مراقب کودکان در فضای مجازی باشیم/ آموزش بهره‌گیری ایمن از اینترنت

به گزارش خبرنگار مهر، ما به فرزندانمان کمک می‌کنیم تا بند کفش خود را ببندند، از خیابان رد شوند و در بوستان بازی کنند. به همین ترتیب در فضای دیجیتال نیز کودکان به همراهی و کمک پدر و مادرها نیاز دارند. 

اگر خانواده را رکن بنیادین پرورش روانی و همزیستی اجتماعی بدانیم، رسانه‌های گروهی و شبکه‌های اجتماعی هم باید در خدمت منافع و ارزش‌های خانواده باشند. استفاده نادرست از رسانه‌های گروهی و اینترنت، بسیاری از جنبه‌های مهم زندگی مثل همنشینی خانواده، بازی گروهی بیرون از خانه، ورزش کردن و از همه مهم‌تر خواب را با چالش همراه می‌کند.

ابوالفضل محمودی کارشناس فضای مجازی تاکید می‌کند بهره‌گیری از دنیای دیجیتال جز جدایی ناپذیر زندگی امروز است بنابراین رویکرد سلبی به معنای پاک کردن صورت مسئله است،

وی می‌گوید: ما می‌توانیم از امتیازات و قابلیت‌های فضای مجازی در رشد و پرورش کودکان بهره‌ بگیریم اما برای در امان ماندن از آسیب‌ها لازم است والدین رویکرد هدفمندی را پیش بگیرند. در این زمینه اصولی وجود دارند که کارشناسان تعلیم و تربیت پیشنهاد می‌کنند.

برای استفاده هدفمند از رسانه‌ها، زمان‌هایی را باید تعیین کنیم تا خانواده با هم به تماشای تلویزیون یا فیلم سینمایی بنشینند، با هم گیم بازی کنند. با این رویکرد رسانه‌ها پیوند خانوادگی را مستحکم می‌کنند و به پیش‌گرفتن رفتار دیجیتالی مسئولانه و آگاهانه در تربیت کودک کمک می‌کنند. با این کار پدر و مادر فرصت پیدا می‌کنند راهنمایی‌ها و توصیه‌های خود را به فرزند خود منتقل کنند و از گرایش‌های فرزند در فضای مجازی آگاهی بشوند.

پدر و مادر باید دوستان آفلاین و آنلاین فرزندان خود را بشناسند و از برنامه‌های نرم‌افزاری و سایت‌های مورد استفاده فرزندشان خبر داشته باشند. البته جاسوسی از فعالیت‌های فرزند در دنیای دیجیتال هزینه‌بر و بی‌نتیجه است. والدین اگر می‌خواهند از فعالیت‌های فرزند خود خبردار بشوند، بهتر است او را همراهی کنند.

فرزندان به ویژه کوچکترها، شاید حرف والدین خود را گوش نکنند اما آنها را الگوی خود قرار می‌دهند. اگر والدین پیوسته سرشان در گوشی تلفن همراه است، نباید انتظار داشته باشند که فرزندشان تبلت خود را کنار بگذارد. کودکان رفتاری همسان با بزرگ‌ترها از خود نشان می‌دهند و آنچه را می‌بینند، یاد می‌گیرند. اگر والدین همواره با کودک تعامل داشته باشد و پیوسته با کودک گفتگو بکند، کودک ترغیب می‌شود مسائل روزمره خود (چه آنلاین و چه آفلاین) را با والدین در میان بگذارد. در چنین شرایطی کودکان توصیه‌ها و راهنمایی‌های آنها را نیز می‌پذیرند.

در زمینه بهره‌گیری کودکان از فضای مجازی و ابزارهای دیجیتال، یکی از مولفه‌های مهم دسته‌بندی محتوایی ویژه کودکان و نوجوانان است، محمودی در این باره می‌گوید: ما می‌دانیم که لازم است محتوای ویژه کودکان متناسب با سن و جنسیت و علایق آنها دسته‌بندی بشود. حال آنکه محتوای عمومی اینترنت بر این اساس دسته‌بندی نشده است. از همین رو درکشورهای پیشرفته فضای اینترنت کودکان را از اینترنت عمومی جدا کرده‌اند. سیمکارت‌های کودک و نوجوان، اینترنت دوستدار کودک و نوجوان دارد که بر اساس فهرست سفید است و صرفا امکان دسترسی به سایت‌های مجاز برای کودکان و نوجوان فراهم است. یا مجموعه‌هایی هستند که متناسب با سن و جنس و علایق کودکان محتوا را دسته‌بندی و پیشنهاد می کنند.

دسته‌بندی محتوایی برای سنین مختلف اهمیت بالایی دارد. کودک در سن پایین‌تر از ۲ سال باید از رسانه‌های تصویری دیجیتال دور باشد تا موقعیت‌ها را تجربه کند، محیط اطراف خود را بشناسد و مهارت‌های ارتباطی را فرابگیرد. کودکان در سنین ۲ تا ۵ سال نباید بیش از ۱ ساعت در روز با فضای دیجیتال سر و کار داشته ‌باشند و لازم است بهره‌مندی آنها از فضای مجازی در حضور والدین باشد.

یکی از اشتباهات مهلک برخی والدین این است که گوشی یا تبلت را برای ساکت کردن کودک به دست او می‌دهند. این کار باعث می‌شود کودکان نیازهای اصلی خود را فراموش کرده و برای همیشه نیازمند گوشی موبایل خود باشند.

ابوالفضل محمودی از اعتیاد به اینترنت و دستگاه‌های هوشمند به عنوان یک آسیب رایج و فراگیر نام می‌برد و در این باره می‌گوید: این چالش البته بدون چاره نیست، امروزه ابزارها و ساز و کارهای خوبی برای نظارت بر رفتار کودکان در فضای مجازی و مدیریت زمان استفاده آنها از اینترنت و دستگاه‌های هوشمند تولید شده است. ویژگی تبلت‌های کودک و نوجوان همین امکان نظارت و مدیرت زمان توسط والدین است. بجز آن برنامک‌های کنترل والدین یا پرنتال کنترل همین امکان را در اختیار والدین قرار می‌دهند.

اپلیکیشن‌های مختلف و متنوع آموزشی که تعدادشان هم زیاد است، نشان می‌دهد که می‌توان گوشی یا تبلت را به یک ابزار کمک آموزشی تبدیل کرد. اپلیکیشن‌ها و بازی‌های کاربردی که محتوای آموزشی را از طریق بازی و سرگرمی انتقال می‌دهند. همچنین پلتفرم‌ها و سایت‌هایی وجود دارند که محتوای متنوع درسی را به صورت دیجیتال در اختیار کاربر قرار می‌دهند. این محتواها در قالب‌های نوشتار، تصویر، عکس سه‌بعدی، نقشه دیجیتال، فیلم و ... عرضه می‌شوند.

امروزه ارتباط آنلاین بخش اجتناب‌ناپذیر از پرورش اجتماعی نوجوان است. شبکه‌های اجتماعی می‌توانند به نوجوانان کمک کنند تا خود، محیط پیرامون و دنیایی را که در آن رشد می‌کنند را بهتر بشناسند. اطمینان از اینکه نوجوانان رفتار مناسبی را چه در زندگی واقعی و چه در فضای مجازی دارند، از وظایف والدین است.

 ایجاد یک ارتباط دوسویه و صحبت در مورد مسائل روزمره نوجوان و همچنین آشنایی با شبکه‌های اجتماعی که فرزند در آن حضور دارد به والدین کمک می‌کند تا او را بهتر بشناسند و بهتر او را در مسیر درست هدایت بکنند. باید به نوجوانان گوشزد کرد که اطلاعات خصوصی خود را نشر ندهند و صفحات کاربری خود را به دوستان و خانواده محدود کنند. پدر و مادر باید به آنها بفهمانند که فضای مجازی جایی است مثل دنیای واقعی که آثار رفتار آنها ممکن است حتی بیشتر از دنیای واقعی باشد و رفتاری مثل چت‌های نامناسب، قلدری آنلاین یا کامنت‌ها و ایمیل‌های تحقیرآمیز ممکن است تبعات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.

رسانه‌ها و ابزار دیجیتال بخش جدانشدنی زندگی امروز ما شده‌اند. این ابزار اگر به درستی استفاده شوند بسیار مفید هستند. نتایج پژوهش‌ها نشان می دهد که روابط خانوادگی، دوستان و آموزگاران نقش حیاتی در توسعه اجتماعی و فردی کودکان و نوجوان بازی می‌کنند. پدر و مادر باید دانش خود نسبت به تکنولوژی و دنیای روز را پیوسته افزایش بدهند و همیشه پاسخگوی مسائلی باشند که ممکن است برای فرزندانشان پیش بیایند.