خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه_محمدآقاسی: انتشارات نیستان به تازگی کتاب «دینداری در دنیای معاصر» را در ۲۰۲ صفحه روانه بازار نشر کرده است که به برخی چالش‌های نظری و فکری مطرح پیرامون دین و دین داری در بازه زمانی دو دهه پیش پرداخته است. سیدمجتبی حسینی که از کارشناسان نواندیش حوزه دین است تلاش کرده با قلمی روان و نگاهی نو و بیانی تازه و اندیشه ای اجتهادی، بسیاری از مشکلات ذهنی دینداران را مطرح و در یک فرایند تعاملی حل و فصل نماید.
علی رغم آنکه با یک کتاب روبرو هستیم اما از ابتدا و تا انتهای کتاب، نویسنده مشغول مکالمه با خواننده شده و به طور مستمر از او می خواهد که بیاندیشد و پاسخ هایی را بیابد. بی راه نیست که این گفت و گو را به محاوره دائمی میان خودش و مخاطبانش نسبت بدهیم. گویی او در میان جمعی نشسته و به سوالات پاسخ می دهد.
نویسنده تلاش می‌کند همگان را اقناع کند و نه آنکه فقط متخصصان از سخن او راضی باشند. چه اگر تلاش او برای رضایت نخبگان حوزه دین بود به طور طبیعی حجم کتاب افزایش می یافت و از این بیان لطیف دور شده و جایش را الفاظ غریب و کلمات ثقیل می گرفت. از این رو می توان گفت که این کتاب «عامّه فهم» و «خاصّه پسند» است.
نگارنده کتاب در میانه بحث های جدی که مطرح می کند گاه به طرح مساله، گاه به طرح سوال و فرضیه و گاه نیز به درددل می پردازد. نظیر آنچه پیرامون رابطه آزادگی و دینداری بیان نموده. یا در گوشه گوشه کتاب از «دین دانی» صرف که مشتمل بر داشتن سطح اندکی از علم نسبت به دین، یا «دین انبانی» شامل انباشتن داشته های از دین به جای یافته‌هایی از دین در ذهن، و دوری از «دین مداری» یعنی آن که انسان محور تفکر خویش را دین قرار دهد، ابراز نگرانی می نماید.
دنیای معاصر شاه بیت دغدغه نویسنده در این کتاب است که تلاش می‌کند به مسائل و مشکلات دینداران پاسخ دهد. البته دینداری مقصود نظر نویسنده حداقل شرایط لازم مورد قبول پیشوایان دینی برای دین دار بودن است که در میانه کتاب به تفصیل دربار آن سخن می گوید.
سپس نویسنده به چهار چالش در دنیای معاصر می پردازد که شامل «چالش آزادی و تقید»، «چالش دین و دانش»، «چالش بعد زمانی» و «چالش عوارض دنیای معاصر با دین داری است. همچنین شش نوشتار پیرامون «رابطه انسان با خدا» به عنوان شاه کلید دین داری طرح و بحث می نماید.
در چالش آزادی و دین داری به طرح این سوال می پردازد که چرا دین داران در طول تاریخ خود را بدون آزادی نمی دیدند و یا از نبود آزادی در رنج نبودند؟ و اضافه می نماید که اصلا دین داری بدون آزادی دین داری نیست. از نگاه این متفکر دین داری کرنش به آیین آفرینش است و دین داران قانونگذار هستی را همان قانونگذار دین می دانند و دین را هماهنگی و همگامی و بخش مهمی از کتاب آفرینش و سرشت انسان و جهان می شمارند و نه تنها دین را مخالف آزادی نمی دانند که آن را مکمل و محافظ آزادی می دانند. از دیگر سو هیچ دانشمندی نیست که پایبندی به قوانین هستی را در برابر آزادی بداند بلکه به عکس به دنبال کشف قوانین ناشناخته است و هرچه بیشتر قوانین آفرینش را بشناسد و عمل کند از درجات آزادی بیشتری بهره مند می شود.
در بخش دیگری از کتاب چالش میان دین و دانش را در مسابقه میان آسایش و آرامش معنا شده است. وجهه همت و کارکرد دین آرامش در دنیا و رستاخیز است و دانش در طی تاریخ و پهنه جغرافیا به دنبال آسایش برای انسان است. نگارنده معتقد است که هرچند در بیان پیشوایان دینی پیرامون معیشت مردم سخن به میان آمده است و دین آسایش انسان ها را نیز می خواهد و ایشان نیز توصیه های معیشتی داشته اند، اما راویان دانشمند و اندیشمند دین، از این موارد برداشت شمول ننموده اند. در نهایت نویسنده کتاب پیشنهاد می کند که بگذاریم دین آرامش ما را بسازد و دانش و تکنولوژی اگر بتواند، به دنبال آسایش باشد و با این نگرش میان دانش و دین، چالشی به وجود نخواهد آمد.
چالش بعدی که در کتاب مطرح شده است، چالش بعد زمانی است که مقصود آن است که میان زمان بیان دین و زمان اکنون، فاصله افتاده است و ۴ مشکل عمده را پدید آورده است. فاصله زیاد میان صدور گزاره های دین تا امروز، تغییرات امروزه سبک زندگی و فرهنگ مادی و معنوی رایج در جوامع، به وجود آمدن قرائت های مختلف از دین به مرور زمان به خاطر ندیدن حاملان اصلی دین و در نهایت ظهور راهزنان دینی و سواستفاده از آن در گذر زمان مشکلات عمده مطرح شده در این بخش هستند.
سپس نویسنده کتاب به چالش عوارض دنیای معاصر می‌پردازد و با بیان این مطلب که هرچه سبک زندگی سنتی‌تر باشد، الزما به معنای دینی تر بودن نیست و اگر سبک زندگی نو باشد در معنای تقابل و تعارض با دین نباید معنا شود، به آسیب شناسی می پردازد. شرایط معاصر در دو محور قداست زدایی از دین و گستردگی و تنوع ارتباطات مورد بررسی قرار می گیرد. نویسنده در این بخش تاکید می کند که ضعف هایی در ارائه و قرائت و تغییر مناسبات موضوعات دینی و اعتقادی، با شرایط امروز باعث ستیز و یا گریز از دین شده است. نقطه عطف کتاب این جاست که نویسنده هرچند تغییر در شرایط بیرونی دینداران را مورد توجه قرار داده است، اما معتقد است تعریف درستی از دین داری نشده و این بی‌تعریفی و یا بدتعریفی، مانع جدی دینداری است تا آنچه در پیرامون ما واقع شده است.
دینداری از نگاه سیدمجتبی حسینی، به رابطه انسان با خدا باز می گردد و با تعریف درست از آن و بازتعریف و بازسازی آنچه در این زمینه است می‌توان دیندارانه زیست. لذا در شش محور تلاش می کند که تعریف صحیحی از رابطه انسان با خدا مطابق آیات و روایات ارائه شود. تعریف عبادت و معنای بندگی، رابطه بر اساس محبت با خدا، ذکر قلبی و زبانی و تفاوت جدی آن با دعا و مفهوم شناسی دعا، استکمال انسانی و برقراری رابطه ویژه با خداوند متعال مواردی است که مورد بررسی و بازشناسی قرار گرفته است.
[۱] - برگفته از شاعر معاصر، هوشنگ ابتهاج مشهور به سایه: خیالِ دلکشِ پرواز در طراوتِ ابر
نظر شما