اعوانی فلسفه اسلامی را جهانی کرده است/ نیاز تاریخی به فلسفه داریم

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم بزرگداشت غلامرضا اعوانی در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با حضور اصحاب اندیشه برگزار شد.

در ابتدای این مراسم حسن بلخاری مدیر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سخنانی با اشاره به اینکه این بزرگداشت، صد و هشتاد و یکمین بزرگداشت مفاخر این سرزمین است، اظهار کرد: در تکریم سه‌گانه اعظم فلسفه ایران، بعد از ابراهیمی دینانی، بزرگداشت غلامرضا اعوانی را در این انجمن برگزار می‌کنیم.

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به خصوصیات برجسته اخلاقی غلامرضا اعوانی تصریح کرد: دکتر اعوانی علاوه بر تألیفاتشان در حوزه فلسفه، یکی از معدود فلاسفه معاصر ما است که در باب هنر هم سخن گفته است. البته دکتر رضا داوری اردکانی هم در آثارشان در باب هنر به ویژه در نزد یونانیان، اشاراتی به وجه انسان‌شناسی ارسطو داشته‌اند. دکتر اعوانی در کتابی که در باب شیخ اشراق نوشته، اشاراتی درباره این موضوع داشته است؛ این مسئله یکی از نکات فوق‌العاده مهم در جریان شناخت سنت‌گرایی در ایران است. اکثر سنت‌گرایان که می‌شناسیم، مسلمان شده‌اند، تأملات جدی در باب هنر داشته‌اند و گمان می‌کنم اعوانی هم به این لحاظ به هنر توجه کرده است اما آنچه هنر را قابل تأمل و تدبر در میان اندیشمندان کرده، این بوده که سنت‌گرایان دل در گروی عشق افلاطون و به ویژه فلوطین دارند. دکتر اعوانی هم رساله دکترایشان در باب فلوطین بوده است و کسی نیست که آثار فلوطین را نخوانده باشد و شیدای او نشده باشد.

مدیر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی افزود: آنچه که سبب می‌شود سنت‌گرایان هنر را مقدس بشمارند، آن است که مشهورترین تعریف سنت در نزد آنان، دارای چهار ویژگی است؛ ۱ـ وحانیت ۲ ـ استمرار ۳ـ  اثبات ۴ـ تجسم. تصور می‌کنم رمز هنرگرایی و زیباگرایی سنت‌گرایان در وجه چهارم یعنی تجسم است. بر این اساس حقایق مدفون، قابلیت تجسم ندارد. ذات سنت، تجلی است که به واسطه آن، حقیقت از بطن به ظهور درمی‌آید و تا به ظهور درنیاید، عاشقان را به سمت خود نمی‌کشد.

در ادامه این مراسم رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم در سخنانی درباره غلامرضا اعوانی اظهار کرد: هر جامعه، قوم و مردم نیازهایی دارند بعضی از نیازها معلوم و شناخته شده‌اند و بعضی را نمی‌دانیم. نیازهای حسی، عاطفی و جسمی مشخص هستند ولی نیازهای دیگری هم وجود دارند که ما آنها را نمی‌بینیم و می‌گوییم ما به اینها چه نیازی داریم. ما در زمان کنونی به علم و فلسفه نیاز داریم. گرچه گذشتگان نیاز نداشتند. نیاز قبل از تجدد با نیاز بعد از آن، یکی نیست. در گذشته علم را نیاز داشتند و به فلسفه چندان نیازی نداشتند چون علم به فلسفه شَرَف داشت. در زمان امروز ارزش‌ها دگرگون شده و تغییر کرده است. ما به علم نیاز داریم؛ از دو جهت، یکی از جهت روانشناسی یعنی گویی علم ما را آرام می‌کند و به قدری نیاز ما برآورده می‌شود صرف‌نظر از اینکه برای توسعه و پیشرفت هم به علم نیاز داریم. همچنین به فلسفه نیاز داریم و فکر نمی‌کنم مردم حتی تحصیلکرده‌ها، اگر از آنها بپرسیم به فلسفه چه نیازی دارید، تصدیق کنند که ما به فلسفه نیاز داریم.

وی در ادامه سخنان خود تأکید کرد: یکی از خوشبختی‌های من این بوده که در فرهنگستان علوم، دیالوگی پیدا شده بین رشته‌های علمی و فلسفه علوم که بسیار خوشایند است چون دانشمندان مختلف می‌توانند با هم بنشینند و بحث کنند. فلسفه هم به هر حال سهم خود را داشته و با وجود اشخاص بزرگی که آنجا هستند، این رابطه بین علم و فلسفه باید وجود داشته باشد.

داوری اردکانی با بیان اینکه ما به فلسفه نیاز تاریخی داریم، ادامه داد: ما برای اینکه نیازهایمان را تشخیص دهیم، نیاز به فلسفه داریم چون هیچ علمی نمی‌تواند این نیاز را مشخص کند. فقط فلسفه است که این نیاز را معلوم می‌کند. همچنین آمده‌ام بگویم ما به دکتر اعوانی نیاز داریم. او به هنر در فلسفه توجه کرده برای اینکه ما به شادی و زیبایی نیاز داریم. فیلسوف معاصر ما درباره هنر بحث می‌کند.  هنر و زیبایی راهگشا هستند و این فیلسوف به آنها توجه دارد. ما به دکتر اعوانی و کسانی نیاز داریم که به علم نیاز ندارند بلکه با علم هستند. اعوانی با فلسفه است. حال اگر فلسفه سودمند باشد یا نباشد. اگر می‌خواهیم در علم به سود برسیم، باید از سود آزاد شویم. اگر علم تابع شما شود، به شما سود نمی دهد؛ بلکه شما باید تابع علم شوید تا به شما سود دهد. ما به کسانی احتیاج داریم که وقف علم باشند و دارای علم نباشند بلکه علم، آنها را داشته باشد. دکتر اعوانی خدمت کردن به فلسفه و شایستگی این خدمت را داشته است و کتاب‌هایی نوشته که همگی محکم هستند؛ چه آنهایی که از زبان خارجی ترجمه کرده و چه آنهایی که به زبان خارجی نوشته است؛ همه محکم و قابل استناد است و در این خصوص رفع تکلیف نکرده است.

رئیس فرهنگستان علوم در پایان سخنان خود با بیان اینکه غلامرضا اعوانی یکی از کسانی است که در معرفی فرهنگ و فلسفه ایران به جهان کمک بسیاری کرده است، گفت: آشنایی که او با زبان و فرهنگ اروپایی دارد، این امر را محقق کرده که از دو سال پیش به چین برود و در آنجا کاری کرده کارستان، او فلسفه، عرفان و مولانا را در آنجا درس می‌دهد که مورد استقبال همگان قرار گرفته است. امیدوارم دکتر اعوانی در این کار و در کارهای دیگر بتواند قدم‌های مؤثری در آنجا بردارد. عزت اعوانی و عزت همه کسانی که در راه علم و فلسفه قدم برمی‌دارند، این است که انتساب به حق هستند و این انتساب به حق است که انسان را بزرگ می‌کند.

به گزارش مهر، در ادامه این مراسم مهدی محقق رئیس هیئت امنای انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با اشاره به تأثیر افلوطین در فلسفه اسلامی اظهار کرد: اثری که افلوطین در عرفان اسلامی گذاشت، باعث شد عرفان اسلامی متأثر از آن باشد و همان افلوطین را به ارسطو نسبت می‌دادند که مشخص است که متعلق به افلوطین است که از او به شیخ یونانی هم یاد شده که اثر شگرفی در عرفان اسلامی گذاشته است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان فعالیت‌های انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برای بزرگداشت فلاسفه و مفاخر گفت: امیدوارم دکتر بلخاری همان راهی را که این انجمن از آغاز شروع کرده برای برگزاری این بزرگداشت‌ها ادامه دهد و شرایطی را به وجود آورد که نسل جوان بتوانند در این مراسم شرکت کنند. تاکنون در این انجمن ۱۸۱ جزوه علمی برای بزرگان علمی چاپ شده تا شناخته شوند و باید اسوه و الگویی برای جوانان ما قرار بگیرند.

همچنین در این مراسم غلامحسین ابراهیمی دینانی عضو انجمن حکمت و فلسفه ایران در سخنانی درباره غلامرضا اعوانی و خصوصیات اخلاقی و فلسفی ایشان گفت: خوشحالیم که در جلسه‌ای که به مناسبت فیلسوف زمان برگزار شده، برای کسی حضور داریم که الحق فیلسوف است و همه مردم با کلمه فیلسوف آشنا هستند ولی شاید کمتر کسی معنی فلسفه را بداند. فیلسوف از زمان سقراط تاکنون بوده است ولی مخالف‌های فلسفه هم از گذشته تاکنون وجود داشته‌اند. اگر معنی کلمه فلسفه را می‌دانستند شاید کمتر با آن مخالفت می‌کردند. فیلسوف از «فیلو» به معنی «دوستدار» و «سوفیا» به معنی «حکمت» می‌آید. فلسفه یک رشته علمی نیست. فیلسوف کسی است که دریای اطلاعات است، ولی فیلسوف نیست. کسی که حکمت و کشف حقیقت را دوست دارد، فیلسوف است؛ اگرچه هیچ نداند. دکتر اعوانی به همان معنی واقعی کلمه، فیلسوف و دوستدار حکمت است و به ویژه طرفدار خرد جاویدان است که فلاسفه به آن عقل فعال می‌گویند. عقل هیچ‌گاه نابود نمی‌شود، درحالی‌که همه‌چیز ممکن است نابود شود. وجه حق تعالی، آگاهی مطلق است. آگاهی وجه عقل است و فلسفه‌ی آگاهی، رفتن از تاریکی به روشنایی است اما علم با همه عظمتی که دارد، از ظاهر فراری است. ظاهر، آدم را درست می‌کند و خیلی از کارها را درست کرده است ولی فلسفه می‌کوشد بشر را از محسوسات دور کند. آنچه از تجربه به دست می‌آید، علم است. شاعر از عالم خیال بهره می‌برد و عالم خیال برای او گسترش دارد. عالم خیال وسیع است ولی هیچ عالمی به عظمت عالم عقل نیست. اگر آدمی عقل نداشت، نمی‌دانستند که تخیل دارد. فلسفه کار عقل است و می‌کوشد که به حقیقت برسد. حال آیا می‌توان حقیقت را به تملک درآورد؟ حقیقت به ما معنا می‌دهد یا ما آن را تملک می‌کنیم؟ حقیقت به تملک کسی درنمی‌آید ولی می‌شود به حقیقت نزدیک و نزدیک‌تر شد.

وی افزود: فلسفه می‌کوشد که حقیقت را ورای ظواهر عقل دریابد. اگر بزرگترین عالم را دیوار کنید جلوی عقل، عقل می‌پرسد پشت آن دیوار چیست؟ فیلسوف هم از پای نمی‌نشیند چون عقل حد خود را می‌شناسد و می‌داند که به غیرمتناهی، راه ندارد.

ابراهیمی دینانی با اشاره به خصوصیات اخلاقی غلامرضا اعوانی تصریح کرد: اعوانی مردی است که صداقت فیلسوفانه دارد که در او به راحتی آشکار است. او فلسفه اسلام و غرب خوانده و زبان انگلیسی را به درستی می‌داند. ما امروز مفتخریم که فیلسوفی به نام دکتر اعوانی داریم که کم می‌نویسد و کم می‌گوید ولی تفکر می‌کند همچون سقراط که یک خط ننوشت ولی فیلسوف بود چون فلسفه دغدغه می‌خواهد و کسی که دغدغه ندارد، فیلسوف نیست.

همچنین مصطفی محقق داماد عضو فرهنگستان علوم در این مراسم در سخنانی به ذکر سه نکته در خصوصیات اخلاقی غلامرضا اعوانی پرداخت و گفت: آنچه در شخصیت او برای من جذاب بود، این است که از حدود ۳۵ سال پیش تاکنون روز به روز به جذبه‌ی شخصیتی او اضافه شده است. در کنار علم، تواضع و ادب در همنشینی با حکمت. آنچه که بر این جذبه می‌افزاید، تواضع، اخلاق، دوستی و مهربانی او است. اینکه می‌گویند آن خوشتر ز حسن. یار ما این دارد و آن نیز هم، جمع این دو خیلی کم است. کسی که از دکتر اعوانی بی‌ادبی، خباثت، بدخواهی و... و. دیده باشد، وجود ندارد.

وی در ادامه با اشاره به آیه ۲۶۹ سوره مبارکه بقره تصریح کرد: در این آیه خداوند به صراحت می‌گوید حکمت را فقط خدا به افراد می‌دهد. قرآن تأکید کرده که معلم حکمت، فقط خداوند است و بس. بنابراین هرکس که حکیم است، باید او را به عنوان یک چهره قدسی نگاه کرد که مورد عنایت الهی قرار گرفته است.

محقق داماد در ادامه با اشاره به نکته سوم خصوصیات اعوانی اظهار کرد: یک نکته در خصوصیات اخلاقی او وجود دارد که من می‌خواهم به ایشان اعتراض و گله کنم چرا که معتقدم دکتر اعوانی خود را حرام کرده است و دارایی‌ها و ظرفیت‌هایی که در این فرد است، اگر نگوییم بی‌نظیر است، کم‌نظیر است. ایشان می‌تواند فلسفه اسلامی را به جهانیان معرفی کند و با توجه به ارتباطاتی که تاکنون داشته است، فلسفه اسلامی را جهانی کرده است، ولی آثار مکتوب او بسیار کم است. به عنوان یک آشنا با دانش الهیات، ایشان برداشت‌های بسیار زیبایی از قرآن مجید دارد که گاه در هیچ مفسری از قرآن، نمی‌توانیم آنها را ببینیم.

همچنین منوچهر صدوقی‌سها عضو مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه با اشاره به خصوصیات علمی و شخصیتی غلامرضا اعوانی گفت: من هم این گله را از ایشان دارم که با وجود علم بالا، آثار مکتوب خیلی کمی دارند و درواقع باید گفت بیشتر فیلسوف شفاهی هستند. او در محضر استاد جورستانی در الهیات اشارات بوده است که من شهادت شرعی می‌دهم گاه برخی از مشکلاتی را که در فلسفه به وجود می‌آمد، اعوانی با تدبر و درایت حل می‌کرد.

در پایان این مراسم با حضور غلامرضا اعوانی، دعایی، محقق داماد، نجفقلی حبیبی، بلخاری، صدوقی‌سها، شهین اعوانی، با اهدای لوح تقدیر، از مقام شامخ غلامرضا اعوانی تقدیر شد.