به گزارش خبرگزاری مهر، نشست «استانداردسازی کتاب کودک» با حضور مهدی حجوانی، حمیدرضا شاه‌آبادی، سیدعلی کاشفی خوانساری، هادی خورشاهیان، اعظم بزرگی، فاطمه مرتضائیان، فرناز محمدی و اعظم بزرگی در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.
در ابتدای نشست، مهدی حجوانی به عنوان نماینده انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، به صحبت‌های جلسه قبل اشاره کرد و گفت: همان‌طور که در جلسه گذشته بیان شد، اگر قرار است چنین برنامه‌ای برای استانداردسازی کتاب کودک انجام شود، بهتر است دولتی نباشد و اسم استاندارد هم روی آن نباشد. اما به‌طور کلی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان قاطعانه با استانداردسازی کتاب کودک مخالف است.
وی با بیان اینکه هر تلاشی از طرف هر نهاد دولتی و غیردولتی انجام شود غنیمت است و ما از آن استقبال می‌کنیم، افزود: نهادهایی هستند که کتاب‌هایی را که در طول سال منتشر می‌شوند، بررسی می‌کنند و در نهایت کتاب‌هایی را به مخاطبان پیشنهاد می‌دهند. از سویی چون تعداد این نهادها و فهرست کتاب‌های پیشنهادی زیاد است، تک‌صدایی در این زمینه وجود ندارد. همچنین جشنواره‌های انتخاب کتاب برتر هم به یک یا دو نهاد منحصر نمی‌شود و کثرت نهادها سبب می‌شود هیچ نهادی تنها نهاد مرجع در این حوزه نباشد و از نسبیتی برخوردار باشد. این نسبیت باعث ایجاد این نگاه می‌شود که مردم به حرف یک نهاد اکتفا نکنند.
حجوانی گفت: از سویی اگر با استانداردسازی ادبی کتاب کودک مخالفیم، باید ببینیم استانداردسازی در حوزه مسائل فیزیکی کتاب چگونه است. به نظر من این اسمش استانداردسازی نیست، به این معنی که هرکسی از چارچوب‌های موردنظر بیرون رود و خلاقیت و نوآوری در اثر داشته باشد، جزء استانداردسازی نیست. استاندارسازی در حوزه فیزیکی می‌تواند انجام شود؛ البته بدون خدشه‌دار کردن نوآوری‌هایی که ممکن است در آینده رخ دهد. همچنین پیشنهاد می‌شود جشنواره شیرازه که هر دوسال یک‌بار برگزار می‌شود و به فیزیک کتاب می‌پردازد، به جشنواره سالیانه تبدیل شود. ابعادش گسترش یابد و سرمایه‌گذاری بیشتری روی آن انجام شود.
در بخش دوم این برنامه، سیدعلی کاشفی خوانساری گفت: به‌نظر می‌رسد منظور ما از استانداردسازی کتاب کودک در این جلسه این است که این نشان نه اجباری است و نه دولتی، همچنین کلمه ملی که ادعای جامعیت دارد از این مبحث حذف شده است. حتی کلمه استاندارد نیز عوض شده و به‌جای آن از کلمه «نشان» استفاده می‌کنیم.
این نویسنده افزود: موضوع بحث راه‌اندازی یک نشان از سوی بخش غیردولتی به صورت اختیاری برای پیشنهاد دادن تعدادی کتاب است که کیفیت بهتری دارند. این نشان، نشانی در کنار سایر نشان‌های موجود مانند کتاب رشد، کتاب برتر، جشنواره غنی‌پور و ... است و تفاوتش با سایر نشان‌ها این است که ناشران به صورت اختیاری می‌توانند پیش از چاپ کتاب‌شان را برای بررسی تحویل دهند. اگر این بررسی پیش از چاپ انجام شود، در زمان چاپ کتاب این نشان روی کتاب می‌تواند درج شود و اثربخشی آن را بیشتر کند. همان‌طور که برنده شدن در سایر جشنواره‌ها می‌تواند در اعتباردهی به اثر موثر باشد.
کاشفی خوانساری در ادامه گفت: اگر دولت بخواهد جشنواره دیگری راه بیندازد، به نظر من بهتر است از سایر جشنواره‌های موجود حمایت کند و با در کنار هم گذاشتن فهرست‌های موجود و اطلاع‌رسانی بهتر کمک کند. اما موضوع این نشست‌ها ربطی به دولت ندارد. ما داریم درباره شکل‌گیری نهادی مدنی صحبت می‌کنیم که بودجه‌اش می‌تواند از دو راه تامین شود. یا بودجه‌ای از سوی دولت برای این نهاد تعریف شود در راستای حمایت از طرح‌های فرهنگی؛ یا اینکه حمایت دولتی نباشد و هزینه آن را ناشرانی که می‌خواهند کتاب‌هایشان بررسی شود تامین کند.
هادی خورشاهیان هم به عنوان نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این نشست گفت: در نهادهای مختلفی مانند نهاد کتابخانه‌های عمومی کار کاملا مشخص است. کتاب‌های موردنظرشان را خریداری می‌کنند. کانون هم سال‌هاست طبق رویه‌اش این کار را انجام می‌دهد. همچنین نشرهای مختلف صاحب‌نام در این حوزه نیز عملا فهرست‌هایی از کتاب‌هایشان منتشر می‌کنند. اگر مردم به این فهرست‌ها توجه داشته باشند زمان خرید کتاب، خودشان ظاهر کتاب را می‌بینند و می‌توانند تشخیص دهند چه کتابی بخرند. به نظر من اگر قرار است ما لیستی ارائه دهیم باید حتما بحث محتوایی را در نظر داشته باشیم و اگر بتوانیم لیست‌ها را تجمیع کنیم که به استاندارد یا هر مبحث دیگری نزدیک‌تر باشد.
این داستان‌نویس افزود: اگر تنها ویژگی این است که قبل از چاپ کتابی خوانده شود به نظر من ویژگی خاصی نیست که بخواهیم برای آن نهادی تاسیس کنیم. مساله بعدی بودجه است که مساله حاکمیتی است و اگر از سوی دولت تامین شود ممکن است بخواهد نگاهش را تحمیل کند. از سویی به دلایل معلوم به اینکه ناشران هزینه این نهاد را تامین کنند اصلا فکر نکنید. بهتر است دستورالعملی تهیه شود و ویژگی‌های کتاب مناسب کودک تعیین شود و در اختیار ناشران قرار گیرد.
فاطمه مرتضیان هم به‌عنوان نماینده شورای کتاب کودک، به ارایه توضیحاتی درباره روند انتخاب کتاب از طرف شورای کتاب کودک پرداخت و گفت: معمولا روند انجام کارهای فرهنگی آهسته و لاک‌پشتی است اما بعد از سال‌ها بررسی‌های کتاب‌ها از سوی شورا نتیجه خوبی دریافت کردیم و ناشران بسیاری رغبت دارند کتاب‌هایشان از سوی شورای کتاب کودک بررسی شود. مواردی که آقای کاشفی خوانساری به آن اشاره کرد، مبنی بر اجباری و دولتی نبودن این نشان خوب است. اما تجربه سال‌ها به ما نشان داده وقتی چیزی معطوف به کمک‌کردن و دریافت هزینه از ناشران باشد ممکن است رانتی در آن ایجاد شود که مطلوب نیست. بر این اساس برای ادامه کار، بهتر است کارشناسی‌های دقیق و حساب‌شده‌ای روی آن انجام شود.
حمیدرضا سیدناصری به‌عنوان نماینده انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک گفت: اگر قرار باشد روند کار به‌گونه‌ای که آقای کاشفی بیان کرد باشد، نهادی در کنار سایر نهادهای موجود شکل بگیرد، لزوم آن چیست و چه ارزشی دارد که کتابی قبل از چاپ دوباره بررسی شود در حالی که وقتی می‌خواهد چاپ شود باید از ارشاد مجوز بگیرد و شرایط آماده‌سازی و تولید کتاب نیز رعایت شود. بهتر است بررسی بعد از چاپ انجام شود.
اعظم بزرگی نماینده کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز در این نشست گفت: اگر قرار باشد به کتاب‌ها پیش از چاپ نشانی داده شود، باید معیارهای مدونی تدوین شود و به ناشران اعلام شود تا بتوانند خودشان را به این شاخص‌ها نزدیک‌تر کنند.
در بخش دیگر این نشست، فرناز محمدی نماینده سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: اگر بخواهیم روی فیزیک کتاب قبل از چاپ کار کنیم، خیلی برای مخاطب، کارساز نیست. مخاطبی که می‌خواهد کتاب انتخاب کند، در کتابفروشی فیزیک کتاب را می‌بیند و می‌تواند تشخیص دهد چه کتابی خوب است. اما نمی‌تواند در لحظه‌ای کوتاه در کتابفروشی محتوای اثر را بررسی کند و به‌نظر من، بررسی محتوا لزوم بیشتری دارد تا بررسی فیزیک کتاب. از طرفی ممکن است بعد از گرفتن نشان، جنس کاغذ، رنگ چاپ و ... در زمان چاپ نهایی تغییر کند و این لزوم ایجاد می‌شود که بعد از چاپ نیز کتاب‌ها دوباره بررسی شوند.
مرتضی عارف نماینده نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نیز در این نشست گفت: بررسی کتاب قبل از چاپ، چیز بدیعی نیست که لزوما به‌عنوان تفاوتی بین این فهرست با فهرست‌های دیگر مورد توجه قرار گیرد. از طرفی ما در بررسی قبل از چاپ با یک ماکت کتاب مواجه‌ایم و در چاپ نهایی کتابسازی نهایی ممکن است تغییر کند. همچنین در کتاب کودک فقط فیزیک و محتوا مهم نیست بلکه موارد دیگری هم مانند تصویرگری مطرح است که باید در بررسی قبل از چاپ مورد توجه قرار گیرد. از طرفی هنوز اهداف این نشان کاملا روشن نیست. حتی سطح بررسی‌ها هم روشن نیست به نظر من اهداف این کار خیلی تعیین کننده است.
حمیدرضا شاه‌آبادی مدیر انتشارات مدرسه، نیز در این نشست به مذاکراتی اشاره کرد که در فاصله بین جلسه قبلی این سلسله نشست‌ها تا این جلسه، با برخی از شرکت‌کنندگان صورت گرفته و گفت: صحبت با نمایندگان برخی نهادها در طول این مدت ادامه داشت و در حدی بود که می‌توانست ذهنیت‌ها را تغییر دهد. چیزی که نگران کننده است، سوء‌تفاهم‌هایی است که اجرای این طرح می‌تواند به دنبال داشته باشد مانند ایجاد نوعی ممیزی مضاعف، کند کردن فرآیند تولید کتاب و ... . اما باید توجه داشته باشیم که ما در حال قدم گذاشتن به مسیرِ نرفته‌ایم و می‌خواهیم خودمان راهی بسازیم و در آن حرکت کنیم. ما در مقام تاسیس یک نهاد هستیم و ناگزیریم بلند فکر کنیم. در جلسه اول، هدف‌مان را که حمایت از خواننده برای انتخاب بهترین کتاب بود، بیان کردیم و بر این اساس قرار شد کمیته‌هایی در بخش‌های مختلف تعیین شود تا کتاب بررسی شود.
این ناشر در پایان گفت: نظرات ارائه‌شده در این نشست، به‌عنوان یک اتاق فکر برای ما مفید است و توانستیم چند پیشنهاد استخراج کنیم که یکی از آن‌ها تدوین مبانی استاندارد و ارائه آن به ناشران بود. دومین مورد اجرای پروژه در قالب پروژه‌ای کاملا غیردولتی، غیراجباری و اعطای نشان اعتماد و دیگری شکل اولیه طرح است که می‌توانست در قالب یک استاندارد ملی مطرح شود. ما این سه ایده را با دوستان دیگرِ خارج از این جلسه برای اطمینان از اینکه ایده همه‌گیر است، و با مسئولان خانه کتاب به‌عنوان حامی موضوع مطرح می‌کنیم و در نهایت به تصمیم نهایی خواهیم رسید.
نظر شما