سرنوشت مبهم خرس‌های سمیرم/ اسارت در باغ وحش یا حفاظت در زیستگاه

ساکنان روستای قاسم‌لو از توابع سمیرم استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار مهر از حضور دست کم دو خرس در روستا خبر داده‌اند که به روستاییان خسارت‌هایی زده اما محلی‌ها موافق انتقال این حیوانات به باغ وحش نیستند.

اینجا همیشه از قبل محل زندگی خرس بوده و هواپیمایی که در منطقه سقوط کرد در نقطه‌ای افتاد که ما به آن خرسان می‌گفتیم. آنجا یک کانکس گذاشته بودند و نگهبان کانکس هم به خرس غذای دستی می‌دادشهاب‌الدین منتظمی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست در این باره به خبرنگار مهر گفت: در مورد خرس سمیرم، دوستان ما در استان زحمت بسیار کشیدند و چندین وقت است که آن را پایش می‌کنند و رفتارش را رصد می‌کنند. شرایطی پیش آمده که برخی از هم‌وطنان به این حیوان غذا داده‌اند و آن را با غذای دستی سازگار کرده‌اند که قطعاً در این شرایط حیوان راحت می‌تواند به جوامع انسانی نزدیک شود.

منتظمی درباره تصمیم احتمالی سازمان برای این حیوان گفت: اجازه می‌خواهیم که کارشناسان ما در استان کارهایشان را انجام بدهند، حیوان را پایش کنند و بعد برای آن برنامه‌ریزی کند و ما هم متعاقباً اطلاع‌رسانی‌های لازم و نتیجه نهایی را اعلام کنیم.

وی توضیح داد: باید ببینیم خود حیوان در چه شرایطی است و تا جایی که می‌شود امکان حضور او در زیستگاه طبیعی را بسنجیم. همکاران ما در استان چندین وقت است که حیوان را رصد می‌کنند تا ببینند آیا واقعاً می‌شود حیوان را در شرایط زیستگاه خودش نگه داشت یا به زیستگاه طبیعی نزدیکی هدایتش کرد یا نه.

تصمیم قاطع برای جلوگیری از آسیب به مردم

مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست تصریح کرد: باید تأکید کنم که اگر نتایج ارزیابی همکاران ما به شرایطی برسد که این خرس دستی شده و از دست مردم غذا می‌خورد و احتمال آسیب به هموطنان ما در آن منطقه هست، نیاز به یک تصمیم قاطع خواهیم داشت تا خدای نکرده حیوان به جمعیت انسانی آسیب نرساند.

این حیوان گرسنه است و گناه دارد. الان هر شب می‌روم و تا صبح پای زنبورهایم می‌ایستم و شرایط برای ما سخت است اما واقعاً در باغ وحش هم حیوان زندانی می‌شود و محلی‌ها هم نظرشان این نیستمنتظمی درباره اینکه احتمال انتقال خرس به باغ وحش وجود دارد یا نه گفت: یکی از راه‌ها این است و در صورتی که هیچ گزینه‌ای نباشد ممکن است حیوان به مراکز نگهداری منتقل شود ولی قطعاً تلاش ما بر این است که حیوان در زیستگاه خودش حفاظت شود.

وی درباره اینکه چه کسی در این باره تصمیم خواهد گرفت گفت: قطعاً نظر کارشناسی در این زمینه ملاک عمل خواهد بود. کمیته‌ای تشکیل شده که الان چندین وقت است که حیوان را پایش می‌کنند و رفتارش و حضورش را در جوامع و اینکه چگونه به روستاها می‌آید و چگونه کنترل می‌شود را رصد می‌کنند و قطعاً یک خرد جمعی باید در مورد آن تصمیم بگیرد چرا که خرس قهوه‌ای از گونه‌های در معرض خطر است و باید آنچه به صلاح و شایسته است در موردش انجام شود.

راضی به اسارت حیوان نیستیم

روستاییان اگرچه از جانب حیوان خسارت دیده‌اند اما مایل به اسارت حیوان نیستند. کرمعلی قاسمی از ساکنان روستای قاسم‌لو به خبرنگار مهر گفت: ۱۳ تا کندو از کندوهای خودم را خراب کرده و خورده و پریشب از یک بنده خدایی که کلا ۶ کندو داشت ۵ کندو را خورده و خیلی خراب کاری کرده است. ۱۳ تا مرغ داشتم که ۱۲ تایش را خورده و یکی از مرغ‌ها هم پریده رفته سر درخت وگرنه آن را هم خورده بود.

فعالان محیط زیست نگرانند که این انتقال باب تازه‌ای در مسایل حیات وحش ایجاد کند که هر بار و به بهانه هر تعارض کوچکی بین حیات وحش و انسان، حیوان به اسارت درآیدوی با اعلام اینکه روی هم رفته شاید حیوان فقط صد مرغ از روستا خورده باشد درباره اینکه آیا روستاییان قصد برخورد با حیوان دارند یا نه گفت: این حیوان گرسنه است و گناه دارد. یک شب در سه متری من بود و می‌توانستم به فرق سرش بزنم اما این کار را نکردم، چراغ‌قوه انداختم و حیوان دور شد. از طرف محیط زیست و جنگل‌بانی هم آمدند ولی خب به جایی نرسیدند.

قاسمی تأکید کرد: من الان هر شب می‌روم و تا صبح پای زنبورهایم می‌ایستم و شرایط برای ما سخت است اما واقعاً در باغ وحش هم حیوان زندانی می‌شود و محلی‌ها هم نظرشان این نیست. نظر شخص خودم این است که این یک حیوانی است و بالاخره افرادی ۳۰ سال در این زمینه کلاس گذرانده‌اند و کارشناس هستند، یک کاری کنند که به یک طریقی نه این حیوان آسیب ببیند و اسیر شود و نه مردم را این‌قدر اذیت کند. حالا به هر طریقی که واقعاً کارشناسان صلاح می‌دانند.

می‌ترسیم حیوان به بچه‌هایمان حمله کند

جواد قاسمی از دیگر ساکنان روستا هم به خبرنگار مهر گفت: ما دو تا خرس دیدیم که احتمالاً یکی توله و یکی مادر بوده است و حتی احتمال دارد سه تا باشد. یکی از همسایگان به خرس نان داده و خرس از انسان واهمه‌ای ندارد. برخی از هم‌محلی‌ها هم در ارتفاعات به خرس غذا داده‌اند.

قاسمی تصریح کرد: بیست روز است که خرس تقریباً هر شب به باغ‌ها روستا می‌آید و از سیب های گلاب استفاده می‌کند. سیب های دیگر هم داریم، سیب طلایی و قرمز که محصول معروف سمیرم است اما این خرس بیشتر سیب‌های گلاب که شیرین و ترد است را می‌خورد. کندوهای زنبور عسل هم هست که چندتایی را شکسته و مرغ و خروس ها را هم می‌برد.

وی تأکید کرد: حیوان تا الان با هیچ دامی، نه گوسفند و نه بز و نه سگ و نه انسانی درگیر نشده و حمله نکرده است. اما خانه‌های ما عشایری است و دیوارکشی نشده و باز است و حفاظ ندارد و می‌ترسیم بالاخره این حمله صورت بگیرد.

قاسمی در پاسخ به اینکه آیا موافق انتقال حیوان به باغ وحش یا زیستگاه دیگر هست یا نه گفت: هر جای دیگر بود مردم دست به تفنگ می‌شدند اما مردم اینجا خیلی مرد هستند و حیوان را بیست روز تحملش کردند. می‌ترسیم که بچه‌هایمان را یا خودمان را بزند چون ما باغ‌دار هستیم و شبانه‌روز در باغیم و خرس به باغ‌های ما می‌آید. اما اینکه تا حالا کسی کار نکرده یعنی همین جا برای حیوان از همه جا بهتر است.

وی یادآور شد: اینجا همیشه از قبل محل زندگی خرس بوده و هیچ وقت آسیبی به ما نزده و امسال اولین بار است که چنین خسارتی زده است. هواپیمایی که در منطقه سقوط کرد در نقطه‌ای افتاد که ما به آن خرسان می‌گفتیم. آنجا یک کانکس گذاشته بودند که مسأله جان‌باختگان و بقایای هواپیما ساماندهی شود. حتی نگهبان کانکس هم به خرس غذای دستی می‌داد.

باب تازه در اسارت حیات وحش باز نشود

شواهد و گفته‌های مردم محلی نشان می‌دهد برخلاف تصور مسئولان محیط زیست، نه یک خرس، که دست کم دو خرس در منطقه مشاهده شده‌اند که احتمالاً مادر و توله هم بوده‌اند. از حذف گونه در معرض خطری همچون خرس قهوه‌ای از طبیعت، شاید اگر یکی بود می‌شد چشم‌پوشی کرد اما زنده‌گیری و حذف چند خرس قهوه‌ای از طبیعت حتماً نگران کننده است. علاوه بر اینکه اگر دو خرس مشاهده شده، مادر و توله باشند باید به نحوی همزمان زنده‌گیری شوند.

در صورت انتقال به زیستگاه مناسب هم از سویی حیوان به محلی‌ها خسارت جدی زده و از سوی دیگر باید دید شرایط انتقال حیوان به زیستگاه دیگر وجود دارد؟ زیستگاه جایگزین نزدیک سکونتگاه انسانی نیست؟ برای خرس مناسب است؟ اگر زیستگاه مناسب باشد، احتمال اینکه آنجا خرس وجود داشته باشد بسیار است و مساله تعارض قلمرو مطرح می‌شود.

اما گزینه آخر که انتقال به مراکز نگهداری حیات وحش (یا باغ‌ وحش‌هاست) از همه نگران‌کننده‌تر است. فعالان محیط زیست نگرانند که این انتقال باب تازه‌ای در مسایل حیات وحش ایجاد کند که هر بار و به بهانه هر تعارض کوچکی بین حیات وحش و انسان، حیوان به اسارت درآید و باقی عمر را در قفس بگذراند.