«۳‌گاه» با رویکرد تخصصی روی صحنه می‌رود/ چیدمانی جدید از نظم کهن

محمدباقر زینالی آهنگساز و نوازنده موسیقی ایرانی در گفتگو با خبرنگار مهر در تشریح تازه ترین فعالیت های خود بیان کرد: طبق برنامه ریزی های انجام گرفته روز پنجشنبه ششم دی ماه سال ۹۷ کنسرت «۳گاه» را در تالار سوره حوزه هنری برگزار می کنیم که در این کنسرت زنده گروه «هور آهنگ» میزبان مخاطبان است و علی اکبر داداش زاده نوازنده عود، محمد یوسفی نوازنده نی، آرش عزیزی نوازنده تار، چکاد فشارکی نوازنده کمانچه، سعید جلالیان نوازنده تمبک، حسین مشیری خواننده و بنده به عنوان آهنگساز و نوازنده سنتور گروه اجرایی را تشکیل می دهیم.

وی با اشاره به دلایل نامگذاری این کنسرت توضیح داد: در برنامۀ پیشِ‌رو دستگاه سه‌گاه را برپایۀ ردیف‌های اصلی به سه بخش تقسیم کرده ایم که هرکدام به نوعی «حضیض» و «اوجی» را شامل است. این سه بخش در گاه اول با عنوان «حضیض درآمدِ سه‌گاه و اوج حصار»، در گاه دوم با نام «حضیض زابل و اوج مخالف» و در گاه سوم با عنوان «حضیض رهاب و اوج اشاره به پردۀ قرایی» به مخاطبان ارائه می شود.

زینالی در معرفی جزیی هریک از گاه ها اظهار کرد: در ساختارِ گاهِ اول، در آغاز درآمد سه‌گاه و گوشه‌های ابتداییِ دستگاه را شاهد هستیم سپس مویه و مرکّب‌خوانی در مویه آمده و ورود به حصار به طرزی دیگر انجام یافته است. تاکید بر حصار به‌عنوان یکی از اوج‌های دستگاه سه‌گاه، که در آهنگسازیِ سنّتی به فراموشی سپرده شده، در بخش اول دیده می‌شود. همچنین در فرود از گوشه‌ای که یتیمک (یا جامه‌دران) نامیده می‌شود استفاده شده که در اجرای گذشتگان در حدّ اشاره‌ای در فرود دیده می‌شد. در این بخش از زابل در بین درآمد و مویه استفاده نشده است.

.

وی افزود: گاهِ دوم زابل را به‌عنوان آغازگر بخش و مخالف را به‌عنوان اوج آن نشان می‌دهد که ساختاری نزدیک‌تر به ذهنیت امروزیِ ما از دستگاه سه‌گاه دارد. در این بخش از مویه به‌عنوان رابط بین زابل و مخالف استفاده نمی‌شود .گاهِ سوم هم  شامل گوشه‌هایی است که در هویت امروزیِ خود وابسته به افشاری یا نوا دیده می‌شوند. هرچند به‌نظر می‌آید که در گذشته رهاب و متعلقات آن هویتی مستقل داشته‌اند (چنانچه در بین آثار به‌جامانده از قدما تصنیف و رِنگ برای این مجموعه ساخته می‌شده است) در بعضی ردیف‌های قدیمی رهاب در مجموعۀ سه‌گاه آورده شده که خاتمۀ آن نیز به شور می‌رسد. دربرنامۀ پیشِ‌رو و در گاهِ سوم اوجِ برنامه اشاره‌ای کوچک به پرده قرایی است که سریع از آن بازمی‌گردد تا فضای این بخش تداعی افشاری نکند.

سرپرست گروه «هور آهنگ» در بخش پایانی صحبت های خود تاکید کرد: درست‌تر این بود که این برنامه در سه بخش با دو تنفس اجرا می‌شد ولی از آنجا که حوصلۀ شنوندۀ امروزی به این روالِ اجرا با این حجم از موسیقی عادت ندارد، از قطعات و بخش آوازیِ آن کاسته شد تا گاهِ دوم و سوم پشت‌سرهم اجرا شوند.