نهبندان شهر دیرینه های پایدار

به گزارش خبرنگار مهر ، این شهر در طول جغرافیایی 60 درجه و 30 دقیقه و عرض جغرافیایی 31 درجه و در ارتفاع یک هزارو 196متری از سطح دریاهای آزاد قرار گرفته است.

در مورد وجه تسمیه نهبندان این نظریه وجود دارد که نه یا نیه در فارسی به معنای شهر است ، در گذشته بیشتر تواریخ از این شهر با نام نه یا نیه یاد کرده اند و احتمالا از قرن هفتم به بعد نهبندان نامیده شده است.

علت این امر این است که روستای بندان در 75 کیلومتری شرق نه ، به صورت زندان حکام سیستان بوده و ظاهرا شهرت این زندان به همه جا رسیده و زمانی که از نه سخن به میان آمده ، نه بندان معرف خوبی برای آن بوده است.

مزار سید علی

آرامگاه امام زاده سید علی در 90 کیلومتری شمال شهر نهبندان واقع شده و مورد توجه خاص پیروان اهل بیت ع است.

این آرامگاه در سالهای اخیر توسط اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان نهبندان بنا شده و روز به روز در حال گسترش و توسعه است و هر روز میزبان صدها زائر و مسافر خسته است که در جاده نهبندان به زاهدان در حال تردد هستند.

آسبادهای نهبندان

شرایط دشوار طبیعی مناطق کویری و بیابانی ایران باعث شده تا مردم کویر نشین از ابتکارو خلاقیت خود استفاده کرده و با حداکثربهره گیری از عوامل و شرایط طبیعی آن را در اختیار خود در آورند. آسبادهای نهبندان از جمله این خلاقیت ها هستند که در اکثر مناطق جنوب خراسان جنوبی به خصوص روستاهای شهرستان نهبندان دیده می شوند. منطقه نهبندان به دلیل گسترش دامنه بادهای 120 روزه سیستان تا این منطقه ، از این نظر امتیاز ویژه ای دارد. بیشترین تعداد آسبادها در داخل شهر نه قرار داشته است.

از دیگر روستاهای این شهرستان که دارای آسباد هستند می توان از روستاهای چهار فرسخ ، گوند، خوانشریف و میغان نام برد.

قدمگاه حضرت ابوالفضل (ع)

در 80 کیلومتری شرق نهبندان بنایی وجود دارد که به اعتقاد اهالی قدمگاه حضرت ابوالفضل ع  است. این بنا دارای ورودی ، صحن و گنبد خانه است از ویژگی های مهم این زیارتگاه وجود سردیس بز کوهی است که در بخش های مختلف بنا تعبیه شده است، به خصوص در دو طرف ورودی صحن و نیز ورودی گنبد خانه ، این ویژگی جالب ارتباط مستقیمی با رسوم مردم محل دارد.

مسجد عاشوراخانه

بنای تاریخی مسجد عاشوراخانه در خیابان قائم نهبندان و در فاصله کمی از قلعه تاریخی نهبندان قرار دارد. این بنا شامل یک شبستان ستون دار و دارای چهار ستون قطور چهار ضلعی است که در ضلع شمال با برداشتن دیوار، شبستان را توسعه داده اند و دو ستون دیگر را به آن افزوده اند.

پوشش شبستان به صورت گنبدی و چهار ترک است و بر روی یکی از ستون ها کتیبه هایی با انواع خطوط نستعلیق و شکسته نستعلیق دیده می شود. بعضی از این کتیبه ها دارای تاریخ هستند که یکی از آن ها دارای تاریخ 1315 هجری است و با توجه به وجود سنگ لوحی که در دیوار مسجد کار گذاشته شده و دارای تاریخ 977 هجری قمری است می توان زمان ساخت مسجد را به دوره صفویه نسبت داد.

مسجد میغان

مسجد تاریخی میغان در داخل بافت قدیمی و تقریبا متروکه روستای میغان از توابع شهرستان نهبندان قرار دارد بخش های مختلف بنا عبارتند از: سردر ورودی ، صحن، شبستان ستون دار، گنبد خانه ، شبستان تابستانی و قناتی که از زیر مسجد عبور می کند. شبستان ستون دار دارای چهار ستون ضلعی، پوشش گنبدی، دو محراب و پنجره مشبک گچی جهت تامین نور و تهویه هوای داخل شبستان است. زمان ساخت این بنا به دوره صفویه بر می گردد.

قلعه شاهدژ

قلعه شاهدژ در 5 کیلومتری شرق شهرستان نهبندان قرار دارد. این قلعه عظیم سنگی بنایی دفاعی و مربوط به فدائیان اسماعیلی است.

مصالح بنا از سنگ و آجر است که در بعضی از قسمت ها سنگ بدون استفاده از ملات بر روی یکدیگر قرار گرفته است. در داخل قلعه فضاهایی نظیر اتاق های سربازان ، اصطبل ، آب انبار ، برج های دفاعی ، حصار انبار آذوقه و سایر قسمت های ضروری وجود داشته است.

طبق بررسی های به عمل آمده این قلعه گنجایش 3 هزار نفر را داشته است. قابل توجه است که شالوده این بنا متعلق به دوران ساسانی است که در دوران اسلامی توسط اسماعیلیان خریداری ، بازسازی و مورد استفاده قرار گرفته است.

قلعه نهبندان

قلعه عظیم نهبندان که از خشت و چینه ساخته شده در داخل شهر نهبندان قرار گرفته است. با توجه به نقشه بنا و اشیا سفالی به دست آمده سابقه تاریخی آن به دوران قبل از اسلام یعنی دوران اشکانی و ساسانی برمی گردد.

قلعه در دوران اسلامی تا دوران صفویه فعال بوده و در دوره صفویه به طور کامل متروک شده است. وجود این قلعه صحت ادعای بعضی منابع تاریخی که سابقه شهر نهبندان را دوران پیش از اسلام می رسانند ، تایید می کند.

مدرسه هدایت

این بنا در سال 1307 هجری شمسی به عنوان اولین مدرسه نهبندان ساخته شده است. معماری آن بیان کننده ویژگی های معماری دوره پهلوی است و مهم ترین ویژگی این بنا اصل قرینه سازی در آن است ، به گونه ای که با ایجاد یک محور با جهت شمال شرقی، جنوب غربی، عناصر معماری به صورت قرینه در دو طرف این محور ایجاد شده است.

این بنا از لحاظ نوع مصالح استفاده شده و نحوه پوشش اتاق ها بر اساس معماری ایرانی و از لحاظ نقشه و عدم برخورداری از فضاهای معماری ایرانی از قبیل هشتی ، دهلیز ، سر در ورودی ، حجره های اطاف حیاط بر اساس معماری اروپایی شکل گرفته است. به طور کلی مانند معماری غربی به شیوه برون گرا احداث شده است.

مشاهیر و فرزانگان نهبندان

این سرزمین هم چون دیگر سرزمین ها از عهده وظیفه ای که خالقش بر عهده او نهاده است به خوبی بر آمده و اندیشمندانی را در دامان خویش پرورانیده است. بزرگانی که اولین بار پشتشان را خاک گرم و تفتیده این دیار در آغوش کشیده و آخرین بار هم غریبانه در طول کویر صورت بر خاک پر مهر موطن شان نهاده و با خاموشی چراغ وجود شان نام و یاد آنان نیز از اذهان پاک گشته است.

از جمله می توان به اندیشمندانی همچون عبدالرحمن بن عبدالله که نامشان موجب درخشش  دیار کویر در صفحات تاریخ است، فقیه ابوبکر نیهی ، نوابه خفی شاعره ای عارف که قدم در وادی عرفان گذاشت و... اشاره کرد.