به گزارش خبرگزاری مهر، پژوهش حاضر، متکفل بررسی تحولات روحانیت شیعی در دوران متأخر، با تأکید بر تحولات اجتماعی این نهاد است.
«تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه»، روند تحولات نهاد روحانیت در سایه تحولات نهاد مرجعیت و ذیل تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، از آغاز قاجار تا پایان دورة پهلوی اول در ۱۳۲۰ خورشیدی را، بررسی می‌کند. در این دوره، تحولات نهاد روحانیت در سایه روند تمرکز فزاینده در نهاد دولت سنجیده شده که این روند، شکلی ناگزیر از تحولات دولت در عصر جدید است که به شکل عقلانی بوروکراسی سازمانی منتهی می‌شود.
در حقیقت، نگارنده در این اثر، بر پایة نظریه عمومی دیوان‌سالاری، روندهای تمرکز یافتن نهاد دین را به موازات نهاد دولت، بازنمایی کرده و درنهایت تغییرات کارکردی نهاد روحانیت با تمرکز بر مرجعیت، در طول این ۱۵۰ سال، بر مبنای نظریة عمومی دیوان‌سالاری بازنمایی شده است.
محسن صبوریان در اثر خود، منطق شکل‌گیری و نیازی که نهاد مرجعیت در پاسخ به آن پدید آمد را بازشناسی و توضیح داده است. او در این پژوهش تلاش کرده تا نشان دهد، به همان میزانی که برخی ضرورت‌های فقهی مقوم شکل‌گیری نهاد مرجعیت بوده‌اند، ضرورت‌های سیاسی و اجتماعی نیز - هم‌سنگ آن و یا حتی پررنگ‌تر از آن- اهمیت داشته‌اند. صبوریان در تبیین این هدف، تلاش کرده که تمرکز و افزایش (یا کاهش) اقتدار مجتهدان را به موازارت روند دیوان‌سالاری و تمرکز در دولت پیگیری کند.
در این کتاب اشاره شده است که پژوهش دربارۀ مرجعیت، نیازمند شناخت مفاهیم رقیب نیز هست، این مفاهیم می‌توانند اصل مرجعیت و یا معانی مقوّم آن‌را مورد هجوم قرار دهند. به نظر می‌رسد، مفهوم مدرن علم که در حاشیۀ معانی نوین عقل تکوین پیدا کرده، مفهومی است که عنصر مقوّم مرجعیت، یعنی مفهوم تاریخی علم را که مربوط به سنت اسلامی شیعی است، هدف قرار می‌دهد و حذف معنای تاریخی علم، از عرصۀ فرهنگ، بنیان‌های معرفتی مرجعیت را نیز متزلزل می‌سازد.
کتاب «تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه»، در چهارفصل تدوین شده که «چارچوب پژوهش»، «از قراء تا مراجع: شکل‌گیری نهاد مرجعیت تقلید»، «نهاد روحانیت در دورة قاجار»، «نهاد روحانیت در دورة پهلوی اول» عناوین فصل‌های آن را تشکیل می‌دهند.
کتاب «تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه» نوشته محسن صبوریان به‌زودی از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر خواهد شد.
نظر شما