خبرگزاری مهر - گروه استانها، هادی نجف زاده: دانشمندان ایرانی به گواهی تاریخ همواره در تحولات علم نجوم نقش بسزایی داشتند به نوعی که زمانی ایران در رتبه های نخست رصد فضا و ساخت تجهیزات رصدی در دنیا قرار داشته است، به عقیده کارشناسان، علم نجوم پیش از اسلام نیز در ایران وجود داشته است به نوعی که بخشی از نقش نگاره های تخت جمشید و دیگر آثار تاریخی کهن ایران زمین نشان از آشنایی سازندگان آن با علم اخترشناسی دارد.
برخی کارشناسان معتقدند بخش مهمی از دانش نجومی امروز از طریق کتاب های دانشمندان مطرح ایرانی به دیگر نقاط دنیا رسیده است، نام خواجه نصیر الدین طوسی و غیاث الدین جمشید کاشانی به عنوان یکی از دانشمندان علم نجوم که اقدام به ساخت رصدخانه در کاشان نموده است هموار در طول تاریخ علم نجوم جاودانه است، گرچه در برهه ای از زمان به هر دلیلی ایرانیان از پیشرفت در این علم بازماندند اما چندسالی است که علم نجوم و رصد آسمان در کشورمان بار دیگر پیشرفت فراینده ای در پیش گرفته است.
در راستای تحول علم نجوم در کشورمان، طرح تاسیس رصدخانه ملی ایران در سال ۱۳۸۷ به عنوان یکی از طرح‌های کلان علمی در شورای پژوهش‌های کشوری مطرح شد؛ بر این اساس مطالعاتی در چهار استان کرمان، خراسان، اصفهان و قم برای مکان یابی رصدخانه انجام شد و اواسط سال ۸۹، با بررسی شرایط ۴۰ قله در نواحی مختلف کشور، فرآیند پیچیده و حساس مکان‌یابی رصدخانه به پایان رسید.
بدین ترتیب از میان دو قله «گرگش» و «دینوا» که واجد بیشترین ارزش نجومی در کشور هستند، «گرگش» واقع در شهر کاموی کاشان به عنوان میزبان نخستین رصدخانه ملی ایران انتخاب شد.
در طول این سالها اقدامات مختلفی برای ساخت این رصدخانه ملی انجام شده است اما تاکنون ساخت آن به تعویق افتاده است و منجمان و علاقه مندان به علم نجوم از وجود و بهره برداری از این امکان محروم هستند و دلایل مختلفی از جمله عدم تأمین بودجه این پروژه ملی توسط مسئولان عنوان شده است.
سه چالش اساسی در راه ساخت رصدخانه ملی ایران
مدیر اسبق پروژه رصدخانه ملی ایران در گفت و گو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه برای ساخت رصدخانه ملی ایران در کاشان با سه چالش رو به رو بودیم، اظهار داشت: نخستین چالش پیش رو چالش سیاسی است تا مسئولان را متقاعد کنیم ساخت این رصدخانه لازم و ضروری است که این موضوع از سال ۷۸ تا ۸۲ به طول انجامید.
رضا منصوری با بیان اینکه دیگر چالش مطرح برای ساخت این پروژه تأمین سالانه اعتبار این پروژه ملی است که توسط دولت باید اعتباری تخصیص داده شود، گفت: ر سومین چالش تأمین نیروی انسانی از لحاظ علمی، فنی و مدیریتی است.
وی با بیان اینکه منطقه کامو به دلیل اینکه پارامتر دید نجومی آن در سایر نقاط کشور بهتر است، به عنوان مکانی برای احداث رصدخانه ملی ایران انتخاب شده است، افزود: در بخش فنی ساخت رصدخانه اعتبارات لازم تأمین شد به نحوی که با یک تیم رصدخانه ساز اروپایی قرارداد بستیم تا مهندسان ما که هفت نفر بودند چند سال تحت آموزش قرار بگیرند.
مدیر اسبق پروژه رصدخانه ملی ایران تصریح کرد: مرحله دیگر تربیت منجمان بود که این موضوع نیز چندین سال به طول انجامید اما متأسفانه عدم بهره برداری به موقع از این افراد موجب شد تا اعضای گروه یک به یک جدا شوند.
عدم حمایت مسئولان از پروژه رصدخانه ملی ایران
وی ضمن انتقاد از عدم حمایت مسئولان از پروژه رصدخانه ملی ایران ابراز داشت: دلیل این موضوع می‌تواند عدم آگاهی از اهمیت رصدخانه ملی ایران دانست در حالی که رصدخانه ملی ایران در تمامی ابعاد می‌تواند منطقه کاشان را ارتقا دهد.
دانشمندان ما توانستند ساخت تمامی تجهیزات رصدخانه را بومی سازی کنند و وابستگی به خارج از کشور نداشته باشیم اما متأسفانه هیچیک از مسئولان کشوری و منطقه‌ای متوجه این میزان زحمات فراوان دانشمندان ما نشدند
بومی سازی تجهیزات رصدخانه ملی ایران توسط دانشمندان ایرانی
منصوری با بیان اینکه تحریم‌های اعمال شده علیه ایران موجب عدم واردات تجهیزات رصدخانه ملی ایران از جمله تلسکوپ می‌شد، گفت: دانشمندان ما توانستند ساخت تمامی تجهیزات رصدخانه را بومی سازی کنند و وابستگی به خارج از کشور نداشته باشیم در حالی که ما برای این موضوع سالیان سال رنج و زحمت فراوانی را متحمل شدیم اما متأسفانه هیچیک از مسئولان کشوری و منطقه‌ای متوجه این میزان زحمات فراوان دانشمندان ما نشدند و کوچک‌ترین تقدیری نیز از آنان انجام نشد.
وی با بیان اینکه پروژه رصدخانه ملی ایران در کامو و چوگان کاشان بزرگترین رویداد علمی منطقه کاشان در کل تاریخ و تمدن این شهرستان است، اظهار داشت: متأسفانه در این مسیر سنگ اندازی هایی انجام می‌شد به نحوی که برای اخذ زمین و مجوزهای لازم یکی از ساختمانهای رصدخانه ملی ایران در محدوده مسکونی کامو یک سال و نیم زمان صرف شد و این در حالی بود که تا زمان تصدی مدیریت در مجموعه رصدخانه، طراحی تلسکوپ به غیر از اوپتیک آن انجام شده بود.
عدم انعقاد قرارداد ساخت قطعات رصدخانه با وجود انجام طراحی‌های لازم
مدیر اسبق رصدخانه ملی ایران با بیان اینکه بعد از انجام طراحی‌های لازم ساخت قطعات رصدخانه در دستور کار قرار گرفت، افزود: متأسفانه به دلایل مختلفی قرارداد ساخت قطعات این پروژه ملی منعقد نشد و بعد از گذشت سه سال این مهم محقق شد در حالی که می‌توانست همان سه سال قبل این قرارداد منعقد شود.
مسئولان باید با دیدی بازتری نسبت به قبل در راستای ساخت رصدخانه ملی ایران تمام تلاش خود را به کار بگیرند چراکه در خوش بینانه ترین حالت روند ساخت این پروژه ملی تا چهار سال آینده به طول می‌انجامد.
ساخت آینه تلسکوپ رصدخانه ملی ایران توسط شرکتی فنلاندی
مدیر گروه نجوم سازمان فضایی در این ارتباط در گفت و گو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه رصدخانه ملی در سال ۷۷ مطرح و به تصویب رسید، اظهار داشت: مکان یابی این طرح ملی از سال ۷۸ آغاز و هشت سال به طول انجامید که بهترین مکان انتخاب شده نیز قله گرگش منطقه کامو کاشان انتخاب شد و جاده منتهی به این رصدخانه نیز ۱۱ کیلومتر طول داشته و ساخت آن از سال ۹۱ تا ۹۵ زمان برد.
کوروش رکنی ضمن اشاره به تجهیزات بکار برده شده در رصدخانه ملی ایران افزود: قطر آینه تلسکوپ به کار برده شده در این رصدخانه سه متر و ۴۰ سانتی متر است که یک شرکت فنلاندی در طول ۶ سال آن را ساخته و به ایران تحویل داد، با تجهیزات مد نظر تلسکوپ رصدخانه ملی ایران میدان دید ۲۰ دقیقه قوسی و توان دید تفکیک نیم دقیقه قوسی را به ما می‌دهد.
تلسکوپ رصدخانه ملی ایران مجهز به سامانه اوپتیک فعال
وی با بیان اینکه دقت این آینه شش دهم نانومتر است، ابراز داشت: انحنای این آینه هذلولوی است و در حال حاضر نیز در سایت رصدخانه در حال ساخت محفظه تلسکوپ و ساختمان سرویس و لایه نشانی آینه هستند که طبق اعلام شده ساخت آن تا پایان سال ۹۸ به پایان می‌رسد.
رکنی با بیان اینکه این تلکسوپ دارای سامانه اوپتیک فعال است، گفت: پیش بینی شده است پشت این آینه ۶۰ پیستون تعبیه شود و تغییراتی که تحت اثر وزن خودش در طول رصد پیدا می‌کند، جبران کند که این موضوع در کیفیت رصد نقش مهمی دارد.
رصدخانه ملی ایران خدمتی بزرگ به جامعه نجوم ایران محسوب می‌شود
مدیر گروه نجوم سازمان فضایی ضمن اشاره به رصدخانه‌های پیشرفته جهان اظهار داشت: در منطقه‌ای که قرار داریم تلسکوپ رصدخانه ملی ایران بزرگترین و با کیفیت ترین تلسکوپ محسوب می‌شود و وجود چنین تلسکوپی در کشور می‌تواند به جامعه نجوم ایران خدمتی بزرگ را ارائه دهد.
رکنی با بیان اینکه تلسکوپ‌های ساخته شده در جهان برای اهدافی خاص مشخص ساخته شده است، افزود: برخی از تلسکوپ‌ها برای رصد ستارگان کم نور و برخی دیگر برای رصد ستارگان پر نورتر ساخته شده است به نحوی که هر چه ابعاد آینه بزرگ‌تر باشد دقت تلسکوپ نیز بالاتر می‌رود و ساخت تلسکوپ با این ابعاد در کشور می‌تواند در رصد و پایش بسیاری از ستارگان نقش مهم و بسزایی داشته باشد.
دیدن آسمان پرستاره و نوار شبح‌گون راه شیری جذاب‌ترین منظره قابل مشاهده در آسمان
دیدن آسمان پرستاره و نوار شبح‌گون راه شیری از جذاب‌ترین مناظری است که می‌توان با چشم غیرمسلح مشاهده کرد و این در حالی است که بیش از دو سوم مردم زمین به دلیل زندگی در محیط‌هایی با آلودگی نوری بسیار زیاد، از دیدن چنین منظره‌ای محروم هستند و بر همین اساس چاره‌ای جز سفر باقی نمی‌ماند و کویر بهترین مقصد برای مشاهده این مناظر است.
۱۰۰ میلیارد تومان به پروژه رصدخانه ملی ایران اعتبار تخصیص داده شده است
رئیس دانشگاه کاشان نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه دستیابی به یک دانشگاه جامعه محور یکی از رسالت های دانشگاه کاشان است، اظهار داشت: بر همین اساس اعضای هیئت علمی دانشگاه باید یک طرح تخصصی را برای منطقه کاشان به سرانجام برسانند و از هر یک هزار پروژه قابل دفاع دانشگاهی ۳۰۰ مقاله باید به اساتید منطقه کاشان اختصاص داشته باشد.
عباس زراعت با اشاره به اینکه آسیب شناسی مسایل مختلف روستای محل احداث رصدخانه ملی ایران نیز برعهده دانشگاه کاشان بوده است، افزود: برای تکمیل رصدخانه ملی ایران ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است اما مشکلات اقتصادی دولت باعث شده است تا روند پیشرفت آن به کندی صورت بگیرد.
رصدخانه ملی ایران نیازمند ۲۰ میلیارد تومان اعتبار است
وی با بیان اینکه ۸۰ درصد کار رصدخانه ملی ایران انجام شده است، ابراز داشت: با وجود تخصیص ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل رصد خانه همچنان ۲۰ میلیارد تومان دیگر اعتبار نیاز داریم اما متأسفانه با وجود ردیف ملی بودجه برای ساخت این رصدخانه، تخصیص اعتبار صورت نمی‌پذیرد، با این وجود کارهایی جانبی انجام شده است.
معاون پژوهشی دانشگاه کاشان نیز در کفت و گو با خبرنگار مهر، ضمن اشاره به تاریخچه احداث رصدخانه ملی ایران اظهار داشت: یکی از تیم‌های رصد و پایش جهت جانمایی رصدخانه ملی ایران از دانشگاه کاشان بود که امورات مربوط نور سنجی و جانمایی را انجام می‌دادند که در آخر قله گرگش در منطقه کامو کاشان بهترین مکان برای احداث این رصدخانه انتخاب شد و همچنان این همکاری ادامه دارد.
از جزایر قناری تا هند هیچ تلسکوپ حرفه‌ای نداریم و با ایجاد و بهره برداری از این پروژه ملی می‌توانیم شاهد اتفاق بزرگ علمی در منطقه و حتی خاورمیانه باشیم و این مهم همت مسئولان و اهمیت دادن به آن را می‌طلبد
راه اندازی رشته نجوم رصدی در دانشگاه کاشان
مجید منعم زاده با بیان اینکه یکی ار اولویت‌های دانشگاه در دانشگاه کاشان راه اندازی رشته نجوم رصدی است، افزود: در حال حاضر در حال جذب هیئت علمی دانشگاه هستیم و با جذب هیئت علمی پیش بینی می‌شود تا در ابتدا دانشجویان در مقطع کارشناسی ارشد جذب داشته باشیم و در صورت گسترش این رشته در مقاطع دیگر جذب دانشجو خواهیم داشت.
وی با بیان اینکه این رصدخانه می‌تواند چهره منطقه را تغییر دهد، ابراز داشت: از جزایر قناری تا هند هیچ تلسکوپ حرفه‌ای نداریم و با ایجاد و بهره برداری از این پروژه ملی می‌توانیم شاهد اتفاق بزرگ علمی در منطقه و حتی خاورمیانه باشیم و این مهم همت مسئولان و اهمیت دادن به آن را می‌طلبد.
هر بار که‌انسان سر به سوی دنیا پر راز و رمز راز فضا سر بر می گرداند، آسمان آبی و گاهی کبود و نیلگون، دنیایی از زیبایی، رمز و راز و حس سپاسگزاری از معبود را در انسان برمی انگیزد و آرامشی عجیب به انسان هدیه می دهد تا برای چند لحظه دل از اخبار کره زمینی و خاکی برگیرد چراکه در آن دور دست‌های بالاتر خبرهایی است که ما جملگی بی خبر از آنها هستیم.
رصدخانه ملی ایران در سال ۱۴۰۰ به مرحله نورگیری می‌رسد
مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه اینکه رصدخانه از سال گذشته وارد فاز ساخت شده است، اظهار داشت: ورود به فاز ساخت نشان دهنده انجام امور بزرگی همچون طراحی‌های مختلف است اما برخی قطعات همچون آینه اصلی که زمان بر بوده است از سالها قبل ساخته و به ایران تحویل داده شده است و آینه ثانویه نیز در حال گذراندن تست‌های مخصوص است.
حبیب خسروشاهی ضمن اشاره به انجام پروژه‌های عمرانی صورت گرفته ویژه رصدخانه ملی ایران افزود: دلایل مختلفی از جمله افزایش ناگهانی قیمت‌ها، بروز زمستان زودرس سال گذشته و سایر دلایل موجب شد تا پایان عملیات عمرانی این پروژه ملی به تعویق بیفتد و به همین جهت طبق پیش بینی‌های صورت گرفته عملیات عمرانی تا پایان سال جاری به پایان رسیده و رصدخانه تا سال ۱۴۰۰ به مرحله نورگیری می‌رسد.
آغاز نصب محفظه و تلسکوپ از سال ۱۳۹۹
وی با بیان اینکه تکمیل بخش عمرانی پیش نیاز سایر بخش‌ها است، ابراز داشت: کار نصب گنبد محفظه و تلسکوپ در سال ۹۹ آغاز می‌شود در حالی تلسکوپ این رصدخانه ملی توسط دانشمندان ایرانی در حال ساخت است و تنها دو آینه اصلی توسط شرکت‌های خارجی ساخته شده است.
خسروشاهی با اینکه پروژه رصدخانه ملی ایران بزرگترین پروژه علوم پایه کشور محسوب می‌شود، گفت: این پروژه نه تنها برای کشور بلکه در جهان از اهمیت بالایی برخوردار است به نحوی که با راه اندازی آن ایران به زنجیره رصدی نجوم در جهان متصل می‌شود و سازمان‌های دولتی و مردمی را در ایران به یکدیگر متصل می‌کند.
تکمیل پروژه رصدخانه همکاری مسئولان را می‌طلبد
مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران همکاری مسئولان را در بهره برداری از این پروژه مثمر ثمر دانست و اظهار داشت: لازم است مسئولان در اجرا و تسریع در تکمیل آن از هیچ تلاشی دریغ نکنند تا ایران بتواند در جهان حرفی برای گفتن و چانه زنی داشته باشد و بر همین اساس از آنجا که پروژه به مرحله ساخت رسیده است، همکاری مسئولان مرتبط را می‌طلبد.
سورنا ستاری: بزرگترین پروژه پایه‌ای علم در کشور رصدخانه کاشان است
سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری در اهمیت پروژه رصدخانه ملی ایران در منطقه کاشان طی اظهاراتی تاکید داشته است بزرگترین پروژه پایه‌ای علم در کشور رصدخانه کاشان است و افتتاح این پروژه بزرگ علمی کشور با توان نیروهای بومی داخلی را باعث جهشی در حوزه نجوم کشور دانسته است.
رصدخانه ملی ایران مهمترین و پیچیده‌ترین پروژه علمی کشور و منطقه کاشان محسوب می‌شود که از سال ۷۸ تاکنون جانمایی، طراحی و ساخت آن به طول انجامیده اما متأسفانه با بی مهری‌های مسئولان و با وجود دارا بودن ردیف بودجه ملی تاکنون تکمیل نشده است به نحوی که بر اساس اظهارات شاهدان عینی سرِ قله، وسایل، امکانات و تجهیزات مثل لشکر شکست‌خورده پخش شده و ساختمان رصدخانه چیزی مثل مسجد و حسینه‌ای بوده که گنبد آن کنار افتاده است.
این پروژه ملی از تمامی جهات به نفع کشور و منطقه است چرا که می‌تواند منجمانی را از سراسر نقاط خاورمیانه جهت رصد و پایش ستارگان به رصدخانه ملی ایران واقع در منطقه کامو کاشان بکشاند.
ترویج و رونق گردشگری یکی از دستاوردهای پروژه ملی رصدخانه
به گفته کارشناسان ترویج و رونق گردشگری یکی دیگر از مزیت‌های این پروژه بزرگ ملی است که می‌تواند علاقه مندان به آسمان و نجوم را به منطقه کاشان بکشاند اما با وجود چنین مزیت‌هایی مسئولان بر اساس نظریه مدیر اسبق پروژه ملی رصدخانه ملی ایران از آنجا که از لحاظ علمی اهمیت آن را درک نکرده‌اند، در تکمیل پروژه رصدخانه تلاش و همتی مضاعف از خود به نمایش نمی‌گذارند.
لازم است تا مسئولان با همتی مضاعف در تکمیل پروژه رصدخانه ملی ایران در کاشان از هیچ تلاشی دریغ نکنند و بر همین اساس با تکمیل و بهره برداری از این پروژه شاهد حضور منجمان از سراسر کشور و خاورمیانه در منطقه کاشان خواهیم بود.
نظر شما