به گزارش خبرگزاری مهر، جلسه‌ی ویژه‌ی بررسی اقدامات و امدادرسانی‌ها به استان‌های سیل‌زده‌ی کشور عصر سه‌شنبه سیزدهم فروردین‌ماه ۱۳۹۸ در حضور حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برگزار شد. در این جلسه پیش از سخنان رهبر انقلاب اسلامی، معاون اول رئیس‌جمهور، وزیر کشور، وزیر نیرو و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح گزارشی از آخرین وضعیت مناطق سیل‌زده و اقدامات انجام‌شده و خدمت‌رسانی به مردم بیان کردند.
متنی که در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگوی پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR است با رضا اردکانیان وزیر نیرو درباره‌ی گزارش ارائه شده از سوی وی در این جلسه و روایتی از سخنان و تدابیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره‌ی مسائل مربوط به سیل اخیر است.
آقای دکتر اردکانیان؛ عصر روز سیزدهم فروردین‌ماه ۹۸، جنابعالی به‌همراه جمعی از مسئولان کشور، در جلسه‌ی ویژه‌ای برای بررسی اقدامات و امدادرسانی‌ها به استان‌های سیل‌زده با حضور رهبر انقلاب حضور یافتید. در ابتدا، روایتی را از این جلسه و گزارش خود و سخنان رهبر انقلاب برای ما تشریح بفرمائید.
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. به‌عنوان وزیر نیرو عرض می‌کنم که جلسه بسیار جلسه‌ی مؤثری بود. و همچنین فرصتی بود تا گزارشی از خسارت‌های مربوط به بخش‌های آب و برق و عکس‌العملی که تمام نیروهای فعال در این حادثه داشتند را خدمت رهبر انقلاب تقدیم کنیم.
در بخش برق تقریباً ۳۰ درصد از خطوط برق در ۲۲ استانی که به نوعی تحت تأثیر سیل بودند، ۱۳ استان و مجموعاً ۲۳۵۲ روستا و تعدادی شهر آسیب دیده است. الان به‌جز در استان لرستان که تعدادی از روستاها هنوز به دلیل مشکل راه، دسترسی برق‌شان وصل نشده است و همکاران‌مان مشغول فعالیت هستند؛ به‌نوعی برق وصل است. اما به‌علت نقشی مهمی که برقراری برق مثلاً در تأمین آب دارد، چون با قطع برق ایستگاه‌های پمپاژ آب و تصفیه خانه‌ها هم فعالیت‌شان متوقف می‌شود؛ تیم‌های زیادی -حدوداً ۸۳۷ گروه اجرایی با ماشین آلات و تجهیزات چه در استان‌های آسیب دیده، چه از استان‌های مُعین و پشتیبان- بلافاصله در مناطق حاضر شدند.
در بخش آب هم گزارشی خدمت رهبر انقلاب ارائه دادیم. در این بخش نیز ۱۰ استان در مجموع ۵۱ شهر و ۱۸۵۵ روستا تحت تأثیر مسئله‌ی سیل قرار گرفته بودند که در وهله‌ی اول حادثه، مجموعاً یک جمعیت نزدیک به پنج میلیون نفری را با مشکل مواجه کرد. ولی خب خوشبختانه در بخش آب -هم شهری و هم روستایی- فعالیت‌های زیادی انجام شده است که نزدیک به ۱۶۰۰ روستا اقدامات اصلاحی و تعمیراتی آنها انجام شده است و بقیه روستاها هم در حال انجام است. با این وجود، هنوز تعدادی از روستاها در لرستان مشکلاتی دارند که آن هم ان‌شاءالله هر چه زودتر رفع خواهد شد. این یکی از سرفصل‌های گزارش بنده به رهبر انقلاب در ارتباط با خسارات و اقدامات انجام شده بود.
در بحث سیل در خوزستان هم گزارشی به تفصیل و با ارائه‌ی نقشه درباره‌ی شرایط مجموعه‌ی سدهای زنجیره‌ای استان و نقش مهمی که این سدها در مهار سیلاب‌ها ایفا کردند و وضعیت فعلی پایداری سدها برای حدأقل کردن خسارات در پایین‌دست، خدمت ایشان شرح دادم.
رهبر انقلاب مؤکداً توجه همه‌ی حضار جلسه را به تمام ابعاد حادثه‌ی سیل جلب کردند و فرمودند خود سیل حادثه‌ی مهیبی است و برای بنده جالب بود که ایشان اشاره کردند به این موضوع که شخصاً تجربه‌ی مواجه شدن با سیل را در زمان‌های مختلف داشتند. از جمله در ایام تبعیدشان به ایرانشهر در استان سیستان‌وبلوچستان و توصیفی داشتند از آن شرایط و تأکید کردند که به هر صورت خسارات روحی و روانی واقعه‌ی سیل به مردم آسیب می‌زند و آثار این‌گونه خسارات تا سال‌ها باقی می‌ماند و با صِرف امدادرسانی و اسکان و حتی مرمت، آثار این خسارت‌ها مرتفع نمی‌شود.
در ادامه من در گزارشم به این نکته اشاره کردم که همانطور که خشکسالی نتیجه‌ی طبیعی کم بارشی است سیل هم نتیجه‌ی طبیعی پربارشی است و کشورهایی که به‌دلیل تغییر اقلیم ممکن است با سال‌های بسیار خشک و یا سال‌های بسیار تَر به‌صورت حتی پیاپی مواجه بشوند؛ باید بدانند که نه از خشکسالی و نه از سیل گریزی نیست. مهم این است که ما خسارت‌های هر دو مورد را به حداقل برسانیم و فوایدش را زیاد کنیم و در ادامه راجع به فوایدی که سیل اخیر در بسیاری از نقاط کشور داشته است، مواردی را در این باره خدمت ایشان شرح دادم. از جمله: پُرشدن تعدادی از سدها که مصارف شُرب شهرهای مهم کشور را تأمین می‌کنند؛ آب‌گیری تالاب‌هایی که سال‌های متمادی خشک بودند؛ ارتفاع گرفتن آب در سدهایی که تولید برق می‌کنند که همین روزها ما هزاران هزار مگاوات ساعت انرژی داریم از این نیروگاه‌ها می‌گیریم و گفتم که البته خسارت‌های سنگینی هم داشته‌ایم.
رهبر انقلاب ضمن اشاره به عرض بنده فرمودند که سیل هم برکات دارد و هم صدمات و ما باید از ویرانی‌ها جلوگیری کنیم و تأکید داشتند باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی بکنیم و طرح‌هایمان را اجرا بکنیم که در شرایط آتی به‌طور قطع خسارت نداشته باشیم و این موضوع برای ما قطعاً در وزارت نیرو متعاقب بحث امداد و مدیریت سیل، یک دستور کار قطعی خواهد بود. ما یک برنامه‌ی تفصیلی البته با حمایت سازمان برنامه و بودجه و سایر دستگاه‌ها در این باره خواهیم داشت.
در موضوع آزاد کردن بستر و حریم رودخانه‌ها، لایروبی و به‌طور کلی مهندسی رودخانه‌ها و اجرای قوانین لازم، تأکید ایشان بر این موضوع دستاورد بسیار عمده‌ای بود و برنامه‌ی کار دولت قطعاً در این زمینه خواهد بود.
رهبر انقلاب در بخش دیگر سخنانشان نیز اشاره داشتند به نقش بشر در کاهش این خسارت‌ها و اینکه هر کدام از حوادث به نوعی می‌تواند ریشه در عملکرد خود انسان‌ها داشته باشد. و در ادامه ایشان آیه‌ای از قرآن را خواندند: «ما اَصابَکَ مِن حَسَنَةٍ فَمِنَ اللهِ وَ ما اَصابَکَ مِن سَیِّئَةٍ فَمِن نَفسِک. یعنی آن‌چه که خیر هست از خداوند است و اگر سیئه و سختی‌ای در نزول نعمت‌هاست، برمی‌گردد به خود ما و فرمودند که باران اصلش خیر و برکت است و صدمات ناشی از آن طبیعتاً به عملکردهای ما برمی‌گردد.
موضوع مهم دیگری که خب باز در این شرایط به‌ویژه برای مسئولین اجرایی بسیار دلگرم کننده و مشوق بود تا همه بر فعالیت‌های خودشان اضافه بکنند این بود که از حضور مسئولین در محل حادثه‌ها یاد کردند و گفتند که حضور خوب و به‌جایی بوده است و عملیات امدادرسانی خوب انجام شده است. ایشان همچنین سطح بالای همکاری مردم با مسئولین را هم از فواید حادثه‌ی سیل در نقاط مختلف کشور دانستند.
در مجموع آن‌چه که مسئولین ارشد اجرایی و نیروهای مختلف نظامی و انتظامی و دست اندرکاران بحث امداد و نجات و برنامه‌ریزی، در این مقطع و درست در کوران مواجهه‌ی با این سیل وسیع و پردامنه نیاز داشتند، بحمداللّه به نحو مؤثری مطرح شد. امیدواریم که ما هم در انعکاس و انتقال آن‌چه که از این جلسه درک و دریافت داشتیم به مجموعه‌ی همکارانی که در نقاط مختلف کشور در صنعت آب و برق مشغول فعالیت شبانه‌روزی هستند بتوانیم موفق باشیم و شرمنده‌ی مردم و رهبر انقلاب نباشیم و ان‌شاءالله رضایت خداوند هم حاصل بشود.
* همانطور که اشاره کردید، پس از ارائه‌ی گزارش، جنابعالی مطالبی را از روی نقشه خدمت رهبر انقلاب شرح دادید و ایشان نیز نکاتی را اشاره کردند. در این باره توضیحاتی را برای ما بفرمائید.
ما چند سالی است که یک مرکز برای پایش سدها و ایستگاه‌های اندازه‌گیری در پهنه‌ی استان خوزستان ایجاد کرده‌ایم. سدهای ما همه ایستگاه‌های کنترلی متعددی دارند. به‌عنوان مثال فقط در سد کرخه بیش از ۱۳۰۰ دستگاه ابزار دقیق کنترلی در جایگاه‌های مختلف سد در مراحل ساخت نصب شده است و بیش از ۳۰۰ دستگاه تراوش‌سنجی سد وجود دارد که اطلاعات همه‌ی اینها منعکس می‌شود. ایستگاه‌های کنترل جریان آب در رودخانه در مناطق مختلف استان خوزستان -که بخش عمده‌ای از منابع آب‌های سطحی کشور آن‌جا جاری است- وجود دارند.
نقشه‌ای که من خدمت رهبر انقلاب ارائه دادم در لحظه اطلاعاتش مخابره و ثبت و ضبط می‌شود و بر اساس آن مسئولین مختلف و کارشناسان برنامه‌ریزی خروجی از سدها را تنظیم می‌کنند.
با ارائه‌ی آخرین نقشه‌ای که آن موقع در دسترس بود -مربوط به ساعت چهار بعد از ظهر همان‌روز- توضیح دادم که به‌عنوان مثال حجم ورودی، خروجی آب از سدهای مهمی مثل کرخه و دز چگونه است و در مقطع شهر اهواز چه مقدار جریان آب در کارون داریم. خروجی از کرخه چگونه است و از چه راه‌هایی به تالار هورالعظیم می‌ریزد. که ایشان توجه ما را به موضوع کرخه کور جلب کردند و فرمودند که حتماً این معبر آبی مورد استفاده قرار بگیرد و من وعده دادم که حتماً این موضوع را دنبال می‌کنیم. بیشتر هدف من از ارائه‌ی آننقشه به‌نوعی اطمینان دادن به رهبر انقلاب بود که موضوع مهم پایداری سدها در استان خوزستان مدنظر ماست.
در ادامه نیز خدمت ایشان گزارش دادم که در بامداد دوشنبه ما با یک سیلاب وسیع با بزرگی حدود ۸۴۰۰ متر مکعب در ثانیه مواجه شدیم که به کرخه وارد می‌شد و ناشی از تحولات استان لرستان و طغیان رودخانه‌ی وحشی کشکان بود. اینکه چگونه لحظه‌به‌لحظه ما در جریان تحولات این سیل قرار داشتیم طبیعتاً در تصمیم‌گیری‌های ما در آن لحظات مؤثر بود.
روز بعد هم گزارش انجام آن نکته‌ای را که ایشان راجع به کرخه کور فرموده بودند به دفتر رهبر انقلاب ارائه کردم. آن معبر هم در حال حاضر در حال استفاده است و ان‌شاءالله با لایروبی، حجم بیشتری از آب را به هور منتقل خواهد کرد.
درباره وضعیت سدهای زنجیره‌ای استان خوزستان علی‌الخصوص در مورد وضعیت سدهای دز و کرخه در رسانه‌ها اخبار و تحلیل‌های مختلفی بیان می‌شود. شما نیز در این دیدار وضعیت این سدها را به‌صورت تفصیلی شرح دادید. درباره‌ی خطر سرریز شدن سدهای بزرگ خوزستان و اقدامات وزارت نیرو در مقابل آن، توضیح بفرمائید.
لازم است من در اینجا یک توضیح ضروری بدهم. لغت سرریز در ادبیات فارسی در مورد سد به این معناست که، سد دیگر پر و لبالب شده و لذا به‌صورت غیرکنترلی و خودکار هجمه‌های ورودی جدید از سد به‌صورت سرریز خارج می‌شود. در صورتی که -البته در یک شرایطی ممکن است به‌این نقطه برسیم- الان هیچ‌کدام از سدهای استان خوزستان در چنین وضعیتی نیستند و همه‌ی تلاش ما هم این هست که به‌این شرایط نرسیم و قطعاً این کار را با افزایش رهاسازی‌ها انجام خواهیم داد و قطعاً نمی‌گذاریم که سدها در وضعیت سرریز قرار بگیرند.
اما خوب است بدانید که از نقاط دیگر سد هم رهاسازی صورت می‌گیرد. از دریچه‌های مختلف که حالا بعضاً در گزارش‌ها شاید این دقت کامل نشده است و از آن هم به‌عنوان «سرریز» یاد شود، در صورتی که بهتر است به آن «رهاسازی» بگوییم. به‌عنوان مثال از کرخه ما هم از سرریزهای تحت کنترل به‌صورت حساب شده آب خارج می‌کنیم و هم بخشی از آب را داخل نیروگاه می‌فرستیم و بعد از توربین خارج و برق تولید می‌کنیم. مثلاً ۴۰۰ متر مکعب در ثانیه از توربین خروجی داریم.
گاهی در گزارش‌ها مخصوصاً گزارش‌های غیرفنی که از مراجع رسمی منعکس می‌شود شاید دقت لازم در بیان این موضوع نیست. بخشی از این کار وظیفه‌ی ماست که واقعاً اطلاع‌رسانی‌هایمان باید دقیق باشد. من به همکاران صداوسیما هم عرض کرده‌ام که هرجا لازم است گزارشی داده شود -حتی افرادش را مشخص کردیم که از چه افرادی بپرسند، تا هم از عدد و رقم اطمینان پیدا کنند، هم از عباراتی که استفاده می‌شود- آن‌را می‌شود اصلاح کرد.
اما یک بخش معدودی از افراد هستند که برنامه‌ی کارشان ایجاد التهاب در جامعه است. بیشتر هم در خارج از کشور ما به‌سر می‌برند و فرقی هم برای‌شان نمی‌کند که خشکسالی باشد، قطعی برق باشد، سیل باشد، زلزله باشد، هدف مشترک‌شان ایجاد التهاب و استمرار این وضع و نشان دادن یک تصویری از یک جامعه‌ی ملتهب است برای مقاصدی که دارند. در این موارد ما بیشتر متکی هستیم به سطح هوشیاری و آگاهی خود مردم، که اولاً خبرها را از کانال‌های رسمی بگیرند -خوشبختانه صداوسیما به شکل بسیار مناسب و وسیع و گسترده و به هنگامی دارد اطلاع‌رسانی می‌کند- و خیلی گوش‌شان بدهکار حرف‌های این‌چنینی نباشد. تا به‌حال هم به‌نحو خوبی این بحث مدیریت شده است.
با توجه به وضعیت نگران‌کننده‌ی برخی از مناطق استان لرستان مثل شهرستان‌هایی همچون پلدختر و معمولان و رنج مردم سیل‌زده، وظایف مختلفی بر عهده‌ی نهادهاست. وزارت نیرو در این باره چه برنامه‌ی ویژه و فوری‌ای در دست اقدام دارد؟
درباره‌ی مسأله‌ی لرستان، ما دو نفر از مدیران ارشد -در بخش برق، معاون برق وزارت نیرو و در بخش آب و فاضلاب، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب کشور- را دیروز به استان لرستان اعزام کردیم. در جلساتی که با رئیس محترم مجلس شورای اسلامی که ایشان هم در منطقه حضور داشتند و الان هم در منطقه هستند، آخرین گزارش ارسالی به بنده این است که در ابتدای سیل در استان لرستان، آب ۷۹۶ روستا قطع شده بود که تا دیشب آب ۳۳۰ روستا وصل شده است و تا امشب ۲۳۰ روستای دیگر وصل می‌شود. یعنی جمعاً ۵۶۰ روستا و ۲۳۷ روستای دیگر باقی می‌ماند که از این ۲۳۷ تا ۱۵۰ تایشان برق هم ندارند. کارها برای برق‌رسانی به این روستاها در حال انجام است و بعد هم سیستم آب‌شان وصل خواهد شد. البته هیچ وقفه‌ای در تأمین آب شرب مورد نیاز و با کیفیت مردم این روستاها وجود ندارد. به طرق مختلف جایی که راه هست از طریق تانکر و جاهایی که راه نیست آب بسته‌بندی شده را به هر طریق ممکن به اهالی می‌رسانند.
تا دویست متری شهر پلدختر الان آب است. بر روی این مسیر دویست متر که باید تیرهای برقش را هر جوری هست تا شب نصب کنند و ان‌شاءالله سعی خواهد شد که تا امشب (پنج‌شنبه) مشکل آب پلدختر به‌طور کامل حل شود. در مورد معمولان مشکل اصلی نداشتن راه ارتباطی است. در مناطق اصلی معمولان، آب و برق مشکلی ندارد و امیدوار هستیم که مشکل راه -که البته خسارات وسیعی به راه‌های مواصلاتی رسیده- ان‌شاءالله هر چه زودتر برطرف بشود.
در بخش آب و برق -حالا با توجه به ایام تعطیلات نوروزی- تقریباً ۲۰ هزار نفر در صنعت برق و ۲۰ هزار نفر یا کمی کمتر از آن در بخش آب و فاضلاب شهری فارغ از بحث سیل در حالت آماده‌باش بودند. این حادثه موجب شد که نیروی فعالی را که داشتیم و هم استان‌هایی که بحمداللّه تحت آسیب نبودند، نیروها و امکانات و تجهیزات‌شان را اعزام کنند. امیدوار هستیم که این ایام به خوبی مدیریت بشود و با حدأقل خسارت این دوره را پشت سر بگذاریم و درس‌های مهمی را که این حادثه برای ما داشت، به‌کار بگیریم و در شرایط مشابه آتی ان‌شاءالله آن‌چه که از سیل برای ما می‌ماند فقط منفعت و حسنه باشد.
آیا از نظر شما به‌عنوان وزیر نیرو و همینطور کارشناس مسأله‌ی آب و محیط‌زیست، بارش‌های سراسری اخیر با این حجم کم‌سابقه، نشان دهنده‌ی تغییر اقلیم کشورمان از خشکسالی به ترسالی است؟
همانطور که خدمت رهبر انقلاب هم گزارش دادم، به‌این مسأله پرداختم که از علائم تغییر اقلیم این است که شرایط آب و هوایی از حالت اعتدال خارج می‌شود و ما تَرسالی‌ها و خشکسالی‌های شدید را در بازه‌های زمانی مختلف پشت سر هم داریم. به تعبیر کارشناسان در این عرصه شرایط، شرایط حدی خواهد بود. یعنی تَرسالی خیلی شدید و خشکسالی خیلی شدید اتفاق خواهد افتاد. الان این حالت، ما نمی‌دانیم که دیگر حالا بناست چند سال تَرسالی باشد. مهم این است که زین پس، ما باید خودمان را برای این شرایط آماده کنیم. آماده کردن کشور برای این شرایط یکی از ابزارهایش همان محورهایی است که رهبر انقلاب به آن اشاره داشتند و تأکید ایشان برای همکاران وزارت نیرو، باعث این قوت قلب خواهد شد که طرح‌ها و برنامه‌هایشان با حمایت بیشتری ان‌شاءالله اجرا خواهد شد.
مثلاً ما در کشور ۷۵ هزار کیلومتر آب راهه داریم که حداقل ۱۰ درصد آن -یعنی ۷۵۰۰ کیلومتر- آب راهه‌های مهمی است. اینها باید مسیرهایش باز باشد، لایروبی بستر این آّبراهه‌ها و رعایت حدود و حریم آن و کارهای مهندسی رودخانه که روی آن انجام بگیرد، باید مورد توجه باشد که اینها مستلزم اجرای دقیق قانون است. مستلزم یک همکاری نزدیک بین قوه‌ی مجریه و قوه‌ی قضائیه است. جاهایی که لازم است منابع مالی قابل ملاحظه‌ای تخصیص یابد و به مجموع این طرح‌ها برسیم.
در نظر داشتن این شرایط حدی، به تصمیم‌گیری‌ها ما نیز جهت می‌دهد. به‌عنوان مثال، یکی از نیازهای ما از این پس، سدهایی است که باید برای کنترل سیل بسازیم و طبیعتاً این مسأله، یک هدف مهم خواهد بود. این به این معناست که ممکن است یک سدی ساخته بشود و مثلاً یکی دو سالی هم پر نشود یا آب کمی در آن باشد اما وقتی پیش‌بینی شرایط حدی می‌شود و یک نوع رادیکالیزم آب‌وهوایی در یک منطقه‌ای حاکم می‌شود، این سدی که مدتی خالی بود، با تشدید بارش و شرایط سیل، پر شده و باعث جلوگیری از آسیب‌ها و ذخیره‌ی آب شیرین می‌شود. در همین سیلاب‌های اخیر، سدهای زیادی در سطح کشور بوده که سال‌ها خالی مانده بود و الان در این شرایط پر شدند و ما توانستیم ۵ میلیارد مترمکعب آب شیرین در سدهایمان ذخیره کنیم و اگر می‌خواستیم این ۵ میلیارد متر مکعب را بالاخره به نوعی تأمین بکنیم باید چندین میلیارد دلار هزینه متحمل می‌شدیم که آب دریا را شیرین کنیم. همانطور که رهبر انقلاب فرمودند در سیل اخیر، رحمت الهی نازل شده ولی خسارت‌ها بخاطر پیش‌بینی‌نکردن‌هاست و «اهمّیّت باران برای آقای وزیر کشاورزی و آقای وزیر نیرو طبعاً بیشتر از دیگران مطرح است». این سخنان از این روست که بحمداللّه در مناطقی که ما خسارات جانی نداشتیم، این جمع شدن آب این سیل‌ها در سدها فواید زیادی خواهد داشت و در حوزه‌ی کشاورزی نیز، شست‌وشو و نمک‌زدایی خاک اتفاق مهمی است و همچنین رسوبات این سیلاب جزو مرغوب‌ترین نوع خاک برای کشت و زرع‌های بعدی هستند.
با تشکر از شما؛ اگر در پایان نکته‌ای مدنظر دارید، بفرمائید.
من هم تشکر می‌کنم و باز هم تأکید می‌کنم که همه‌ی این مواردی که عرض کردم برای استفاده از رحمت الهی، به این معناست که مطابق تأکید رهبر انقلاب، در برنامه‌ریزی، طراحی، اجرا و در پیگیری‌ها باید این نکته را در اولویت قرار دهیم که خسارات سیل حداقل بشود. مخصوصاً اگر شرایط آب و هوایی کشور ما این‌گونه باشد که ما دیگر این میزان بارش فعلی را به‌صورت متوازن در طول سال نداشته باشیم و یک باره جمع بشود در یک فاصله‌ی زمانی کوتاه و بعد نازل شود. پس باید آمادگی‌هایی داشته باشیم که بتوانیم از خسارت‌ها بکاهیم و از نعمت باران بهره ببریم.
۲۱:۳۶ - ۱۳۹۸/۰۱/۱۶
نظر شما