وضعیت جاری ونزوئلا؛ جایگاه و موقعیت مادورو و اپوزیسیون

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - دکتر محسن شاطرزاده*:  ونزوئلا مهمترین کشور دارای نفت در آمریکای لاتین است. مجموع ذخایر نفت سبک و سنگین ونزوئلا بیشتر از همه کشورهای جهان حتی بیشتر از ذخائر نفت عربستان است.

از سوی دیگر آمریکا بزرگترین مشتری نفت ونزوئلا بوده است و پیش از این بطور میانگین روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام از ونزوئلا وارد می‌کرد و بیش از ۷۵ درصد در آمد نفتی ونزوئلا نیز از فروش نفت به آمریکا تامین می شد.

افت ناگهانی قیمت نفت از ۱۱۰ دلار در هر بشکه به زیر ۶۰ دلار در سال ۲۰۱۳ باعث ایجاد شوک بزرگی در اقتصاد ونزوئلا شد.

همچنین اجرای تحریم نفتی آمریکا آثار به شدت مخربی بر اقتصاد ونزوئلا برجای گذاشت و مدیریت نظامیان بر صنعت نفت ونزوئلا و اخراج متخصصین نفتی ونزوئلا عامل دیگری در کاهش تولید نفت ونزوئلا است.

تا پیش از این کاریزما و محبوبیت چاوز در میان مردم محروم باعث تحمل و پذیرش مشکلات بود ، اما حضور مدیران ناآشنا به کار و تعویض پی درپی و سریع وزرای کابینه از مشکلات اساسی چاوز در اداره کشور بود.

در حال حاضر مادورو علاوه بر مشکلات چاوز از کاریزمای لازم و سرمایه اجتماعی و پشتیبانی مردمی هم بخوبی برخوردار نیست. او در انتخاب نزدیکان خود انشقاقی بین طرفداران چاوز ایجاد کرده  و هم اکنون مخالفین جدی حتی از میان طرفداران چاوز دارد. عدم سلامت اقتصادی برخی نزدیکان و وزرای مادورو به مشکلات او افزوده و باعث کاهش اعتماد مردمی شده است.

 خوان خراردو گوایدو مارکز ۳۵ ساله، رئیس‌جمهور خودخوانده ونزوئلا، چهره‌ای نه چندان مطرح در اپوزیسیون این کشورست.  خوان که در قالب دانشجویان مخالف دولت چاوز در دانشگاه کاتولیک کاراکاس فعالیت می‌کرد، در سال ۲۰۰۷ به بهانه ادامه تحصیل به آمریکا می‌رود و بعدها از دانشگاه «جرج واشینگتن» فارغ‌التحصیل می‌شود. پس از بازگشت به ونزوئلا، با عضویت در حزب «لئوپولدو لوپز» (یکی از رهبران اپوزیسیون) در سال ۲۰۱۵ به پارلمان راه می‌یابد و سپس بر صندلی ریاست پارلمان می‌نشیند. او تا سال ۲۰۱۷ در قالب پروژه‌های تحقیقاتی با دانشگاه آمریکایی همکاری داشت.

نقاط ضعف خوان گوایدو

خوان گوایدو، رهبر مخالفان که حال این روزها با به راه انداختن اعتراضات در ونزوئلا خود را رئیس جمهور موقت خوانده، با چالش‌ها و نقاظ ضعف قابل توجهی روبروست که از جمله به موارد ذیل می‌توان اشاره کرد:

عدم همراهی و اجماع جهانی در به رسمیت شناختن ریاست جمهوری موقت گوایدو: اگرچه آمریکا، کانادا، برزیل، کلمبیا، و پاراگوئه و پس از آن فرانسه و آلمان و انگلستان و رومانی و لهستان ریاست جمهوری موقت گوایدو به عنوان رهبر مخالفان دولت نیکلاس مادورو را به رسمیت شناختند، اما روسیه و  مکزیک و بولیوی و اوروگوئه و کاستاریکا و ترکیه و ایران اعلام کردند  «نیکلاس مادورو» را به‌عنوان رئیس‌جمهور قانونی ونزوئلا به رسمیت می‌شناسد. 

عدم حمایت ارتش از گوایدو: گوایدوضمن ابراز خرسندی از حمایت برخی کشورهای خارجی، از مذاکرات محرمانه با ارتش برای هموار کردن خلع مادورو خبر داد. پمپئو ارتش ونزوئلا را به پشتیبانی از گوایدو فراخواند، اما در نهایت ارتش این کشور نسبت به راه‌حل خشونت‌آمیز مساله هشدار داد و پادرینو، وزیر دفاع ونزوئلا گفت: جنگ داخلی مشکلات ونزوئلا را حل نخواهد کرد و خوان گوایدو، رهبر مخالفان این کشور را به عنوان رئیس‌جمهور به رسمیت نمی‌شناسد.

تسلیم شدن آمریکا به اخطار دولت مادورو: «نیکلاس مادورو» در یک سخنرانی در جمع هوادارانش ضمن اعلام قطع روابط دیپلماتیک با آمریکا گفت به دیپلمات‌های آمریکایی ۷۲ ساعت فرصت داده خاک این کشور را ترک کنند. وزارت خارجه آمریکا به کارکنان غیرضروری خود در ونزوئلا دستور داد این کشور را ترک کنند و از شهروندانش در آنجا هم خواست همین کار را انجام دهند .

ورود مستقیم آمریکا به پشتیبانی گوایدو: آمریکا ۲۰ میلیون دلار به مخالفان دولت ونزوئلا کمک می‌کند. ‎جان بولتون گفته است که آمریکا تنها دولت گوایدو را دولت قانونی و مشروع ونزوئلا می‌داند و از این‌رو، طبیعی است که منابع مالی ناشی از صادرات نفت در اختیار حکومت قانونی این کشور قرار گیرد .همچنین تا کنون در چند مرحله مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا از اعضای شورای امنیت خواستار به رسمیت شناختن خوان گوایدو شده است، اما عدم مقبولیت عمومی رهبری گوایدو حتی در میان اپوزیسیون به عدم پذیرش این درخواست منجر شده است. خوان گوایدو  حتی در چند مرحله فراخوان یک "تظاهرات بزرگ"  را اعلام کرد و از مردم  ونزوئلا دعوت کرد که به خیابان ها بیایند، اما این اتفاق صورت نگرفت.

موضع ضعف و رد درخواست مادورو برای مذاکره: تا کنون خوان گوایدو در چند مرحله درخواست مادورو برای مذاکره را رد کرده و پس از آن نیز با وجود برگزاری برخی مذاکرات، اما گوایدو میز مذاکرات را ترک کرده است.

دروغگویی گوایدو در جریان ملاقات با رییس مجلس ملی قانون اساسی: گوایدو که ملاقاتش با رئیس مجلس ملی قانون اساسی را در شامگاه ۲۲ ژانویه انکار کرده بود، با انتشار ویدئوی مربوط به حضورش در محل ملاقات که توسط دوربین‌های امنیتی ثبت شده بود، مورد سوال افکار عمومی قرار گرفت و صداقتش زیر سوال رفت.

بی تاثیری تهدیدهای توخالی کشورهای غربی: آلمان، فرانسه و اسپانیا از نیکلاس مادورو خواسته‌اند که ظرف هشت روز مقدمات برگزاری انتخابات آزاد را در ونزوئلا فراهم کند، در غیر این صورت آنها آماده هستند تا خوان گوایدو را به عنوان رئیس جمهور موقت به رسمیت بشناسند، اما دولت مادورو به این تهدیدات توجهی نکرد.

قمار خطرناک ابرقدرت‎ها در ونزوئلا

ونزوئلا و رویدادهای کنونی آن فراتر از اوضاع داخلی به عرصه رویارویی چین و روسیه در سویی و آمریکا و غرب از سوی دیگر تبدیل شده است. به نظر می‌رسد پوتین در برابر تلاش برای سرنگون‌ کردن دولت مادورو مقاومت خواهد کرد.

وزیر خارجه ایالات متحده روز شنبه ۶ بهمن و پس از شرکت در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره ونزوئلا، خواستار قطع منابع درآمد رژیم نیکلاس مادورو رئیس جمهوری نامشروع ونزوئلا توسط جامعه جهانی شد و در گفت‌وگو با خبرنگاران از کشورهای مختلف جهان خواست که از «خوان گوایدو» رهبر اپوزیسیون ونزوئلا، به عنوان رئیس جمهوری موقت این کشور آمریکای لاتین حمایت کنند.

حمایت اندک مقامات ونزوئلایی از گوایدو:  تا کنون در میان مقامات رسمی ونزوئلا حمایت چندان زیادی از گوایدو صورت نگرفته و بالاترین سطح این حمایت‌ها از سوی وابسته نظامی ونزوئلا در آمریکا و حمایت سفیر ونزوئلا در عراق بوده است.

اقدامات بی حاصل اسراییل، آمریکا و برخی کشورهای لاتینی: نخست وزیر رژیم صهیونیستی اعلام کرد که اسرائیل خوان گوایدو، رهبر مخالفان ونزوئلا را به عنوان رئیس‌جمهوری این کشور به رسمیت می‌شناسد. سفیران انتخاب شده توسط گوایدو در کشورهای آمریکا، کانادا، اکوادور، آرژانتین، شیلی، کلمبیا و پرو توسط کشورهای یاد شده مورد تایید قرار گرفت. رییس جمهور و وزارت خارجه شیلی ، نماینده دیپلماتیک خوان گوایدو را به عنوان نماینده مجلس ونزویلا در شیلی به رسمیت شناخت. نمایندگان رئیس جمهوری موقت ونزوئلا در واشنگتن با مقامات وزارت خارجه آمریکا دیدار کردند. معاون وزیر خارجه آمریکا همراه با مسئول امور ونزوئلا به همراه معاون وزیر خارجه آمریکا، با نمایندگان خوان گوایدو در واشنگتن دیدار کرد. خوان گوایدو، اعلام کرد که تلفنی با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا گفتگو کرده است. گوایدو گفت که علاوه بر ارتباط با آمریکا با روسای جمهوری کلمبیا، شیلی، آرژانتین و همچنین رئیس دولت اسپانیا گفتگو کرده است، اما مجموع این گفتگوها و اقدامات دیپلماتیک تا کنون تاثیری بر وضعیت اپوزیسیون در ونزوئلا نداشته است.

عدم توانایی در کنترل دارایی های ونزوئلا در خارج علیرغم حمایت آمریکا: رهبر مخالفان ونزوئلا اعلام کرده است که کنترل دارایی‌های ونزوئلا در خارج از این کشور را در دست خواهد گرفت و وزارت امور خارجه آمریکا نیز تائید کرد که مجوز دسترسی «خوان گوایدو» رییس‌جمهوری خودخوانده ونزوئلا به بعضی از دارایی‌های این کشور در ایالات متحده صادر شده است. همچنین جان بولتون در پیامی در توئیتر نوشت، در جریان تحریم شرکت دولتی نفت و گاز ونزوئلا، آمریکا «آلبانیسا»ی نیکاراگوئه را هم تحریم کرده است. اوافزوده است، «آلبانیسا، شرکت مالی مشترک میان شرکت دولتی نفت و گاز ونزوئلا و دولت نیکاراگوئه و منابع تطمیع و رشوه از رژیم فاسد دانیل اورتگا است.»‌ وزارت خزانه‌داری آمریکا در راستای حمایت از خوان گوایدو رئیس جمهوری مشروع و موقت ونزوئلا، شرکت دولتی نفت و گاز ونزوئلا را تحریم کرده است، اما مجموعه این اقدامات تا کنون تاثیر قابل توجهی برجای نگذاشته است.

جنگ روانی و گزینه نظامی: رهبر مخالفان ونزوئلا تا کنون گزینه کمک نظامی ایالات متحده را رد نکرده است. همچنین جنگ روانی و گزارش جعلی «سی‌ان‌ان» درباره حمایت سربازان ارتش ونزوئلا از گوایدو ارائه شده است و به دنبال انتشار گزارشی درباره حمایت دو سرباز ارتش ونزوئلا از رهبر مخالفان، اکنون مشخص شده است این افراد اصلا سرباز ارتش این کشور نبودند. این ۲ نفر حتی در خارج از ونزوئلا زندگی می‌کنند و CNN نیز مجبور به اعتراف این مسئله شده است.

روزهای فرود گوایدو و قدرت نمایی مادورور

در حال حاضر هبر مخالفان ونزوئلا هدف سانسور شدید اینترنتی قرار گرفته است. ایتالیا بیانیه اتحادیه اروپا مبنی بر به رسمیت شناختن «خوان گوایدو» رهبر مخالفان ونزوئلا به عنوان رئیس‌جمهور موقت این کشور را وتو کرده است.

سفیر کوبا در کانادا با اشاره به اهتزاز پرچم‌های بزرگ امریکا و اسرائیل در تجمع حامیان خوان گوایدو، نوشت: این هم برای کسانی که هنوز تردید داشتند رئیس [این‌ها] کیست. کاستاریکا هواداران گوایدو را از سفارت ونزوئلا بیرون راند و مادورک را رییس جمهور قانونی ونزوئلا خواند. ارتش ونزوئلا یک پل مرزی را بست تا کمک‌های غذایی به گوایدو نرسد.

همچنین «لوئیجی دی مایو»، معاون نخست وزیر ایتالیا گفته است که ما نه از گوایدو حمایت می کنیم،و نه از  مادورو. باید بی طرف باشیم و یک لیبی دیگر نمی خواهیم.

در این میان دموکرات‌های آمریکا از درخواست گوایدو برای مداخله نظامی در ونزوئلا انتقاد کرده‌اند.

وزیر خارجه اسپانیا نیز اعلام کرده است که اتحادیه اروپا اختیاری برای به رسمیت شناختن گوایدو ندارد. وزیر خارجه اسپانیا با رد پیشنهاد مایک پنس به اتحادیه اروپا برای به رسمیت شناختن خوان گوایدو گفت: اتحادیه اروپا هیچ اختیاری در به رسمیت شناختن یا نشناختن کسی ندارد. 

آلمان نیز اعلام کرده که سفیر «گوایدو» را به رسمیت نمی‌شناسیم.

سندرز، سناتور دموکرات آمریکا نیز گفته است که واشنگتن نباید مداخلات نظامی گذشته خود در آمریکای لاتین را تکرار کند او گفت گوایدو را به رسمیت نمی شناسد.

از سوی دیگر به رغم درخواست درخواست خوان گوائیدو از مردم برای تجمعات خیابانی، خبری از تجمع و اعتراض مردم در کاراکاس نیست. به نظر میرسد مردم دچار یاس و دلسردی شده اند و دیگر به درخواست مخالفان وقعی نمی نهند.

پیش از این نیز گوایدو اولتیماتوم بدون پشتوانه خود را اعلام کرده و گفته بود: شما نیروهای گارد ملی ونزوئلا، سه روز وقت دارید تا به جنگ ما برای پایان استبداد و انتقال قدرت به دولت موقت و برگزاری انتخابات آزاد بپیوندید، اما کسی به این ضرب العجل توجهی نکرد.

آشکار شدن نقش رژیم صهیونیستی

گوایدو به دنبال از سرگیری روابط ونزوئلا با رژیم صهیونیستی است. اوگفته است که در تلاش برای احیای روابط کاراکاس با تل‌آویو است. روابط ونزوئلا و رژیم صهیونیستی یک دهه گذشته و در پی همبستگی با مردم فلسطین قطع شده بود. رهبر مخالفان دولت ونزوئلا گفته است به سوی اسرائیل باز خواهیم گشت.

قدرت نمایی دولت مرکزی مادورو

مادورو اعلام کرده است که هر حمله‌ای به ونزوئلا بی‌پاسخ نخواهد ماند و آمریکا قصد دارد به ثروت‌های ونزوئلا دست درازی کند. به گفته مادورو،‌قدرت گوایدو خیالی است و ونزوئلا با تمام توان از خود دفاع خواهد کرد، چون به یکپارچگی ارتش ونزوئلا اطمینان دارم و هر حمله‌ای به کشور بدون پاسخ در جهان اسلام و عرب نمی‌ماند.

مادورو در گفتگو با یورونیوز اعلام کرده که اعتراض مخالفان دولت به رهبری خوان گوایدو که خود را رئیس جمهوری موقت ونزوئلا اعلام کرده بود، «تمام شده» است. به گفته مادوروف مخالفان به دنبال کودتای نظامی بودند اما شکست خوردند. آنها این برگه را بازی می کردند اما اکنون ماجرا تمام شده است.

ناامیدی ترامپ و امریکا

تا کنون به دفعات ترامپ و جان بولتون به ارتش و نیروهای نظامی هشدار داده است که در صورت عدم حمایت از گوایدو منتظر عواقب جدی باشند، اما هنوز هیچ اتفاقی نیافتاده است.

همچنین تلاش گوایدو برای اعتصاب عمومی و فلج کردن دولت ونزوئلا بی نتیجه بوده است. گوایدو تلاش می کند از طریق مذاکره با اتحادیه های صنفی اعتصابی عمومی را در این کشور برای فلج کردن دولت مادورو به راه بیاندازد، اما تا کنون دستاوردی نداشته است.
گوایدو همچنین پس از کودتایی کوچک در میان نظامیان و دستگیری آن‌ها، به شکست کودتا در ونزوئلا اعتراف کرد و علت شکست کودتای اخیر را وفاداری ارتش ونزوئلا به مادورو اعلام کرد.

همچنین مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا  به اشتباه محاسباتی گوایدو درباره ارتش ونزوئلا اعتراف کرده و گفته است: خوان گوایدو در تلاش برای کودتای نظامی در روز ۳۰ آوریل از حمایت نظامیان ونزوئلا برخوردار نبوده و در این باره دچار «خطای محاسباتی» شده است.

سناریوی کشتن گوایدو توسط سیا برای مقدمه سازی حمله نظامی به ونزوئلا

«آلفرد موریس د زایاس» وکیل و حقوقدان آمریکایی و مقام ارشد پیشین سازمان ملل در تحلیلی در ارتباط با تحولات فعلی ونزوئلا، بر تلاش واشنگتن جهت ترور مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا تاکید کرد و همزمان از احتمال ترور «خوان گوایدو» رئیس‌جمهور خودخوانده توسط سیا به منظور توجیه حمله نظامی آمریکا خبر داد.

*سفیر سابق ایران در برزیل

منبع: مجله ایرانی روابط بین الملل