صبر ایران به هیچ وجه نامحدود نیست/ دشواری توجیه ادامه برجام

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-فاطمه محمدی: فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، چند هفته پیش اعلام کرده بود که قبل از پایان سال ۲۰۱۸، سازوکار ویژه اتحادیه اروپا برای تسهیل دادوستد با ایران اجرایی خواهد شد.

دسامبر تمام شد و سال نو فرا رسید، اما سازوکار ویژه اروپا برای جبران خسارت‌های خروج یکجانبه آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. از زمان اعلام آن طی جلسه‌ای در نیوریوک در اواخر سپتامبر ۲۰۱۸، SPV فراز ونشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشت. موانع متعددی، از تهدیدات آمریکا گرفته تا عدم تمایل کشورهای اروپایی به میزبانی از آن، سر راه SPV قرار گرفته و اجرایی شدن آن را به تاخیر انداخته است.

از سوی دیگر، مقامات ایران به طور فزاینده از بی‌عملی اتحادیه اروپا انتقاد می‌کنند. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، به اروپا گفته که نمی‌تواند بدون خیس شدن شنا کند. یعنی اروپا برای جبران خسارت خروج کاخ سفید از برجام، باید هزینه بپردازد.

پیمان سعادت، سفیر ایران در اتحادیه اروپا، هم همین هشدار را طی یادداشتی در وبگاه یورونیوز تکرار کرده و گفته اروپا باید از بیانیه‌های سیاسی فراتر رود و اقدامات عملی انجام دهد. در غیر این صورت، صبر ایران بی‌نهایت نخواهد بود.

در این راستا خبرنگار مهر گفت‌وگویی با پروفسور «پل پیلار» رئیس سابق بخش تحلیل عملیات سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) انجام داده که در ادامه می‌آید.

پیلار از اساتید دانشگاه «جرج تاون» است و تاکنون مسئولیت های متعددی را بر عهده داشته که از جمله آنها می توان به ریاست واحد تحلیل عملیات های سیا در شرق نزدیک، خلیج فارس و جنوب آسیا اشاره کرد. پیلار سابقه حضور در شورای اطلاعات ملی آمریکا را به عنوان یکی از اعضای اصلی آن نیز دارد.

*با توجه به اینکه آمریکا مخالف مکانیسم مالی بین اروپا و ایران است و کشورهای اروپایی را جهت جلوگیری از اجرای کانال مالی تحت عنوان SPV با ایران تحت فشار قرار می دهد، آیا شما فکر می کنید مکانیسم مالی (SPV) بین ایران و اروپا اجرایی  شود؟

احتمالا مکانیسم مالی بین ایران و اتحادیه اروپا شکل خواهد گرفت که نام شرکت با هدف خاص (SPV) را داشته و این مکانیسم به کار گرفته خواهد شد. اما هنوز مشخص نیست که تاثیر آن در ارتقای تجارت بین ایران و اروپا چقدر می تواند باشد.

(SPV) ابزار لازم برای انجام تعهدات مالی را بدون نیاز به تکیه بر سیستم بانکی ایالات متحده آمریکا فراهم می کند. اما شرکت های بخش خصوصی که سهام در بازار ایالات متحده آمریکا دارند هنوز هم مایل نیستند که در تجارت یا سرمایه گذاری با ایران شرکت کنند. دلیل این امر نیز ترس از جریمه ها و مجازات هایی است که توسط دولت ایالات متحده امریکا به آنها تحمیل می شود.

 *بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اخیرا اظهار داشت که کشورهای اروپایی به علت فشار ایالات متحده امریکا قادر به اجرای SPV نیستند، از سوی دیگر، شکست اجرای SPV و شکست مکانیسم مالی بین ایران و اتحادیه اروپا ممکن است منجر به نتایج نامناسب در روابط ایران و اتحادیه اروپا شود. به نظر شما، اگر مکانیسم مالی ایران و اتحادیه اروپا با شکست مواجه شود، سرنوشت توافق هسته ای ایران (برجام)  چه خواهد بود؟

سرنوشت برجام احتمالا تاحدودی  بستگی به میزان فعالیت اقتصادی بین ایران و بخش خصوصی اروپایی دارد. دولت ایران همچنان به تعهدات خود در چارچوب برجام متعهد بوده احتمالا با امید تغییر سیاسی در ایالات متحده آمریکا که امکان تعهد دوباره امریکا به برجام در سال ۲۰۲۰ را ایجاد می کند.

اما صبر ایران به هیچ وجه نامحدود نیست. اگر منافع اقتصادی قابل مقایسه ای با آنچه ایرانیان امید داشتند- زمانی که برجام را امضا کردند- محقق نشد، برای هر رهبر ایران به طور فزاینده ای دشوار خواهد بود که به مخاطبان سیاسی داخلی خود ادامه پایبندی به برجام را شرح دهد. باز هم، این فقط یک موضوع SPV نیست، بلکه تصویر کلی مربوط به تجارت و سرمایه گذاری است.

*ایران همچنین اعلام کرده است که فقط بر مکانسیم مالی با اتحادیه اروپا تمرکز ندارد. تهران معتقد است که علاوه بر اروپا، قادر به ادامه تجارت با کشورهای دیگر، از جمله روسیه، چین و هند خواهد بود. آیا همکاری اقتصادی و مالی ایران با کشورهای غیر اروپایی اهداف تهران از برجام را محقق می سازد؟

داستان اقتصادی فقط در مورد اروپا نیست و تجارت با  قدرت های دیگر بخش مهمی از اهداف تهران است. اما واقعیت این است که قدرت های دیگر هرگز نمی توانند از لحاظ اقتصادی جایگزین ایالات متحده و اروپا شوند.

علاوه بر این، حتی تصمیمات  قدرت های دیگر در مورد تجارت با ایران نیز ممکن است توسط وضعیت روابطشان با ایالات متحده امریکا تحت تاثیر قرار گیرد. به عنوان مثال، برای چین حل و فصل اختلافات تجاری خود با ایالات متحده آمریکا مهمتر از هر فعالیتی است که با ایران دارد. چین ممکن است فرصت های اقتصادی در ایران را کاهش دهد؛ اگر بتواند به توافق تجاری کلی با واشنگتن دست یابد.