‌ها در رفتارهایش، همراه ایران است. 

محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران: تحریم‌ها بدون شک آثار منفی خود را بر اقتصاد ایران خواهد داشت و تاکنون نیز بخشی از این آثار منفی از نظر روانی و عملیاتی، در اقتصاد نمودار شده؛ اما به هر حال همه این آثار تخلیه نشده است؛ ضمن اینکه آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند که پتروشیمی، کشتیرانی و فروش نفت ایران را با مشکل روبرو خواهند کرد؛ اما اینکه تا چه اندازه موفق باشند و بتوانند با چه درصد موفقیتی این کار را انجام دهند، موضوع دیگری است. به هر حال فروش نفت ایران هیچگاه به صفر نخواهد رسید؛ به خصوص اینکه امیدواری در مواجهه با دور جدید تحریم‌های آمریکا بر علیه ایران، ایستادگی اروپایی‌ها برای حفظ برجام است که طی دو روز گذشته نیز، بیانیه‌هایی در حمایت از حفظ این قرارداد بین‌المللی و بر علیه تحریم‌های آمریکا، صادر کرده است. در عین حال همانطور که رئیس‌جمهور نیز اعلام کرده‌اند، اتحادیه اروپا باید برنامه اصلی خود را برای ایجاد یک کانال ویژه مالی، هر چه زودتر اعلام نموده و عملیاتی کند و به اجرای آن سرعت ببخشد، در آن صورت است که بهتر می‌توان در مورد تاثیر تحریم‌های آمریکا بر اقتصاد ایران قضاوت کرد.

محسن جلال‌پور، رئیس سابق اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران: به اعتقاد بنده بخش عمده‌ای از آثار تحریم‌های خصمانه ایالات متحده آمریکا بر علیه اقتصاد ایران، در شش ماهه ابتدای سال جاری تخلیه شده است، ولی به هر حال با توجه به اینکه این کشور اعلام کرده که ۴۰۰ شرکت و فرد جدید را به فهرست تحریم‌های خود اضافه خواهد کرد، این موضوع می‌تواند اقتصاد ایران را دچار مشکل کند. از سوی دیگر آمریکا فشار زیادی را برای قطع روابط سوئیفت با ایران به کار گرفته است که به هر حال این موضوع هم در صورت عملیاتی شدن می‌تواند چالش هایی را برای اقتصاد ایران به دنبال داشته باشد.

حسین سلاح‌ورزی، نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران: تا حدود زیادی می‌توان بر این نکته تاکید کرد که آثار ناشی از اعمال تحریم‌های آمریکا، ظرف ماههای گذشته در اقتصاد ایران تخلیه شده است، ضمن اینکه این طور نیست که تصور کنیم اعمال تحریم‌های جدید آمریکا، ما را به شرایط پیش از برجام برمی‌گرداند. مطلقا این اتفاق نمی‌افتد؛ یعنی ما به آن شرایط تحریم پیش از برجام برنخواهیم گشت؛ اما به هر حال این تحریم‌ها هم بدون تاثیر نیست. بخش عمده ای از اثرات تحریم، بار روانی ناشی از آن است که در هفت ماهه گذشته، در اقتصاد و بازار ایران تخلیه شده است.

غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران: به نظر می‌رسد که بخش عمده‌ای از آثار منفی و زیانبار تحریم‌های اقتصادی آمریکا بر علیه ایران، به مرور در ماههای گذشته در اقتصاد ایران تخلیه شده است؛ این در حالی است که در این شرایط نیز که ما وابستگی شدیدی به درآمدهای حاصل از نفت داریم و یکی از نقاط خطر ما در رابطه با مساله تحریم، فروش نفت است، مهمترین مساله‌ای که باید بر آن تکیه کرد، تقویت صادرات غیرنفتی کشور است؛ البته نه به این شیوه‌ای که اکنون کار پیش می‌رود؛ چراکه در شرایط کنونی با کمال تاسف وضعیت بسیار نامطلوبی پیش آمده است؛ دولت باید حمایت‌ها از صادرات غیرنفتی را بیشتر کند. 

سیدحسین سلیمی، عضو کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌الملل: من فکر می‌کنم که تحریم‌های آمریکا، بزرگترین تاثیر خود را به لحاظ ارزی و کمبود منابع بر اقتصاد ایران به جای گذشته است و اقتصاد ایران از شرایط نامساعد ناشی از اوج فشار عبور کرده و بخش عمده‌ای از اثرات آن تخلیه شده است؛  به نظر می‌رسد بیشترین اثر منفی این تحریم‌ها می‌توانست بر روی نرخ ارز نمود پیدا کند؛ در حالیکه نرخ ارز از ۴۰۰۰ تومان به ۸ هزار تومان در سامانه نیما و حدود ۱۴ هزار تومان در بازار آزاد رسیده است و بیش از این جایی برای نوسانات ارزی وجود ندارد. 

مرتضی ایمانی‌راد، اقتصاددان: هنوز مشخص نیست که ترامپ قصد دارد چه اقداماتی را بر علیه اقتصاد ایران انجام دهد؛  هنوز مبادلات غیردلاری و شبکه بانکی ایران کامل وارد تحریم‌ها نشده است، تحریم بانک مرکزی هنوز مشخص نیست و تاریخ اتمام قراردادهای نفتی حتی تا ماه نوامبر نیز کامل نشده است، بنابراین ممکن است تنگناهای نفتی از ماه دسامبر بیشتر شود؛ پس وقتی که همه این مولفه‌ها را در نظر بگیریم، به این نتیجه می‌رسیم که تحریم‌ها در همه ابعاد تحقق نیافته است.

سیدرضی آقامیری، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران: اثرگذاری برخی از موارد تحریمی که امریکا در دور جدید محدودیت‌ها بر علیه اقتصاد ایران در نظر گرفته است، نیازمند سپری کردن دوره‌ای است که آثار خود را به طور کامل در اقتصاد ایران تخلیه کند و یک بازه زمانی را باید در نظر گرفت، هنوز به نظر نمی‌رسد که آن بازه زمانی طی شده باشد؛ ولی بخشی از آثار منفی این تحریم‌ها در اقتصاد ایران تخلیه شده است. اما قضاوت کامل این اثرگذاری نیازمند گذر زمان است.

عباس آرگون، نایب رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی تهران: بخشی از آثار تحریم‌ها در اقتصاد ایران تخلیه شده است، اما در بخش حمل و نقل، نظام بانکی و موضوعاتی همچون سوئیفت باید جزئیات تحریم‌های جدید اعلام شود تا مشخص شود که دامنه تحریم‌ها چقدر است؛ به هر حال قرار است که ۷۰۰ نفر در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار بگیرند که باید در ادامه دید حضور آنها چقدر در پروسه تحریم برای اقتصاد ایران مشکل ایجاد می‌کند، اما به هر حال اکنون به نظر نمی‌رسد شرایط خاصی را تجربه کنیم. 

ابراهیم بهادرانی، مشاور عالی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران: به نظر می‌رسد که غیر از آثار روانی تحریم‌های آمریکا که در اقتصاد ایران تخلیه شده است، تا به حال فروش نفت ایران به شکلی که آمریکا می‌خواسته دچار مشکل نشده است . آمریکا به کشورهای مختلفی که از ما نفت می‌خرند، فشار آورد؛ اما در نهایت به آنها معافیت داد. البته فروش نفت ایران از ۲.۴ میلیون بشکه در روز به ۱.۵ میلیون بشکه در روز رسیده است، اما باید توجه داشت که قیمتها بالا رفته است. پس آثار اقتصادی تا حدود بسیار زیادی تخلیه شده است، اما آثار روانی و سیاسی آن را باید در آینده قضاوت کرد.

حسین درودیان، اقتصاددان: آثار تحریم‌های آمریکا تا حد زیادی تخلیه شده است و اتفاق عملیاتی جدیدی رخ نخواهد داد، چراکه اساس گشایش هایی که در روابط بانکی بعد از برجام بنا بود که برای ایران اتفاق افتد، انجام نشد، بنابراین رفع آن نیز عملا تاثیر منفی بر ایران نخواهد داشت، چراکه تاثیر مثبت خاصی هم نداشته است.

*خبرنگار مهر: با توجه به اینکه تمرکز اصلی تحریم‌های جدید آمریکا بر روی کاهش و به صفر رساندن فروش نفت ایران بود، فکر می‌کنید با توجه به معافیت اخیر هشت کشور از تحریم خرید نفت ایران، چه سرنوشتی برای فروش نفت ایران رقم خواهد خورد؟

محمود بهمنی: با نزدیک شدن به موعد تحریم‌های آمریکا، صحبت این کشور آن است که ۸ کشور از تحریم خرید نفت ایران، معاف شوند، یعنی این کشورها می‌توانند نفت ایران را بخرند؛ پس اگر بتوانیم نفت را بفروشیم، مضیقه چندانی نخواهیم داشت، ضمن اینکه حتی اگر این معافیت نیز اعمال نمی‌شد، بالاخره بین ۱۸۷ کشور دنیا، هستند کشورهایی که نمی‌توانند تحریم بشوند و می‌توانند با ایران مراودات تجاری داشته باشند؛ پس در این حوزه هم، کار را بهتر از گذشته می‌توان مدیریت کرد؛ ولی باید بسیار حواسمان جمع باشد که خودمان را در مقابل این مسائل هیجانی و تبلیغاتی و نیز صحبت‌های روانی، کنترل کرده و مقاوم‌تر کنیم. در مورد فروش نفت و درآمدهای نفتی نیز جای نگرانی نیست.

مسعود خوانساری: احتمالاً با مساله جدیدی مواجه نخواهیم شد؛ چراکه آمریکا می‌خواسته فروش نفت ایران کم شود که شده و نقل و انتقالات پولی هم انجام نمی‌شود که اصولا شرکت‌های بزرگ را تحت‌الشعاع قرار دهد؛ پس بحث اصلی، روانی است. در بحث اقتصادی، هر آنچه که باید اعمال می‌شده، انجام شده است. اما در حوزه نفت، اتفاق جدیدی رخ نخواهد داد.

محمد لاهوتی: هم اکنون صادرات نفت ایران به حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است که نسبت به ماههای گذشته کاهش را تجربه می‌کند،  آمریکا نتوانست هدف به صفر رساندن فروش نفت ایران را محقق کند؛ ضمن اینکه هشت کشور نیز به مدت سه ماه، از تحریم خرید نفت ایران معاف شده‌اند که این یک خبر خوب است و نشان می‌دهد که حتی خود امریکا نیز، آمادگی پذیرش قیمت‌های بالا برای نفت را ندارد، پس ممکن است که این معافیت، در مرحله بعد هم تمدید شود؛ البته به نظر می‌رسد بخش عمده‌ای از توفیق ما در فروش نفت و نقل و انتقال درآمدهای ناشی از آن، بستگی به کانال مالی ویژه‌ای دارد که اروپا تعریف کرده است. پس اگر اروپا با ما در این مسیر همراه شود، به نظر نمی‌رسد که مشکلی نیز در حوزه نفت بروز کند.

محسن جلال‌پور: اگر قرار باشد که آمریکا محدودیت‌های ناشی از خرید نفت ایران را به صورت سختگیرانه اجرایی کند، به نظر می‌رسد که گرفتاری ما در فروش نفت و نقل و انتقال درآمدهای ناشی از آن بیشتر می‌شود، به هرحال مشکل نقل و انتقال پول حاصل از فروش نفت، یک مساله جدی است که باید دید در روزهای آینده، چه سرنوشتی برای آن رقم خواهد خورد.

حسین سلاح‌ورزی:  در رابطه با اثرات اقتصادی این تحریم‌هاباید به این نکته اشاره کرد که هدف آمریکا، از بین بردن درآمد ارزی ایران از طریق جلوگیری از صادرات نفت و عدم امکان مبادلات مالی با سایر کشورها است که خوشبختانه این اتفاق نمی‌افتد و صادرات نفت ایران کاهش چشمگیری ندارد؛ پس تداوم صادرات نفت را خواهیم داشت و در عین حال، بنا به پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، قیمت نفت نیز برای سال آتی میلادی، به طور متوسط ۷۲ دلار است و این نشان می‌دهد که افزایش قیمت نفت، کاهش احتمالی تولید را به لحاظ منابع ارزی جبران خواهد کرد؛ باید بر اساس پیمان‌های پولی با برخی از کشورهای دنیا و البته اروپایی‌ها ، بخشی از تعاملات تجاری و اقتصادی خود را با برخی از کشورهای دنیا افزایش دهیم.

غلامحسین شافعی: با توجه به زمان‌بندی آغاز تحریم‌ها که از سوی ایالات متحده آمریکا اعمال شده و تحریم‌ها را به تدریج اعلام کرد، می‌توان امیدوار بود در صادرات نفتی با افت شدید مواجه نشویم.

سیدحسین سلیمی: با اعمال تحریم‌های آمریکا در حوزه نفت، ما ملاحظاتی را به لحاظ کمبود منابع ارزی مورد نیاز کشور که با توجه به فروش نفت به دست می‌آید، داشته و نگرانی ما این بود که اگر کشورهای دنیا میزان خرید نفت خود از ایران را کاهش دهند، عملا ما با کسر درآمد ارزی مواجه شویم؛ چراکه باید نفت خود را در اختیار واسطه‌ها می‌گذاشتیم تا برای ایران بفروشند و بنابراین هزینه فروش آن بالا می‌رفت و به نسبت آن، درآمد کمتری عاید ایران می‌شد، بنابراین اکنون که آمریکا هشت کشور دنیا را از تحریم خرید نفت ایران مستثنی کرده است، خبر بسیار خوبی است که ما را در فرآیند تامین ارز مورد نیاز کشور امیدوار می‌کند. اکنون البته اعلام شده که به جای منابع ناشی از خرید نفت ایران، کالا در اختیار ما گذاشته شود، بنابراین جای نگرانی نیست و در گذشته هم همینطور عمل می‌شده است.

مرتضی ایمانی راد: همانطور که در سوال قبلی هم اشاره کردم، هنوز تاریخ اتمام قراردادهای نفتی تا ماه نوامبر کامل نشده است و بنابر این ممکن است که تنگناهای نفتی از ماه دسامبر بیشتر شود. نباید وقایع را کوچک دید و باید تمهیدات لازم را برای رویارویی با هر شرایطی اندیشید.

رضی آقامیری: در حوزه نفت حتی اگر ایران بتواند نفت خود را در بازار جهانی از طرقی که آمریکا متوجه نشود، بفروشد، به طور قطع باید این منبع را با قیمت ارزانتری به فروش رساند و همین امروز هم آثار این ارزان فروشی ایران در برخی کشورها از جمله هند مشخص است، بنابراین ایران نفت را ارزانتر خواهد فروخت و بنابراین درآمد کمتری نیز کسب خواهد کرد، بنابراین این کاهش درآمدهای نفتی، بر روی اقتصاد ایران تاثیرگذار خواهد بود.

عباس آرگون: بخشی از کشورها با اعلام آمریکا از تحریم خرید نفت ایران مستثنی شده‌اند؛ پس عملا تاثیر کاهش فروش نفت، پیش‌خور شده است و در کوتاه مدت، اثرات منفی محسوسی برای ایران ایجاد نخواهد کرد، مگر اینکه بار روانی آن به لحاظ کاهش ذخایر ارزی ناشی از فروش نفت ایجاد مشکل کند که به نظر می‌رسد با افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی، این اثر نیز به حداقل خود برسد.

ابراهیم بهادرانی: تحریم‌های نفتی بر علیه ایران یک چاقوی دولبه است؛ به این معنا که از یک طرف، آمریکا فشار می‌آورد که ایران عرضه نفت به بازارهای جهانی را کم کند و از طرف دیگر، چون تقاضا وجود دارد، کاهش عرضه قیمت را افزایش می‌دهد؛ همانطور که این موارد نیز در گزارش صندوق بین المللی پول نیز مورد تاکید قرار گرفته و این صندوق هم هشدار داده که اگر تحریم‌ها عملیاتی شود، قیمت نفت به ۱۰۰ دلار هم می‌رسد؛ در حالیکه سال گذشته قیمت‌ها کمتر از ۶۰ دلار بوده است، پس بخشی از کاهش صادرات و فروش نفت، با افزایش قیمت طلای سیاه در بازارهای جهانی جبران خواهد شد.

حسین درودیان: تحریم‌های آمریکا در کوتاه‌مدت نمی‌تواند کار اساسی علیه فروش نفت ایران انجام دهد و به نظر می‌رسد تا مشخص شدن آثار آن، چندین ماه زمان باید بگذرد؛ اما نکته حائز اهمیت این است که هر چقدر برای کاهش صادرات نفت ایران، آمریکا بیشتر فشار بیاورد، قیمت در بازارهای جهانی رو به افزایش خواهد گذاشت و همین امر، بخشی از تلاش‌های آنها برای کاهش دسترسی ایران به منابع ارزی را به باد می‌دهد، ضمن اینکه به دلیل مشکلاتی که در تخصیص ارز و انتقالات ارز بین بانکی بر روی درآمدهای نفتی ایران همواره وجود داشته است، ممکن است حتی کاهش درآمدهای نفتی ما نیز، در کوتاه مدت اثر عملیاتی چندانی بر اقتصاد ایران نداشته باشد؛ چراکه هم اکنون نیز با یک حجم دپو شده ارزی در برخی از حساب‌های خارجی خود روبرو هستیم که قابل تخصیص نیست و با مشقات زیاد به آن دسترسی پیدا می‌کنیم، پس موجودی این حساب‌ها اگر کم هم شود، خیلی به صورت فوری اهمیتی برای اقتصاد ایران ندارد. 

خبرنگار مهر: با توجه به اینکه بعد از برجام نیز روابط بانکی ایران با دنیا احیاء نشد و محدودیت‌های ارتباطات بانکی با دنیا یکی از معضلات اقتصاد ایران بود، فکر می‌کنید اعمال تحریم‌های بانکی از سوی آمریکا در دوره جدید، چقدر نظام بانکی ایران را تحت‌ فشار قرار خواهد داد؟

محمود بهمنی: حتی در مورد سوئیفت که آمریکا فشارهایی را برای قطع ارتباط این سیستم با نظام بانکی ایران طراحی کرده است، خود سیستم سوئیفت تمایل دارد که با ایران مراودات بانکی انجم دهد. البته شخصا بر این باورم که نباید به سوئیفت اعتماد کنیم؛ چراکه آمریکایی‌ها در قالب سوئیفت، ارتباطات مالی ایران را رصد می‌کنند؛ بنابراین ما خارج از سوئیفت، باید یک شبکه تبادل ملی برای خود طراحی کرده و بتوانیم از طریق آن، ارتباطات بانکی خود را برقرار کنیم؛ اینطور، هم مسائل ما محرمانه باقی می‌ماند و هم اینکه دشمنان نمی‌توانند مسائل مالی ما را کاملا رصد کنند. در مجموع باید به این نکته  اشاره کنم که تحریم بانکی برای ایران بسیار سخت خواهد بود و نمی‌توانم بگویم که تفاوتی برای ایران نخواهد کرد؛ ولی ما قبلا این مشکلات را داشته‌ایم و مسائل بانکی را هم حل کرده‌ایم.

مسعود خوانساری: به هر حال تحریم بانکی برای ایران سخت خواهد بود، اما باید برای آن روش‌های مدیریتی در نظر گرفته شود؛ این در حالی است که به طور کلی تحریم‌ها برای دولت می‌تواند یک تلنگر باشد که در مورد شرایط اقتصادی کشور واقع‌بینانه و شجاعانه تصمیم بگیرد.

محمد لاهوتی: بیشترین مشکل به نظر می‌رسد در این دوره از تحریم‌های آمریکا، در نظام بانکی ایران نمودار شود؛ چراکه در گذشته نیز روابط بانکی فعال با دنیا نداشته‌ایم و اگر قرار هم باشد که دسترسی ایران را به سوئیفت قطع کنند، ممکن است که مشکلاتی بروز کند؛ البته در چنین شرایطی هم راهکارهایی وجود دارد، به این معنا که اگر سوئیفت قطع شود، در روشی که بانک مرکزی هم تحریم بود، ایران با بانکهای کارگزار خود روابط را ساماندهی می‌کرد، اما در شرایط کنونی اگر کریدور مالی که هم چین، هم هند و پاکستان در شرف ایجاد دارند در کنار کانال مالی اروپا قرار گیرد، می تواند راهکاری مناسب باشد، اما باید این دو راهکار عملیاتی شود تا بتوان قضاوت کرد که نظام بانکی ایران در دوران تحریم‌های جدید چه سرنوشتی پیدا می‌کند؛ ولی در شرایط فعلی، بانک اولین محلی است که از تحریم‌ها آسیب بیشتری خواهد خورد.

محسن جلال پور: حوزه بانک در ایران با مسائلی همچون تحریم و FATF اکنون مواجه است و به نظر می‌رسد این دو مورد نقطه آسیب‌پذیر نظام بانکی ایران است؛ ضمن اینکه بانکها نیز خودشان نتوانسته‌اند خود را با شرایط امروز نظام بانکی جهان تطبیق دهند و بنابراین اگر مدیریت درستی در نظر گرفته نشود، در شرایط تحریم، بانکها به شدت دچار گرفتاری شوند. 

حسین سلاح‌ورزی: واقعیت این است که در ماههای گذشته نیز ارتباطات سهل، آسان و روانی میان نظام بانکی ایران با بانکهای بین‌المللی ایران وجود نداشته است، هر چند که در تحریم قرار گرفتن آنها نیز، تبعاتی خواهد داشت. ولی با طراحی ساز و کارهایی بین بانک مرکزی ایران و سایر کشورهای دنیا، می توان راهکارهایی را برای عبور از این شرایط و دور زدن تحریم‌های بانکی پیدا کرد.

غلامحسین شافعی: گره‌های ایجاد شده در راستای ارتباطات مالی ایران با دنیا به سادگی قابل گشایش نیست و باید به فکر روش‌های برای بی‌اثر کردن تحریم‌های مالی آمریکا باشیم و از پیمان‌های پولی دوجانبه و استفاده از فضای مالی سایر کشورهای دوست، در حدی که بتوان به آنها اعتماد کرد، باشیم.

سیدحسین سلیمی: مساله مهم در تحریم نظام بانکی ایران، مشکل قطع سوئیفت است، چراکه اگر سوئیفت تحریم شود، مشکلات بانکی رخ داده و نقل و انتقال پول، گران‌تر شده و مشکل‌تر انجام می‌شود؛ چراکه امکان نقل و انتقال با بسیاری از کشورها وجود نخواهد داشت؛ البته اکنون هم اگر بانکهایی خلاف مقررات بین المللی، نقل و انتقال پول انجام بدهند، با مشکل مواجه می‌شوند.

مرتضی ایمانی‌راد: با توجه به اینکه هنوز مشخص نیست که بانک مرکزی نیز در تحریم قرار می‌گیرد یا خیر، قضاوت در این مورد سخت است.

رضی آقامیری: در بخش بانکی اگر جلوی سوئیفت گرفته شود، برای ایران در نقل و انتقالات مالی، هزینه درست می‌شود؛ البته ما نیز در این رابطه تجربه کافی را داریم و می‌توانیم نقل و انتقال پول را انجام دهیم، اما هزینه نقل و انتقال بالا خواهد رفت. پس تحریم بر نظام بانکی ایران اثرگذار است؛ اما باید راههای مدیریت آن را نیز به خوبی اعمال کرد.

 عباس آرگون: بستن سوئیفت هنوز قطعی نیست، ولی باید در مورد محدودیت‌های احتمالی که تحریم برای نظام بانکی ایران ایجاد می‌کند، فکری کرد، بر این اساس می‌توان پیمان‌های پولی دوجانبه را در دستور کار قرار داد و روابط خود با سایر کشورها را تقویت کرد تا بتوان بار این فشار را کاهش داد. 

ابراهیم بهادرانی: تحریم بانکی به نظر من بر روی روابط ایران با دنیا اثرگذار خواهد بود، این در حالی است که کانال مالی اروپا و جایگزینی بانک کونلون برای مراودات ایران با چین نیز می‌تواند کارساز باشد. به هر حال نمی‌توان هم اکنون اثرات این تحریم‌ها را بر نظام بانکی پیش بینی کرد، اما به هر حال نظام بانکی ایران شکننده نخواهد بود.

حسین درودیان: با توجه به اینکه روابط بانکی ما بعد از برجام خیلی گشایش نداشته است و تعداد ال سی‌های گشایش یافته، تفاوتی با قبل از آن نداشته است، به نظر نمی‌رسد که معکوس شدن روند فعالیت بانکها، تاثیر منفی زیادی داشته باشد.

* خبرنگار مهر: آیا با اعمال تحریم‌ها، در کوتاه مدت بازار ارز ایران با تکانه شدیدی مواجه خواهد شد؟

محمود بهمنی: بازار ارز با تکانه شدیدی مواجه نخواهد شد، اما باید خودمان وحدت  داشته باشیم؛ یعنی ارگانها و نهادهای مالی با هم یک حرف بزنند و کنترل‌های لازم را نیز بر بازار ارز صورت دهند؛ چراکه عده‌ای فرصت‌طلب نیز می‌خواهند در این بازار، قیمت‌های  بی‌ربط بدهند؛ پس باید این بازار را به خوبی مدیریت کرد.

مسعود خوانساری: مساله هیجان و انتظارات در اقتصاد بسیار مهم است و اگر همه امروز بگویند آینده اقتصاد ایران خوب است و نسبت به آن مطمئن باشند، قیمت ارز روند نزولی می‌گیرد و اگر همه بگویند که وضع بد است، هر چقدر هم که دلار تزریق کنیم، کشش برای جذب آن وجود دارد.

محمد لاهوتی: بعید می‌دانم که شاهد بروز تکانه‌های جدی در بازار ارز باشیم. دولت با استفاده از ذخایر ارزی که در اختیار دارد می تواند با تزریق ارز مداخله‌ای جلوی افزایش محدود روانی را بگیرد.

محسن جلال‌پور: شرایط قیمتی در بازار ارز، بستگی به مدیریت و برنامه‌ریزی بانک مرکزی دارد؛ به این معنا که اگر بانک مرکزی در زمینه واردات و صادرات محدودیت بیشتری اعمال کند، شرایط سخت خواهد بود؛ به خصوص اینکه هنوز هم تکلیف ارز صادراتی مشخص نیست و تا به حال نیز اعلام نشده است که تکلیف نهایی بازگشت ارز حاصل از صادرات چیست. به هر حال ممکن است که افزایش قیمت ارز را در هفته‌های پیش رو در صورت عدم سیاستگذاری صحیح، شاهد باشیم.

حسین سلاح ورزی: بعید می‌دانم تکانه شدیدی در بازار ارز را شاهد باشیم.

غلامحسین شافعی: در صورت مدیریت صحیح بانک مرکزی شاهد تکانه قیمتی در بازار ارز نخواهیم بود.

سیدحسین سلیمی: تکانه شدید قیمت ارز را متصور نیستیم؛ به خصوص اینکه به نظر می‌رسد قیمت ارز بیش از حد متعارف طی ماههای گذشته افزایش یافته است.

مرتضی ایمانی راد: پیش‌بینی می‌شود به دلیل اقدامات بانک مرکزی در چند ماه گذشته قیمت ارز افزایش یکباره نداشته باشد ولی در عوض دچار التهابات مقطعی در بازار باشیم ولی برآیند این التهابات افزایش قیمت ارز باشد که به نظر می‌رسد چندان شدید نخواهد بود.

رضی میری: به صورت دقیق نمی‌توان شرایط آینده بازار ارز را پیش‌بینی کرد، به هر صورت باید شرایط را در هفته‌های پیش رو سنجید. البته دولت از ذخایر ارزی بسیار مناسب سخن به میان می‌آورد، بنابراین باید منتظر سیاست‌گذاری‌های دولت بود.

عباس آرگون: استنباط من این است که نرخ ارز تکانه شدید نخواهد داشت؛ چراکه به اعتقاد من الان هم بیش از اندازه، این نرخ رشد کرده است؛ مگر اینکه اشکالاتی که مرتبط به بحث تحریم نیست و به سیاست‌های داخلی برمی‌گردد، برطرف نشود. به هر حال باید اعتماد را به مردم برگردانیم.

ابراهیم بهادرانی: تکانه شدیدی در بازار ارز بعید می‌ دانم شاهد باشیم؛ به خصوص اینکه اگر سیاست های تخصیص ارز که در داخل دولت پیش گرفته شده است، اجرایی شود، اصلا تکانه نخواهیم داشت. به هر حال تحریم‌ها آثار روانی هم دارد؛ ولی به نظر نمی‌رسد که آنقدر زیاد باشد که کشور را دچار مشکل کند.

حسین درودیان: در کوتاه مدت دلیلی نداریم با تکانه های ارزی شدیدی روبرو شویم.