یدالله ایزدی تاریخ‌نگار و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس و تدوین‌گر کتاب روایت علی اسحاقی جنگ الکترونیک» درباره نوع نگاه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، به خبرنگار مهر اظهار کرد: نوع نگرش و نگاه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس این بود که اگر با ۵۰ نفر از فرماندهان گفتگو داشته باشد در قالب تاریخ شفاهی می‌تواند بخش مهمی از خلا موجود را جبران کند. البته در رویکرد جدید مرکز این امر توسعه پیدا کرده و این تعداد ۵ یا ۶ برابر شده است.
به گفته او، دیدگاه مرکز اسناد به این شکل است که با ۲۰۰ فرمانده گفتگو صورت بگیرد و تمام سوژه‌ها، موضوعات و مسائل جنگ پوشش داده شود.
مدیر تاریخ شفاهی مرکز اسناد وتحقیقات دفاع‌مقدس درباره خاطرات محسن رضایی در قالب تاریخ شفاهی اظهار کرد: ما در تاریخ شفاهی و جمع‌آوری خاطرات آقای محسن رضایی اقدام کردیم و در حال حاضر مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس نزدیک به ۱۰ سال است که با ایشان گفتگو می‌کند، مجموع جلسات حدود ۱۵۰ ساعت مصاحبه شده و این گفتگوها درباره دوره کامل جنگ ایران و عراق هم در سطح تصمیم‌سازی و هم در بخش‌های نظامی، هم سایر جنبه‌های جنگ است.
ایزدی درباره مدت زمان جلسات گفتگو با محسن رضایی، تصریح کرد: شاید برای هر جلسه تقریبا به طور میانگین چهل تا پنجاه ساعت پژوهش وقت می‌برد. ما الان داریم دوره عملیات والفجر ۸ را گفتگو می‌کنیم و حداقل ۲۰ جلسه زمان می‌برد، این ۲۰ جلسه حداقل یک سال طول می‌کشد، یعنی مصاحبه ژورنال ـ روزنامه ای صرف نیست که بگوییم آقای رضایی درباره عملیات خاصی صحبت کند یا چند نوع سوال می‌پرسیم و ایشان جواب می‌دهند. نزدیک ۲۰ موضوع مهم و کلیدی درباره جنگ با تحقیق و مطالعه استخراج شده و درباره آنها به طور مفصل صحبت می‌شود.
مدیر تاریخ شفاهی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس ادامه داد: موضوعاتی مانند انتخاب منطقه، حفاظت، توپخانه و عدوات، شنود، سازمان رزم، دشمن تک‌تک به صورت مجزا باید پژوهش و بررسی شود و زمان زیادی را می‌طلبد. زیرا هر کدام از این موضوعات پُر از اسناد است و باید به طور دقیق بررسی شود. مثلا برای گفتگو درباره عملیات والفجر در گفت‌وگو با آقای رضایی برای مبحث طراحی عملیات حدود ۲۰۰۰ سند خوانده شد. کسی که سند می‌خواند باید توانایی تجزیه و تحلیل اسناد را داشته باشد و آنها را به‌درستی دسته‌بندی کند. چون بسیاری از اسناد هستند که کارآمدی ندارند و مهم نیستند، اما قواره آنها، قواره سند است و تشخیص اصلی و فرعی بحث‌ها بسیار مهم است.
او با اشاره به جلسات کارشناسانه و روش گفت‌وگو بیان کرد: باید جلسات کارشناسی که روش گفت‌وگوی دقیق و درستی دارد را در پیش گرفت و به نوعی رویکرد انتقادی داشته باشد. امروز یکی از آسیب‌هایی که متوجه روایت‌های شفاهی است، ناخواسته یا خواسته، تاریخ‌سازی است. آن هم در موضوعی مثل جنگ که آمیزه‌ای از موفقیت و شکست، چه در جنگ و صلح، چه در هر عملیاتی است.
این پژوهشگر حوزه دفاع‌مقدس در ادامه افزود: تجربه ما نشان می‌دهد که حداقل پدران شما (به عنوان نسل گذشته) خواهند گفت که عملیاتی سرنوشت‌ساز، با ناکامی مواجه شده و مثلا تمام تدابیر ما در آن به نتیجه نرسید. در حال حاضر یک فرمانده می‌خواهد از عملیات ناکام روایتی داشته باشد، آیا او همه تقصیرها را بر عهده خواهد گرفت؟ هر روایتی که داشته باشد، باید توانایی گفتگوی نقادانه را با او داشته باشید در نتیجه شما برای این نقد باید تسلط بر موضوع و وقایع را داشته باشید و همه ابعاد موضوع و حوادث را تا حدود زیادی باید احصا کنید.
ایزدی درباره تسلط مصاحبه‌کننده در زمینه تاریخ شفاهی گفت: مصاحبه‌گر باید تقریبا به اندازه فرمانده مسلط به موضوع باشد.. حتی در بعضی مواقع ممکن است بر اطلاعات فرمانده غلبه کند یا اگر پاسخ درستی دریافت نکند توانایی پرسیدن سوال مناسب و به موقع را داشته باشد تا جواب مناسب را دریافت کند. تمام این موضوعات آسیب‌هایی است که در تاریخ شفاهی یا روش شفاهی روایت حوادث وجود دارد، زیرا تجربه زیسته فرمانده اهمیت دارد. البته برخی از این‌ها به صورت سند وجود دارد و قابل ارائه است و برخی هم تحلیل فرمانده است و تجزیه و تحلیل خودش را ارائه می‌دهد.
نظر شما