به گزارش خبرنگار مهر، نهم شهریور هر سال یادآور یک معما و یک جنایت است. معمایی که هنوز هم حل نشده و جهان اسلام را در تب تعیین سرنوشت دانشمند و مصلح برجسته خود سوزانده است. ایرانیان و امت عرب از ۴۱ سال پیش یعنی در نهم شهریور ۱۳۵۷ که امام موسی صدر و دو همراهش یعنی محمد یعقوب و عباس بدرالدین در سفر رسمی به لیبی توسط معمر قذافی ربوده شدند، هنوز در انتظار بازگشت و یا خبری درباره سرنوشت‌شان هستند، چرا که امام صدر برای برای آنها نماد وحدت و گفت‌وگو و همچنین از پایه گذاران مقاومت در مقابل دشمن صهیونیستی است.
امام موسی صدر در کنار امام خمینی(ره) از جمله اندیشمندانی است که با احیا مساله هویت، نقش زیادی در ساخت تمدن نوین اسلامی نیز داشت. تلاش‌های او برای بازسازی و اتحاد لبنان و جهان اسلام و همچنین حضور در خط مقدم جنگ با رژیم صهیونیستی اکنون دیگر بر کسی پوشیده نیست.
در این سال‌ها به همت موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر و برخی مراکز پژوهشی دیگر و همچنین با تلاش اندیشمندان، پژوهشگران و مترجمان بسیار آرا و اندیشه‌های امام موسی صدر تا حد زیادی تبیین شده است. انتشار مجموعه ۱۲ جلدی «گام به گام با امام» شامل روزنگار برنامه‌های امام موسی صدر در لبنان و همچنین تمامی گفتارها، مصاحبه‌ها و مقالاتِ تاکنون به دست آمده از اوست.
«گام به گام با امام» گزارشی از تجربۀ مدیریتی و رهبری امام صدر در لبنان است. این اثر یکی از مراجع کتابخانه‌های دانشگاهی و حوزوی و مراکز علمی و تحقیقاتی دربارۀ اسلام و تاریخ سیاسی و اجتماعی معاصر لبنان و خاورمیانه و گفت‌وگوی ادیان و … به‌شمار می‌آید. بنابراین مطالعه آن می‌تواند مخاطبان را با منظومه فکری و سیره عملی امام صدر آشنا کند.
تازه‌ترین مجلد مجموعه تاریخ شفاهی موسسه امام موسی صدر
همچنین اکنون چند سالی که روند انتشار مجموعه تاریخ شفاهی موسسه امام موسی صدر با نظارت حمید قزوینی آغاز شده است. پنجمین جلد از این مجموعه با عنوان «ایام غربت؛ خاطرات فرشته اعرابی و فاطمه طباطبایی» به کوشش مهدیه پالیزبان امسال (۱۳۹۸) با شمارگان هزار نسخه، ۳۶۰ صفحه و بهای ۳۸ هزار و ۵۰۰ تومان منتشر شد. این کتاب خاطرات فرشته اعرابی نوه امام خمینی (فرزند سیده فریده مصطفوی دختر دوم امام) و همسر سیدمرتضی طباطبایی (فرزند آیت الله سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی، داماد آیت الله سیدصدرالدین صدر پدر امام موسی صدر) و فاطمه طباطبایی (فرزند آیت الله سلطانی طباطبایی و خواهر زنده‌یاد دکتر صادق طباطبایی) و همسر یادگار امام مرحوم حجت‌الاسلام سیداحمد خمینی است.
در آن سال‌ها امام موسی صدر مخالفان بسیاری داشت و همین مخالفان از همان سال‌ها تاکنون نکاتی را مبنی بر اختلاف امام موسی صدر با امام خمینی (ره) القا کرده‌اند. ما در خاطرات خانم‌ها اعرابی و طباطبایی متوجه می‌شویم که اگر تفاوت و اختلافی وجود داشته در روش مبارزاتی در آن برهه بوده استمهدیه پالیزبان متولد ۱۳۶۱ است و کارشناسی ارشد ارتباطات دارد. پالیزبان از سال ۱۳۸۶ درباره امام موسی صدر فعالیت می‌کند و گروه یاران صدر با تلاش‌های او آغاز به فعالیت کرد. او همچنین سال‌هاست که در موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر مشغول به فعالیت است. از دیگر کتاب‌های منتشر شده او می‌توان به «آدم ربایی در لیبی» اشاره کرد. این کتاب نیز این کتاب چکیدۀ جامعی از قضیه ربودن امام موسی صدر است که برای اولین بار با طراحی تایپوگرافی و ویژه، اطلاعات مربوط به پرونده ربودن امام صدر و دو همراهش را از ابتدای واقعه تا به امروز در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد.
پیوند خانوادگی دو بیت مراجع اثرگذار در تاریخ معاصر
پالیزبان درباره کتاب «ایام غربت» و لزوم جمع آوری خاطرات همه کسانی که با امام موسی صدر در ارتباط بودند، به مهر گفت: نکته جالب در کتاب «ایام غربت» زنانه‌گی خاطرات و برجستگی جنبه خانوادگی امام موسی صدر است که پیشتر کمتر به آن پرداخته شده بود. درست این در خاطرات مباحث مربوط به حضور امام موسی صدر در اجتماع هم مطرح شده، اما به هر حال روایت‌هایی که خانم‌ها اعرابی و طباطبایی مطرح کرده و شخصیتی که از امام موسی صدر ترسیم می‌کنند، از دل خانواده درآمده است.
وی افزود: ترسیم شخصیت خانوادگی امام و مناسباتی که در این دو خانواده یعنی بیت امام خمینی (ره) و بیت آیت الله العظمی سیدصدرالدین صدر در جریان بود، از نکات برجسته این کتاب است. نسبتی که مصاحبه شوندگان با دو بیت صدر و خمینی دارند، باعث شده تا شاهد رخدادهای مهمی در تاریخ معاصر ایران باشند. در آن سال‌ها امام موسی صدر مخالفان بسیاری داشت و همین مخالفان از همان سال‌ها تاکنون نکاتی را مبنی بر اختلاف امام موسی صدر با امام خمینی (ره) القا کرده‌اند. ما در خاطرات خانم‌ها اعرابی و طباطبایی متوجه می‌شویم که اگر تفاوت و اختلافی وجود داشته در روش مبارزاتی در آن برهه بوده است. به طور کل این کتاب نکته‌های جدید و جذابی را برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران بیان می‌کند.
پالیزبان در ادامه در پاسخ به این سوال که «چرا با توجه به این ارتباط وسیع خانوادگی و همچنین رفت و آمدهایی که میان بیت امام خمینی و بیت امام موسی در لبنان وجود داشت، کسانی ادعای مخالفت امام موسی صدر با امام خمینی(ره) را مطرح می‌کنند؟» گفت: عکس‌ها و اسناد بسیاری در این کتاب مبنی بر ملاقات فرزندان امام خمینی با امام موسی صدر منتشر شده است که بطلان این ادعا را ثابت می‌کند. تنی چند از شخصیت‌ها که خودشان را بسیار نزدیک به امام خمینی می‌دانستند و اکنون خود را «خط امامی» معرفی می‌کنند، تلاش بسیاری برای القای این دروغ تاریخی کرده‌اند، اما همین کتاب و اسناد و عکس‌ها – بویژه عکس‌های حضور مرحوم حاج احمد آقا در کنار امام موسی صدر و شهید دکتر مصطفی چمران در اردوگاه‌های جنبش امل – ثابت می‌کند که ارتباط وثیقی بین انقلابیون ایران با امام موسی صدر و جنبش امل وجود نداشته است.
دیدارهای شهید مصطفی خمینی با امام موسی صدر
پالیزبان اضافه کرد: واقعیت این است که بین امام خمینی و امام موسی صدر هیچ اختلافی وجود نداشت و شاید بتوان گفت که تنها در روش مبارزه تفاوت داشتند و این طبیعی است. پیوند خانوادگی این دو بیت مرجعیت که از قبل ایجاد شده بود و نکته جالب برای من این بود که این تفاوت در روش و اختلاف نظرها هیچ انعکاسی در بیوت و روابط خانوادگی نداشت. اصولا ارتباط و پیوند بین بیوت امام خمینی(ره) و آیت الله العظمی سیدصدرالدین صدر مقاومت نوین اسلامی را شکل داد. بنابراین آن مساله که امام صدر هیچ ارتباطی با انقلابیون و مبارزان داخل ایران نداشت، موضوعیتی ندارد.
این پژوهشگر و تاریخنگار همچنین با اشاره به جریان‌های پیش آمده پس از فوت آیت الله العظمی حکیم، گفت: بسیاری بیان می‌کنند که چون پس از فوت آیت الله العظمی حکیم امام موسی صدر در مجلس اعلای شیعیان لبنان، آیت الله خویی را به عنوان مرجع اعلم معرفی کرد، روابط شهید حاج آقا مصطفی خمینی با او سرد شد. این در صورتی است که خانم اعرابی در خاطرات خود در این کتاب اشاره می‌کند که هیچ متوجه ناراحتی حاج آقا مصطفی نشده است. فرشته اعرابی می‌گوید که در دوره‌ای که در لبنان حضور داشتند، یکبار با امام موسی صدر به سوریه می‌روند. امام صدر چون آن زمان رابطه نزدیکی با حافظ اسد، رییس جمهور سوریه داشت، بارها به این کشور می‌رفت و با او دیدار می‌کرد.
اصولا ارتباط و پیوند بین بیوت امام خمینی(ره) و آیت الله العظمی سیدصدرالدین صدر مقاومت نوین اسلامی را شکل دادپالیزبان گفت: در یکی از این سفرها که خانم اعرابی همراه امام بود در حرم حضرت زینب، دایی خود حاج آقا مصطفی را می‌بیند و این دیدار پس از چهار سال بود، چرا که ایشان چهار سال نتوانسته بود به نجف برود. خانم اعرابی اشاره می‌کند که حاج آقا مصطفی برای دیدن امام موسی صدر و گروه مبارزان ایرانی به سوریه آمده بود و این دیدارها نیز انجام شد. همه این اتفاقات مربوط به پس از اعلام کردن مرجعیت آیت الله خویی توسط امام موسی صدر بود. به گفته خانم اعرابی شهید مصطفی خمینی پس از آن جریان دو بار با امام موسی صدر دیدار کرد و بسیار علاقه‌مند به امام صدر و برنامه‌هایش در لبنان بود.
ارتباط انقلابیون ایران با امام موسی صدر
پالیزبان در بخش دیگری از این گفت‌وگو به سفرهای یادگار امام به لبنان و دیدارهایش با امام موسی صدر اشاره کرد و ادامه داد: مرحوم سید احمد خمینی(ره) به همراه همسرشان یعنی خانم فاطمه طباطبایی چندین بار به لبنان و نزد امام موسی صدر رفتند. ارتباط مرحوم سیداحمد خمینی با امام صدر و شهید چمران بسیار زیاد بود و به قول خانم طباطبایی در لبنان در جمع خانوادگی معمولا صحبت‌هایی خصوصی رد و بدل می‌کردند و این به دلیل ملاحظات آن زمان بود. هر دو مصاحبه شونده در این کتاب گفته‌اند که می‌دانستند که این صحبت‌ها سیاسی و مبارزاتی است و به همین دلیل نیز صلاح نبود که در بین خانواده بازگو شود و آنها نیز کنجکاوی نمی‌کردند، اما به هر حال هر دو شاهد صحبت‌های خصوصی حاج احمد خمینی با امام موسی صدر و شهید چمران بوده‌اند.
بسیاری بیان می‌کنند که چون پس از فوت آیت الله العظمی حکیم، امام موسی صدر آیت الله خویی را به عنوان مرجع اعلم معرفی کرد، روابط شهید مصطفی خمینی با او سرد شد. این در صورتی است که خانم اعرابی در خاطرات خود در این کتاب اشاره می‌کند که هیچ متوجه ناراحتی حاج آقا مصطفی نشده استوی افزود: همچنین مصاحبه شوندگان مطرح کرده‌اند که چون در آن زمان مخالفان امام موسی صدر، روایت جعلی اختلاف امام خمینی با امام صدر را در همه جا پراکنده می‌کردند، مرحوم سیداحمد خمینی در سفرهایش به لبنان به جنوب این کشور و اردوگاه‌های جنبش امل می‌رفت و بازدید می‌کرد که عکس‌های این بازدیدها موجود است و این قضیه کمک می‌کرد تا پراکنده کردن آن روایت جعلی کم‌اثر شود. جالب اینجاست که آن بازدیدها باعث شد تا حقیقت هم در ایران و هم در لبنان روشن شود.
واکنش امام خمینی(ره) به جنایت ربودن امام موسی صدر
امام موسی صدر در کوران مبارزات انقلابی مردم ایران یعنی در نهم شهریور ۱۳۵۷ ربوده شد. ۹ روز پیش از آن یعنی اول شهریور ۱۳۵۷ یا ۲۳/۸/۱۹۷۸ مقاله امام موسی صدر درباره انقلاب ایران با عنوان «ندای پیامبران» در روزنامه لوموند پاریس به چاپ رسیده بود. شاید این مساله نشان از هراس دشمنان مقاومت از پیوند میان انقلاب اسلامی ایران و جریان مقاومت در لبنان بود. امام خمینی(ره) پس از این جریان بارها پیگیر پرونده ربودن امام موسی صدر شد. تعدادی از مبارزان انقلابی ایران نیز ارتباط خوبی با رژیم قذافی داشتند و پس از پیروزی انقلاب برای حضور قذافی در ایران تلاش کردند که امام خمینی دیدار با قذافی را منوط به مشخص شدن پرونده امام موسی صدر کرد.
پالیزبان درباره خاطرات اعرابی و طباطبایی در زمان ربوده شدن امام موسی صدر نیز گفت: خانم‌ها اعرابی و طباطبایی در سال ربوده شدن امام موسی صدر هر دو در نجف حضور داشتند و روایت دقیق و مهمی از واکنش امام خمینی(ره) به مساله ربودن امام موسی صدر دارند. خانم اعرابی اشاره کرده که قبل از ۱۷ شهریور این موضوع را شنیده است. او در شهریور ۵۷ به نجف می‌رود و در خانه امام خمینی ساکن می‌شود. روزی که پس از صرف صبحانه که ایشان در کنار امام نشسته بودند احمد آقا از در بیرونی با شتاب وارد شده و جریان ربودن امام موسی صدر را به امام خمینی (ره) می‌گوید و امام نیز می‌فرمایند که هرچه سریعتر از طرف ایشان به حافظ اسد و یاسر عرفات تلگراف زده و مساله را پیگیری کنند و اطلاع دهند.
روایت خانم طباطبایی نیز چنین است که صبح روزی در شهریور ۵۷ که در نجف بودند، در خانه به شدت کوبیده می‌شود و متوجه می‌شوند که خاله‌شان یعنی سیده فاطمه صدر، خواهر امام موسی صدر و همسر شهید آیت الله محمدباقر صدر پشت در است. به روایت خانم طباطبایی خاله‌شان آمده بود تا با سیداحمد آقا درباره کارهایی که شهید صدر می‌خواست برای امام موسی صدر انجام دهد مشورت کند. خانم طباطبایی به نگرانی مداوم امام خمینی (ره) در پیرامون سرنوشت امام موسی صدر از فاصله چند ماه مانده به پیروزی انقلاب تا سال‌های پس از پیروزی نیز اشاره کرده است. به روایت خانم طباطبایی امام خمینی سرنوشت امام موسی صدر را با تاثر و جدیت دنبال می‌کرد. همه این موارد نشان دهنده عمق علاقه امام خمینی (ره) به امام موسی صدر است. به مخاطبان عزیز این گفت‌وگو توصیه می‌کنم که حتما بخش‌های مربوط به ربودن امام موسی صدر و واکنش امام خمینی (ره) به این جنایت را در این کتاب مطالعه کنند. قطعا نکات مهمی دستگیرشان خواهد شد.
نظر شما