خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: کتاب «منطق تطبیقی» تألیف «اسدالله فلاحی» عضو هیئت علمی گروه منطق مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، اثر شایسته تقدیر سی و پنجمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در بخش منطق و به عنوان برگزیده اول گروه فلسفه، منطق و کلام دهمین جشنواره بین المللی فارابی شناخته شده است.
در کتاب «منطق تطبیقی»، منطق سینوی و منطق جدید دو دوره از ادوار تاریخ منطق هستند که در زمان‌ها و مکان‌های متفاوت و با اهداف گوناگون شکل گرفته‌اند و از سوی اندیشمندان بزرگی نقد شده و گسترش یافته‌اند. همین سبب شده تا برخی از معاصران گمان کنند که این دو منطق دو فضای فکری و دو پارادایم علمی سنجش‌ناپذیرند و هر گونه مقایسه میان آنها از پیش محکوم به شکست است. بر خلاف این دسته، بسیاری از معاصران بر این باورند که روح حاکم بر این دو منطق یکی است و بذرهای بسیاری از پیش‌رفت‌های منطق جدید در منطق سینوی یافت می‌شود، چنان که بسیاری از نوآوری‌ها در منطق سینوی خود به صورت جنینی در منطق ارسطویی نهفته بوده است.
فلاحی در این کتاب معتقد است؛ منطق سینوی و منطق جدید یک روح هستند در دو بدن: بدن یک کودک خردسال و بدن یک جوان نورسیده و تنومند. برخلاف دیدگاه برخی از معاصران که هر گونه سنجش و مقایسه‌ای میان این دو منطق را ممکن نمی‌دانند. نویسندۀ کتاب بر این باور است که منطق جدید صورت بسط‌یافتۀ منطق سینوی است که به نوبۀ خود تکامل یافتۀ منطق ارسطویی به شمار می‌رود. در این کتاب، تلاش شده است تا مفاهیم پایه‌ای و قواعد بنیادی در منطق سینوی به کمک شاخه‌های منطق جدید بازتفسیر و ارزیابی شوند
عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه درباره اهمیت پرداختن به منطق تطبیقی و پیشینه منطق جدید به خبرنگار مهر گفت: ما در سنت فلسفه اسلامی که درواقع ریشه آن در فلسفه یونان است، منطق قدیم را داریم که ارسطو مدون آن است و در طول تاریخ در میان مسلمانان از فارابی گرفته تا دوران معاصر همواره این منطق در دانشگاه‌های ما و در گروه فلسفه اسلامی تدریس می شده است. منطق جدید هم حدود ۵۰ یا ۶۰ سالی است که در غرب به وجود آمده و در سال ۱۳۳۴ «غلامحسین مصاحب» اولین کتاب در این خصوص را با عنوان «مدخل منطق صورت» نوشت و در ایران منتشر کرد. اتفاقاً فصل پنجم این کتاب به مقایسه منطق قدیم و جدید اختصاص داشت و صورت‌های استتناجی قیاس ارسطویی مطرح و به زبان منطق جدید نوشته شده و نقاط و ضعف منطق جدید را به اختصار در آنجا مطرح می‌کند. بعد از این بود که منطق‌دانان ما متوجه شدند، چیز دیگری به نام منطق جدید وجود دارد و موضع گیری‌های مختلفی در این خصوص کردند از قبول تام تا انکار منطق جدید.
فلاحی درباره پیشینه منطق تطبیقی در ایران تصریح کرد: بعد از انقلاب فرصتی پیش آمد که منطق جدید بیشتر معرفی شود، در این خصوص «ضیا موحد» کتابی نوشت با عنوان «درآمدی به منطق جدید» و در این کتاب که مفصل است، منطق جدید به زبانی ساده مطرح شده که مورد استقبال قرار گرفت و در دانشگاه‌ها تدریس شد. ضیا موحد این کتاب را در دانشگاه‌های مختلف تدریس و شاگردان زیادی تربیت کردند که در واقع ما از شاگردان نسل دوم او هستیم. مقالات و دفاعیه‌هایی که موحد در دفاع از منطق جدید نوشت و منتشر کرد، بسیاری از منطق‌دان‌ها را تحریک کرد که به او پاسخ دهند و مقالات بسیاری در رد و قبول منطق قدیم و جدید نوشته شد. این موضوع زمینه را برای منطق تطبیقی فراهم کرد، اینکه آیا منطق جدید و قدیم با هم دشمن هستند، یا نه می‌توانند به کمک هم آیند و همدیگر را تقویت کنند.
وی افزود: مباحث مختلفی دراین خصوص مطرح شد، تا اینکه دکتر ذکیانی که به تازگی به ریاست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه منصوب شده اند، کتابی از «عادل فاخوری» که از ریاضی‌دانان مصر است را به نام «منطق العرب من وجهه نظر المنطق الحدیث» را با نام «منطق قدیم از دیدگاه منطق جدید» ترجمه و در سال ۸۷ دانشگاه علامه طباطبایی این ترجمه را منتشر کرد. این کتاب در واقع اولین کتاب منطق تطبیقی است که در ایران به صورت ترجمه منتشر شده است. کتاب دیگری هم «لطف الله نبوی» در این خصوص ترجمه و تألیف کردند که عنوان آن «منطق سینوی به روایت نیکولاس رشر» است. رشر منطق دانی است که که در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی مقالات متعددی در مورد منطق عربی نوشت و نبوی در این کتاب این مقالات را ترجمه و مطالب خود را به آن اضافه کرد. این کتاب هم یکی از کتاب‌های مهم در خصوص منطق تطبیقی محسوب می‌شود.
مؤلف کتاب منطق تطبیقی ادامه داد: بعدها در برخی از دانشگاه‌ها منطق تطبیقی به عنوان یک ماده درسی تدوین شد مثل دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه اصفهان که به عنوان یکی از دروس در سطح کارشناسی ارشد قرار گرفت. من هم از سال ۸۶ که به دانشگاه زنجان رفتم، مقالاتی را که مرتبط با منطق تطبیقی است را شروع به نوشتن کردم و تا سال ۹۰ در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه همان روند را ادامه دادم و مجموعه مطالعات، کتاب‌ها و مقالات من در این خصوص موجب شد که کتابی را در این خصوص تألیف و از سوی انتشارات سمت منتشر کنم.
اسدالله فلاحی درباره اهمیت پرداختن به منطق تطبیقی اظهار کرد: به هر حال ما سنتی قدیمی داریم به نام منطق قدیم یا سینوی یا ارسطویی و مواجه شدیم با یک منطق جدید به نام منطق جدید با منطق ریاضی و چاره‌ای جز این تطبیق نیست. به خصوص گروه‌های ریاضی که بیشتر منطق جدید را به رسمیت می‌شناسند. کم کم در این خصوص رویکردهای تدافعی از سوی هر دو طرف به وجود آمد و دکتر موحد مقالاتی در خصوص رد منطق قدیم نوشتند و هر دو گروه به نقد هم پرداختند. حال باید می‌دیدیم، آیا سنت جدید، سنتی ارزشمند و پرمحتواست و لازم است به آن پرداخته شود یا نه، سنتی است که غربزده و از اساس پوچ و باطل است؟
وی تأکید کرد: به نظر من، منطق جدید در واقع ادامه و رشد یافته منطق قدیم است و چیزی متعارض و متضاد آن نیست، ولی منطق قدیم دوره نارس و نپختگی منطق است و منطق جدید دوره پختگی منطق است. مثل ریاضیات جدید و قدیم یا پزشکی قدیم و جدید. طبیعتاً یک علم می‌تواند در مراحل اولیه خود دچار اشتباهاتی بشود و این ایراد و عیبی برای آن نیست. در اینجا هم توقف بر منطق قدیم درست نیست و طبیعی است که ما باید از سودمندی‌های منطق جدید استفاده کنیم.
مؤلف کتاب منطق تطبیقی درباره اینکه آیا این کتاب به عنوان کتاب درسی در دانشگاه هم تدریس می‌شود؟ اظهار کرد: طبیعتاً حجاب معاصرت نمی‌گذارد که این اتفاق بیفتد و اساتیدی که منطق تدریس می‌کنند، معمولاً کتاب‌های خودشان را تدریس می‌کنند، حال ممکن است در آینده این حجاب کمتر شود و این کتاب هم به عنوان کتاب درسی تدریس شود.
نظر شما