خبرگزاری مهر - گروه استانها: طبق آنچه مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان عنوان کرده در سال ۹۸ برپایی آئین‌های نوروزی با محوریت داشته‌های فرهنگی، بومی و محلی در ۳۰ بنای تاریخی کشور مد نظر قرار گرفته که از میان این ۳۰ اثر ۲ اثر مربوط به استان همدان است و «حمام قلعه» و «حمام حاجی» همدان این دو اثر منتخب هستند.
در نگاه به داشته‌های تاریخی همدان آنچه بیش از پیش مشهود است اینکه جای جای همدان مملو از دیدنی‌هایی است که در سفر به این استان نمی‌توان آنها را نادیده است.
در میان بیش از یک هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی و طبیعی استان همدان در این گزارش به بیان ویژگی‌های تاریخی دو بنای منتخب می‌پردازیم تا مسافران در ورود به همدان بازدید از این بناها را در برنامه خود قرار دهند.
«حمام قلعه» در محله قدیمی قاشق تراشان واقع است
«حمام قلعه» با بنایی کوچک در پس کوچه‌های تنگ و باریک بخشی از شهر همدان در میان خانه‌های مسکونی محله قدیمی قاشق تراشان، گذشته و معماری ایران را در خود نهفته دارد.
بسیاری که هر روز از این کوچه‌ها گذر می‌کنند شاید نمی‌دانند که در پشت دیوار آجری این بنا، چه شکوه و تاریخی مستور مانده است، بنایی جمع و جور و زیبا با معماری چشم نواز که هر فرهنگ دوستی محو تماشای آن می‌شود؛ اثر تاریخی و یادگار به جا مانده از سال‌هایی بسیار دور که هم اکنون به مکانی زیبا برای استقبال از مسافران و گردشگران شهر همدان تبدیل شده است.
حمام قلعه همدان از آثار دوره قاجاریه است
حمام قلعه همدان از آثار دوره قاجاریه است که فضای درونی آن معماری اسلامی را به نمایش گذاشته به طوری که در ابتدای ورود، ناخودآگاه یک مسیر منطقی طی می‌شود.
گذری بر تاریخ ساخت این بنا بیانگر آنست که در ساخت آن توجه ویژه ای به تمام زوایا شده است به نحوی که بعد از سر در حمام، یک راهرو افراد را به فضای سربینه می‌برد که از نظر دما خیلی نزدیک به فضای بیرون بوده و بعد از آن یک راهرو قرار دارد که هوایش کمی گرم‌تر از سربینه بوده و در آخر نیز گرمخانه‌ای وجود دارد.
این حمام نیز مانند سایر حمام‌های قدیمی که اکثراً پایین‌تر از سطح زمین ساخته می‌شدند در عمق یک متری ساخته شده است تا گرما و حرارت حمام به راحتی از راه دیوارها منتقل نشود و دسترسی به آب قنات که در سطحی پایین‌تر از سطح زمین است راحت‌تر باشد.
حمام قلعه همدان در گذشته‌های دور از پیش از اذان تا غروب که امکان استفاده از روشنایی خورشید وجود داشته، باز بوده است و مردم برای استحمام وارد این مکان می‌شدند.
این حمام قدیمی و تاریخی که به موزه مردم شناسی و سفره خانه‌ای سنتی تبدیل شده است، نوروز سال ۹۸ پذیرای مسافران نوروزی خواهد بود.
حمام قلعه همدان در سال ۷۸ به مبلغ ۲۷ میلیون تومان خریداری شد
به گفته مسئولان حمام قلعه همدان در سال ۷۸ به مبلغ ۲۷ میلیون تومان خریداری شد و با تخصیص ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار به محلی برای جذب گردشگر تبدیل شده است.
این حمام دارای سردر آجری و یک هشتی ورودی است که پلان سرد و گرم آن مربع شکل است و چهار ستون سنگی دارد و سقف این بنا با طاق‌های کلمبو و فضای داخلی نیز با طاق‌نماهایی از نوع قوس خباغی مزین شده و در دو طرف حمام سرد، رختکن و حوضی در وسط قرار دارد و در قسمت غربی نیز حمام مردانه و تون واقع شده است.
حمام قلعه در مقایسه با دیگر حمام‌های سنتی و قدیمی از یک ویژگی ساختاری، هندسی و معماری خاصی برخوردار بوده و شامل دو قسمت زنانه و مردانه است.
حمام قلعه متعلق به فردی به نام حاج محمد حسین بوده که سال ۱۳۷۸ خورشیدی توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری و پس از مرمت و تجهیز به موزه مردم شناسی تبدیل شد.
این موزه که در محل حمام قلعه شهر همدان قرار دارد از آثار دوره قاجاریه است و در یک هزار و ۷۰۰ متر مربع ساخته شده و ۲۵ اسفند سال ۸۰ به شماره ۵۰۲۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
اما در توضیح ویژگی‌های حمام حاجی ذکر یک پیش درآمد برای آن لازم است چراکه در گذشته هر محله از همدان دارای چمنی بزرگ در مرکز بود و اطراف آن را مغازه‌های نانوایی، قصابی، سبزی فروشی، لباس فروشی و بقالی برای خرید روزانه مردم تشکیل می‌داده است.
در این محله‌های با صفا که در حال حاضر تعداد انگشت شماری از آنها اصالت خود را حفظ کرده‌اند، مسجد و حمامی نیز به نام همان محله ساخته می‌شد که استفاده از آن فقط مختص اهالی همان محل بود.
نخستین کاروان حج شهر همدان در محله حاجی‌ها تشکیل شد
در این میان محله قدیمی حاجی‌ها در همدان که هنوز نیز به همین نام معروف است جایگاه ویژه ای دارد چراکه نخستین کاروان حج در شهر همدان در این محل تشکیل شد و همین امر باعث شهرت یافتن محل مذکور به محله‌ی حاجی‌ها در شهر همدان شد.
در محله حاجی‌ها همچنان مسجد و حمام قدیمی آن وجود دارد و به لحاظ ثبت شدن این دو اثر در فهرست آثار ملی کشور امکان تخریب آنها و از بین رفتن نام محله وجود ندارد.
حمام محله حاجی با مساحتی بیش از هزار متر مربع شامل دو حمام زنانه و مردانه است که در قسمت حمام زنانه، با پیمودن ۴ پله به طرف پایین وارد هشتی نسبتاً کوچکی شده و با عبور از یک راهرو باریک وارد فضای سربینه حمام به ابعاد ۱۰ و نیم در ۱۱ مترمربع می شویم.
حمام‌های سرد و گرم دارای خزینه به ابعاد یک و دو دهم در چهار متر و چهارستون سنگی است و سقف حمام به وسیله قوس‌های پنج و هفت کند با دهانه‌های مختلف از یک و نیم تا چهار متر اجرا و برای پوشش فاصله بین قوس‌ها از گنبد استفاده شده است.
در قسمت حمام مردانه نیز با عبور از چند پله وارد هشتی حمام شده و با عبور از معبری باریک داخل حمام سرد می شویم که حمام سرد دارای گنبدی زیبا و بدون ستون است.
حمام قدیمی محله حاجی یادگار دوران قاجاریه
حمام محله حاجی‌ها در شهر همدان دارای شش طاق نما است که دو به دو با هم قرینه‌اند و پی بنا از سنگ است و در ساخت آن از آجر قوامی و ملات ساروج استفاده شده است.
این بنا از جمله بناهای بسیار زیبای شهر همدان و یادگار دوران قاجاریه در این شهر است که به شماره ۳۳۷۵ در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است.
در همین خصوص مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان گفت: طی ایام نوروز برنامه ریزی های خوبی برای اوقات فراغت مسافران و گردشگران تدارک دیده شده و مهیای یک میزبانی خوب از مسافران نوروز هستیم.
برگزاری آئین‌های بومی محلی خاص نوروزی از اولویت‌ها است
علی مالمیر بابیان اینکه در سال نو پیش رو برگزاری آئین‌های بومی محلی خاص نوروزی از اولویت‌های ما است، گفت: این برنامه‌ها در سال گذشته نیز برگزار شد اما این بار نقاط مختلف استان هدف گذاری شده و برنامه‌ها اجرا می‌شود.
وی اظهار داشت: امسال برای اجرای ۳۷۲ برنامه نوروزگاهی طی ایام تعطیلات نوروز در شهرستان همدان برنامه ریزی شده است و با کمک بخش خصوصی برخی برنامه‌های ویژه نیز اجرا خواهد شد.
با این تفاسیر آنچه مسلم است اینکه در میان ده‌ها اثر تاریخی و دیدنی استان همدان این دو حمام تاریخی و زیبا که شرحی از قدمت آنها عنوان شد خود را برای میزبانی از مسافران نوروزی آماده می‌کنند تا خاطراتی خوش برای مسافران به یادگار بگذارند.
نظر شما