به گزارش خبرنگار مهر، سایمون کریچلی، فیلسوف معاصر و در قید حیاتِ بریتانیایی یکی از مهم‌ترین اندیشمندان مرگ اندیش در روزگار ماست که جذابیت نوشتارهایش درباره مرگ شهرتی جهانی پیدا کرده است. او فیلسوف متفاوتی است و معمولاً کتاب‌هایش هم به لحاظ مضمون و هم به لحاظ چگونگی ارائه‌شان تفاوت‌های قابل توجهی با آثار دیگر اهالی فلسفه دارند.
مخاطبان فارسی زبان کریچلی را بیشتر با کتاب «کتاب فیلسوفان مرده» می‌شناسند که با ترجمه عباس مخبر منتشر شد. او در این کتاب به ماجرای مرگ فیلسوفان بزرگ تاریخ از دوران پیشاسقراطی تا فلاسفه جهان مدرن پرداخته بود. برای نویسنده در این کتاب و دیگر آثارش مساله محدودیت و ناتوانی انسان، اهمیت وافری دارد.
نوشتار او مابین نوشتار یک فیلسوف، شارح، علاقه‌مند، یا گاهی استندآپ فلسفی معلق است. کریچلی با این که به مفاهیم فلسفی آشناست و در دانشگاه فلسفه درس می‌دهد، اما نمی‌توان بیشتر کتاب‌هایش را فلسفی به معنای دقیق کلمه تلقی کرد. او را حتی نمی‌توان ادیب یا مثلاً پادفیلسوف به شمار آورد.
مخاطبان فارسی زبان کریچلی را بیشتر با کتاب «کتاب فیلسوفان مرده» می‌شناسند که با ترجمه عباس مخبر منتشر شد. او در این کتاب به ماجرای مرگ فیلسوفان بزرگ تاریخ از دوران پیشاسقراطی تا فلاسفه جهان مدرن پرداخته بود. پادفیلسوف اصطلاحی است که آلن بدیو، فیلسوف مشهور فرانسوی در کتاب «پادفلسفه ویتگنشتاین» خود به تفسیر آن می‌پردازد. به باور بدیو پادفلسفه هر سیستمی از تفکر یا اندیشیدن است که تکینگیِ تجربه متعلق به خود را در تقابل با مقوله فلسفی حقیقت قرار دهد. در نتیجه، پادفلسفه جایی بین تناقض فلسفه و کنشگری ناب یا جنبه‌ی آفرینشگرانه زندگی است؛ استراتژی معمول پادفیلسوف (Anti-Philosopher) عبارت است از توسل به تجربه شخصی برای حمله به انتزاعیات کلی گفتمان فلسفی؛ اما کریچلی این‌گونه نیست.
شاید بشود گفت کریچلی یک خواننده به‌معنای دقیق کلمه است و در تلاش برای خواندن امور اغلب از ابزارها و مفاهیم فلسفی استفاده می‌کند تا اجرای تازه یا خوانش دیگری به دست دهد و هر چه موضوعاتی که می‌کوشد آنها را بخواند از فلسفه دورتر باشند، مثل فوتبال، جدیدتش برای فلسفی‌تر خواندن مساله بیشتر می‌شود.
اصولاً چیزی که در مورد متفکری مثل کریچلی حائز اهمیت است همین قرار نگرفتن‌اش در قالب و کلیشه‌های موجود است. آشنایی با تفکر کریچلی، بیشتر فعالان در حوزه علوم انسانی و شاخه‌هایی چون نقد ادبی و نقد هنری را به سلاح‌ها و رویکردهای جدید نقد مجهز می‌کند. در ذیل به معرفی کتاب‌های تازه منتشر شده یا تجدید چاپ شده این اندیشمند به زبان فارسی در سال ۹۷ پرداخته‌ایم.
«الفبای ناممکن‌ها»
«الفبای ناممکن‌ها» کریچلی در بهار ۹۷ با ترجمه فرهاد اکبرزاده، در شمارگان هزار نسخه، ۱۳۰ صفحه (قطع پالتویی) و بهای ۱۱ هزار تومان از سوی نشر مانیاهنر منتشر شده است. ضمیمه کتاب نیز شامل ترجمه گفت‌وگویی با کریچلی درباب تراژدی است. «الفبای ناممکن‌ها» کتاب کوچک و عجیبی است و قطعه‌نگاری‌های کریچلی درباره برخی مفاهیم فلسفی، اجتماعی و همچنین برخی اندیشمندان را در خود جای داده است.
نوشتار او مابین نوشتار یک فیلسوف، شارح، علاقه‌مند، یا گاهی استندآپ فلسفی معلق است. کریچلی با این که به مفاهیم فلسفی آشناست و در دانشگاه فلسفه درس می‌دهد، اما نمی‌توان بیشتر کتاب‌هایش را فلسفی به معنای دقیق کلمه تلقی کرد. گزاره‌های ارائه شده در این کتاب همانطور که کریچلی در مقدمه نیز بدان اشاره کرده پیرافلسفی (para-philosophy)اند. کریچلی در این‌باره در مقدمه توضیح داده و در نخستین مدخل کتاب با عنوان «قطعات» هم به چرایی انتخاب قطعه‌نویسی برای گفتن حقیقت پرداخته است. از طرفی گاهی مرز چندان روشنی برای تمیزدادن این دو یعنی گزاره‌های ادبی و فلسفی از هم وجود ندارد، مگر این که وقتی از فلسفه حرف می‌زنیم از پیش نوعی نظام مفهومی مشخص را در ذهن داشته باشیم.
«خیلی کم… تقریباً هیچ: مرگ، فلسفه، ادبیات»
از دیگر کتاب‌های مهم کریچلی «Very Little… Almost Nothing: Death‚ Philosophy‚ Literature» است که در ایران با ترجمه‌ای از لیلا کوچک‌منش برای نخستین بار در سال ۱۳۹۳ با شمارگان هزار نسخه و بهای ۱۴ هزار و ۷۰۰ تومان از سوی انتشارات رخدادنو منتشر شد. این کتاب را نشر نی در بهار ۹۷ با شمارگان ۷۰۰ نسخه، ۳۸۳ صفحه و بهای ۳۵ هزار تومان بازنشر کرد. نشر نی دومین چاپ خود از این ترجمه را نیز در پاییز ۹۷ با شمارگان ۵۰۰ نسخه و بهای ۳۸ هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار داد.
کتاب چهار گفتار و یک پیشگفتار دارد. عناوین گفتارهای کتاب به ترتیب عبارتند از «ایلیا»، «واکاوی رمانتیسم»، «خوشبختی را بشناس - درباره بکت» و «اهمیت فلسفی یک شعر - درباره والاس استیونس».
پیشگفتار کتاب نیز با عنوان «سفر در هیچستان» درباره نسبت فلسفه و نیست‌انگاری است. این پیشگفتار خود به هشت بخش تقسیم می‌شود: «فلسفه در ناامیدی می‌آغازد»، «هیچ انگاری پیش از نیچه»، «هیچ انگاری نیچه‌ای»، «پاسخ به هیچ انگاری: پنج امکان»، «دگرگونی هیچ انگاری نیچه توسط هایدگر»، «هایدگر در برابر یونگر»، «نجاتِ ناممکن: آدورنو درباره هیچ انگاری» و «آموختن چگونه مردن - استدلال».
به باور کریچلی نیز فلسفه با ناامیدی آغاز می‌شود. تجربه ناامیدی دینی نیز با فلسفه آغاز می‌شود. این ناامیدی برانگیزاننده این پرسش است که اگر به قول مشهور در تفکر غربی خدا مرده است، پس پرسش معنای زندگی چه می‌شود؟ این پرسش در منظومه فکری نیچه به هیچ‌انگاری یا نیست‌انگاری می‌انجامد که به قول نویسنده بی‌نظمی در نظام معناست.
«چیزها صرفاً هستند: فلسفه در شعر والاس استیونس»
«چیزها صرفاً هستند: فلسفه در شعر والاس استیونس» ترجمه مهرداد پارسا که با شمارگان هزار نسخه، ۱۳۶ صفحه و بهای ۱۵ هزار تومان از سوی نشر شوند در پاییز ۹۷ منتشر شد. این کتاب در زمستان ۹۷ نیز با شمارگان ۷۰۰ نسخه به چاپ دوم رسید.
کریچلی در کتاب ابتدا این پرسش را مطرح می‌کند که اساساً شعر تا کجا می‌تواند مفاهیم فلسفی را در زبان خود بگنجاند. آیا شعر می‌تواند فلسفی باشد، یا صرفاً با تأثر سروکار دارد. در سطحی دیگر، کریچلی با ایده کلی استیونس همراه می‌شود و همگام با او رویکردی را معرفی می‌کند که عاقبت از نظاره صرف چیزها فراتر نمی‌رود.
کریچلی در کتاب «چیزها صرفاً هستند» ابتدا این پرسش را مطرح می‌کند که اساساً شعر تا کجا می‌تواند مفاهیم فلسفی را در زبان خود بگنجاند. آیا شعر می‌تواند فلسفی باشد، یا صرفاً با تأثر سروکار دارد. در سطحی دیگر، کریچلی با ایده کلی استیونس همراه می‌شود. «چگونه ویتگنشتاین بخوانیم؟»
«چگونه ویتگنشتاین بخوانیم؟» یکی از مجلدات مجموعه «چگونه بخوانیم» است که با نظارت و سرویراستاری سایمون کریچلی منتشر می‌شود. نویسنده این کتاب ری مانک است و انتشارات فرهنگ صبا آن را در سال ۱۳۸۸ با ترجمه همایون کاکاسلطانی با شمارگان هزار و ۶۵۰ نسخه و بهای دو هزار ۲۰۰ منتشر کرده بود. نشر نی در زمستان ۹۷ این ترجمه را با شمارگان هزار نسخه، ۱۲۶ صفحه و بهای ۱۵ هزار تومان بازنشر کرد.
ری مانک در کتاب حاضر، ۱۰ گزیده مختصر از آثار ویتگنشتاین را انتخاب و به آنها به عنوان روشنگر ایده‌های محوری ویتگنشتاین نظر کرده است تا بر اساس آن به روشن کردن کل جهان اندیشه ورزی ویتگنشتاین برای مخاطبان بپردازد. کتاب افزون بر متن‌ها و مطالب خواندنی، یک گاه‌شماری زندگی‌نامه‌ای کوتاه و رهنمودهایی برای مطالعه تکمیلی را دربردارد.
نظر شما