مهدی نورمحمدی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: تازه‌ترین کتاب من «اخبار و اسناد کلنل علینقی وزیری: در مطبوعات عصر قاجار و پهلوی و آرشیو اسناد ملی» است که با شمارگان هزار نسخه، ۲۹۲ صفحه و بهای ۶۰ هزار تومان توسط انتشارات ماهور در دسترس مخاطبان قرار گرفت. اسناد منتشر شده در این کتاب ارزش تاریخی بسیاری دارند و حقایقی را برای نخستین بار در اختیار علاقه‌مندان به تاریخ معاصر و موسیقی ایرانی قرار می‌دهند.
فتوای عارف قزوینی در نقد کلنل علینقی خان وزیری
وی افزود: این کتاب دو بخش کلی دارد؛ بخش نخست اخبار کلنل است و شامل همه مطالبی است که در روزنامه‌ها و نشریات منتشر شده در سال‌های ۱۳۰۲ تا ۱۳۵۷ دربرگیرندۀ مطالبی دربارۀ وزیری بودند. البته بخش عمده این اخبار مربوط به دوره قاجار و پهلوی اول است. کلنل در سال ۱۳۰۳ کلوپ موزیکال را تأسیس کرد که تا ۱۳۰۷ فعال بود. این کلوپ پاتوق روشنفکران و نخبگان بود و همه به آنجا آمده و ضمن گوش دادن به کنسرت‌های موسیقی، می‌توانستند چای بنوشند و گفتگو کنند. در این کلوپ مکان مخصوصی برای بانوان تعیین شده بود که آنها هم می‌توانستند از برنامه‌های هنری کلوپ استفاده کنند.
نورمحمدی ادامه داد: اخبار برگزاری کنسرت‌ها و اپرت‌ها، نطق‌ها و نوشته‌های او، خبر تشکیل کلاس‌های کلنل و همچنین برنامه‌هایش در کلوپ موزیکال، اخبار مدرسه عالی موسیقی که کلنل وزیری خود مؤسس و مدیرش بود، اخبار مدرسه موسیقی دولتی که مسئولیتش بر عهده او بود، نقدها و نوشته‌ها درباره کنسرت‌ها و اپرت‌های این موسیقیدان برجسته، نوشته‌های در ستایش و یا علیه او و به طور کل هر خبری که مستقیم یا غیرمستقیم به وزیری ارتباط داشت همه و همه در بخش نخست کتاب درج شده است.
این پژوهشگر تاریخ همچنین با اشاره به سختی یافتن روزنامه‌ها و نشریات دوره‌های قاجار و پهلوی اشاره کرد و گفت: متأسفانه این در دسترس نبودن زحمات زیادی را به پژوهشگر تحمیل می‌کند اما با تمام این اوصاف توانستم همه مطالب مربوط به کلنل علی نقی خان وزیری را از دل نشریات عصر قاجار و پهلوی بیرون بکشم. این مطالب فوق العاده جذاب و مهم‌اند.
پژوهشگر کتاب «اخبار و اسناد کلنل علینقی وزیری» اضافه کرد: به عنوان مثال مهم‌ترین نقد به برنامه‌های کلنل وزیری را عارف قزوینی با عنوان «فتوای من» نوشته است که اهمیت تاریخی دارد. پیشتر گزیده‌ای از این نقد را زنده‌یاد دکتر باستانی پاریزی منتشر کرده بود، اما در کتاب من این نقد به صورت کامل منتشر شده است.
ماجرای آتش سوزی در ساختمان مدرسه عالی موسیقی و نابودی سازها و تمام وسایل مدرسه
نورمحمدی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به اسناد منتشر شده در کتاب «اخبار و اسناد کلنل علینقی وزیری: در مطبوعات عصر قاجار و پهلوی و آرشیو اسناد ملی» و اهمیت آنها از نظر تاریخی اشاره کرد: بخش دوم کتاب شامل ۱۲ سند مهم است. پنج سند نخست مربوط به به ضیافت کلنل وزیری در مدرسه موسیقی دولتی است. هفت سند بعدی که مفصل هستند، اسنادی است درباره آتش سوزی مدرسه عالی موسیقی. که اهمیت بسیاری دارند.
نویسنده کتاب «ترور در بهارستان» در ادامه درباره تاریخ و علل آتش سوزی مدرسه عالی موسیقی اشاره کرد: کلنل وزیری در سال ۱۳۰۷ ساختمانی را در خیابان لاله زار از حاج ربیع آقای تبریزی برای مدرسه عالی موسیقی اجاره می‌کند. در تاریخ هفتم مهر ۱۳۰۷ بنای مدرسه دچار آتش سوزی شده و تمام سازها، کتاب‌ها و تابلوهای نقاشی زینت دهنده ساختمان که از آثار حسنعلی وزیری برادر کلنل و از شاگردان کمال الملک بود، طعمه حریق می‌شود و همچنین خود بنا نیز دچار خسارت سنگین می‌شود. زنده یاد روح الله خالقی در جلد دوم کتاب «سرگذشت موسیقی ایران» نوشته است که این آتش سوزی در اثر غفلت بود و ما تاکنون اطلاعات دیگری درباره این آتش سوزی نداشتیم.
وی افزود: اما اسنادی که من پیدا کرده و در این کتاب منتشر کردم، روایت دیگری از آتش سوزی در مدرسه عالی موسیقی را به مخاطبان به دست می‌دهد. این اسناد مربوط به شکایت مالک ساختمان یعنی حاج ربیع آقای تبریزی از کلنل وزیری است و نشان می‌دهد که بر خلاف گفته زنده یاد خالقی، این آتش سوزی فراتر از یک غفلت بوده است.
نورمحمدی درباره علت این آتش سوزی گفت: مطالعه این پرونده نشان می‌دهد که علت آتش سوزی دایر کردن یک سالن سینما در این ساختمان بوده که استانداردهای لازم را برای تأسیس سینما نداشته است. در پرونده شکایت حاج ربیع تبریزی، کلنل وزیری در دادگاه بدوی به دلیل دایر کردن سینما بدون اجازه مالک به پرداخت خسارت محکوم می‌شود. کلنل وزیری به رأی صادره اعتراض کرده و دادگاه تجدیدنظر حکم دادگاه بدوی را نقض می‌کند. در این وضعیت مالک بنا به دیوان عالی کشور شکایت کرده و در آنجا رأی محکومیت کلنل وزیری صادر می‌شود. تشخیص آنها هم این بود که علت آتش سوزی در بنا دایر کردن سینما بوده در صورتی که مستأجر نه اجازه مالک را داشته و نه ساختمان استانداردهای لازم را برای اینکار.
این نویسنده و محقق در پایان گفت: پرونده شکایت حاج ربیع آقای تبریزی و شکایتش از کلنل وزیری پرونده بسیار جذابی است. حتی نامه کلنل وزیری به دیوان عالی کشور در این پرونده وجود دارد. ما پیشتر اطلاعات چندانی از آتش سوزی مدرسه عالی موسیقی نداشتیم و این پرونده و این اسناد این ابهام تاریخی را برای ما روشن کرده است.
مهدی نورمحمدی مورخ، پژوهشگر و سندشناس است. از میان کتاب‌های منتشر شده او می‌توان به این موارد اشاره کرد: «ترور در بهارستان: پژوهشی نو درباره اندیشه، زندگی و ترور واعظ قزوینی و روزنامه نصیحت به انضمام اشعار او»، «سرآغاز عکاسی در قزوین»، «خاطرات عارف قزوینی: به همراه اشعار چاپ نشده»، «تاریخچه میرزا کوچک‌خان: روایتی نو و متفاوت از قیام جنگل»، «مرقع دلگشا: زندگی و آثار ملک محمد قزوینی شیخ علی سکاک و محمدعلی خیارجی از پیشگامان خط تزئینی، خط گزار و نقاشی خط»، «قزوین در انقلاب مشروطیت»، «من و آزادی: خاطرات میرزا حسین خیاط (فرنیا) از دوستان عارف قزوینی و میرزا کوچک خان جنگلی»، «دیوان عارف قزوینی به انضمام شرح زندگی عارف به قلم خودش و اشعار منتشر نشده»، «قره العین: زندگی، عقیده و مرگ»، «مشاهیر قزوین»، «شیخیه و بابیه در ایران»، «تئاتر و سینما در قزوین»، «باقرخان سعدالسلطنه حاکم قزوین در عصر ناصری» «عماد ملک خط: زندگی و آثار میرعماد سیفی حسنی قزوینی» و…
نظر شما