پشتوانه‌های علمی توافق پاریس متزلزل است

خبرگزاری مهر، گروه جامعه: گرمایش زمین (Global Warming) به‌عنوان یکی از مسائلی است که درحال‌حاضر بسیاری از مجامع جهانی را درگیر خود کرده است. سازمان جهانی هواشناسی (WMO) زیرنظر سازمان ملل متحد، در سال ۱۹۸۸ کمیته‌ای تحت عنوان مجمع بین‌المللی تغییر اقلیم (IPCC) شکل داد که این مسئله را از لحاظ علمی بررسی کند. نهایتاً در سال ۱۹۹۲ بدون توجه به نتایج IPCC، با تشکیل کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد (UNFCCC)، گازهای گلخانه‌ای ازجمله کربن دی‌اکسید ناشی از فعالیت‌های انسانی به‌عنوان عامل اصلی گرمایش زمین مطرح شد. این کنوانسیون از سال ۱۹۹۴ جلسات سالیانه‌ای را تحت عنوان مجمع اعضا (COP) در یکی از کشورهای عضو برگزار می‌کند تا راهکارهایی برای مبارزه با این پدیده پیش روی اعضا قرار دهد.

اولین نتیجه این کنوانسیون در سال ۱۹۹۷، ایجاد پروتکل کیوتو با هدف جلوگیری از افزایش انتشار دی‌اکسید کربن انسان‌ساخت توسط کشورهای توسعه‌یافته بود که موفقیت چندانی را کسب نکرد. در سال ۲۰۱۵ در بیست‌ویکمین نشست سالیانه اعضا (COP۲۱) در شهر پاریس قرار شد توافق‌نامه جدیدی موسوم به موافقت‌نامه تغییر اقلیم پاریس به‌وجود آید که در آن تمامی کشورها اعم از درحال‌توسعه و توسعه‌یافته، تعهداتی در راستای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ارائه کنند.

شک و تردید در بنیان‌های علمی توافق پاریس

بسیاری از منتقدان می‌گویند نظریه گرم‌شدن زمین در اثر انتشار CO۲ انسان‌ساخت هنوز در بین محققان از اعتبار و اتقان علمی برخوردار نیست. به عقیده بعضی از اقلیم‌شناسان، گازهای CO۲ انسان‌ساخت با سهم ۲/۰ درصدی از کل گازهای گلخانه‌ای نمی‌توانند نقش مؤثری در گرمایش زمین داشته باشند. ازطرفی بسیاری از دانشمندان، گرم‌شدن زمین را ناشی از فعالیت‌های خورشیدی و برعکس نظریه قبلی، افزایش گازهای گلخانه‌ای را معلول افزایش دمای زمین می‌دانند.

علی ابراهیمی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در این باره می‌گوید: اساس توافق‌نامه پاریس بر مبنای پذیرش این نظریه است که انتشار دی‌اکسید کربن موجب گرمایش زمین شده است، در حالی‌که نظریات علمی متعددی، این مسئله را رد می کند.

سیدراضی نوری از اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس نیز با تشکیک در مبانی علمی توافق‌نامه پاریس می‌گوید: با توجه به اینکه جامعه علمی هنوز در مبانی علمی این توافق اتفاق‌نظر ندارند، باید دید که آیا واقعاً افزایش حرارت زمین ناشی از گاز گلخانه‌ای CO۲ حقیقت دارد؟

علی ابراهیمی در ادامه بررسی مبانی علمی این معاهده به رعایت عدالت در پذیرش مسئولیت کاهش انتشار اشاره کرده و می‌گوید: حتی اگر این مبنای غلط را نیز فرض بگیریم، ایران در انتشار CO۲ سهم بسیار کمی نسبت به کشورهای توسعه‌یافته همچون آمریکا و روسیه دارد و با وجود نپیوستن این کشورها، عجله مسئولان کشور در پیوستن به این موافقت‌نامه منطقی نیست.

سهم کشورهای توسعه‌یافته در تغییر اقلیم

مؤسسه منابع جهانی (WRI) در سال ۲۰۱۰ با ارائه شاخص‌های ارزیابی اقلیمی (CAIT)، سهم کشورهای جهان در انتشار گازهای گلخانه‌ای را بررسی کرده است. نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود ۸۰ درصد گازهای گلخانه‌ای منتشرشده در جهان ناشی از فعالیت‌های کشورهای توسعه‌یافته است که تنها ۲۵ درصد جمعیت جهان را شامل می‌شوند. همچنین تنها حدود ۲۰ درصد گازهای گلخانه‌ای توسط فعالیت کشورهای دیگر جهان منتشر می‌شود که جمعیت ۷۵ درصد جهان را تشکیل می‌دهند (شکل ۱). بنابراین شاهد نابرابری در انتشار گازهای گلخانه‌ای در بین کشورهای مختلف هستیم که نتیجه آن، رشد اقتصادی کشورهایی شده که امروز مدعی کاهش انتشار برای تمامی کشورهای دنیا هستند.

عباس پاپی‌زاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در رابطه با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط ایران در این باره می‌گوید: زمانی‌که بزرگترین و مهم‌ترین کشور تولیدکننده و منتشرکننده گازهای گلخانه‌ای یعنی آمریکا به‌راحتی از توافق‌نامه پاریس خارج می‌شود، عضویت کشورهایی چون ایران که تأثیر چندانی در انتشار گازهای گلخانه‌ای ندارند، نمی‌تواند محیط زیست را از اثرات این گازها مصون کند.

همچنین سید محمدجواد ابطحی، از نمایندگان مخالف تصویب این موافقت‌نامه در مجلس، درخصوص مسئولیت مشترک کشورها چنین می‌گوید: اکثر گازهای گلخانه‌ای توسط کشورهای غربی انتشار پیدا می‌کند. بنابراین تصویب چنین لوایحی برای کشور ایران، تأثیری در کاهش اثر گازهای گلخانه‌ای و انتشار آن‌ها ندارد.

بنابراین با توجه به دو فاکتور مهم شامل نبودن اتقان و اجماع علمی روی مسئله گرمایش زمین ناشی از گازهای گلخانه‌ای و درنظرنگرفتن مسئولیت‌های متناسب با انتشار کشورها، نمی‌توان از کنار توافق پاریس به‌سادگی عبور کرد.

سیدراضی نوری با توجه به خروج یا نپیوستن کشورهایی مثل آمریکا و روسیه از این توافق، لزوم بررسی بیشتر ابعاد دیگر این معاهده را خواستار شده و تاکید می‌کند: ابعاد سیاسی و اقتصادی در پشت پرده توافق پاریس نهفته است که باید با کار کارشناسانه و با تأنی در این خصوص بررسی داشته باشیم. وقتی کشورهای پیشرفته‌ای مثل آمریکا و روسیه هنوز نپیوستند یا خارج شدند و با این استدلال که پذیرش چنین مسئله‌ای در راستای تولید نفت و پیشرفت اقتصادی آن‌ها نیست، آیا نباید روی این مسئله، بررسی بیشتری داشته باشیم؟

علی وقفچی، از دیگر اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس نیز در این رابطه، آینده‌نگری و درنظرگرفتن همه ابعاد این معاهده را یادآور می‌شود: ممکن است تصمیمی به‌صورت مقطعی گرفته شود که فکر کنیم به نفع کشور است ولی این‌طور نیست. درمورد موضوع توافق پاریس هم باید همه جوانب و ابعاد آن درنظر گرفته شود و درنهایت تصمیم عقلانی بگیریم.

به نظر می‌رسد توافق پاریس صرفاً یک توافق زیست‌محیطی نیست و البته دارای ابعاد آشکار و پنهان دیگری ازجمله ابعاد اقتصادی، حقوقی و سیاسی هم هست که این مسئله حساسیت بیشتری را نسبت به بررسی ابعاد این معاهده می‌طلبد. بر این اساس لازم است که کمیسیون‌های مربوطه مانند کمیسیون کشاورزی، اقتصادی، انرژی، صنایع و معادن و امنیت ملی و سیاست خارجی، این موافقت‌نامه را مورد بررسی کارشناسی قرار دهند.