سینمای مستند پیشروتر از سینمای داستانی است/ محافظه‌کاری نکرده‌ام

بابک بهداد کارگردان مستند «بهارستان خانه ملت» که این روزها در گروه سینمایی «هنر و تجربه» در حال اکران است، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره‌ این فیلم گفت: فیلم من از حدود ۳ هفته پیش در این گروه سینمایی به نمایش درآمده و از اکران آن راضی هستم چراکه فکر می‌کنم این گروه برای دیده شدن فیلم من و سینمای مستند موثر واقع شده‌است.

بهداد ادامه داد: از همین رو از تیم «هنر و تجربه» که ضمن در اختیار دادن آمار فروش «بهارستان خانه ملت»، مواد تبلیغی فیلم را روی سایت این گروه می‌گذارند و پیگیر اکران درست آن هستند، تشکر می‌کنم.

اکران مستند نیازمند تدوین آیین‌نامه

وی در عین حال افزود: یکی از ضعف‌های این گروه سینمایی این است که بانیان آن سانس‌های پراکنده‌ای برای فیلم‌ها در نظر می‌گیرند، همچنین فیلم‌های این گروه گاهی اوقات در سینماهایی که مخاطبی ندارد، اکران می‌شود. البته این موضوع مربوط به نوع نگاه به اکران فیلم مستند در سینماها است که به نظرم باید برای این موضوع آیین نامه‌ای تدوین و این نگاه درست شود.

معتقدم فیلم‌های مستند پیشروتر از فیلم‌های داستانی هستند چراکه افراد را سرگرم می‌کند، به وجد می‌آورد و آنها را به فکر فرو می‌برد، حتی برخی از این فیلم‌ها به اندازه آثار داستانی می‌توانند فروش کنند

بهداد معتقد است: این موضوع تنها مربوط به «هنر و تجربه» نیست در سینماهای دیگر هم همین جریان وجود دارد برای مثال در دوره‌ای سینما سپیده فیلم‌های مستند را به نمایش می‌گذاشت هم این آثار را همیشه در ساعت‌های مرده اکران می‌کرد.

این کارگردان تصریح کرد: این یک نگاه کلی به سینمای مستند است که باید اصلاح شود و به نظرم ناشی از این موضوع است که برخی فکر می‌کنند سینمای مستند مخاطب ندارد. به نظرم اکران فیلم مستند در «هنر و تجربه» می‌تواند روند بهتری پیدا کند. برای مثال سانس‌های منظم‌تری در اختیار فیلم‌های این گروه قرار داده و تبلیغات بیشتری برای آنها در نظر گرفته شود.

وی افزود: من معتقدم فیلم‌های مستند پیشروتر از فیلم‌های داستانی هستند چراکه افراد را سرگرم می‌کند، به وجد می‌آورد و آنها را به فکر فرو می‌برد، حتی برخی از این فیلم‌ها به اندازه آثار داستانی می‌توانند فروش کنند البته هیچکدام از فیلم‌هایی که در «هنر و تجربه» به نمایش درمی آیند، تجربی نیستند اما فیلم‌هایی هستند که کارگردانانشان برای ساخت آنها دست به تجربه زده‌اند.

«بهارستان خانه ملت» صرفا یک فیلم تاریخی نیست

بهداد درباره «بهارستان خانه ملت» توضیح داد: «بهارستان خانه ملت» صرفا یک فیلم تاریخی نیست بلکه درباره جغرافیای تاریخی، سیاسی و اجتماعی منطقه بهارستان است البته همه این‌ها به گونه‌ای به هم مرتبط هستند یعنی کسی که نگاه تاریخی دارد قطعا نگاه اجتماعی، سیاسی هم دارد و می‌تواند درباره همه این‌ها نقد داشته باشد.

بعد از تحقیق، فیلمنامه را نوشتیم و شروع به جمع آوری متریال و اسناد کردیم به طوری که چهل درصد از اسنادی که در فیلم دیده می‌شود برای اولین بار است که در سینمای مستند رونمایی می‌شود. البته بعضی از فیلم‌ها را از شبکه‌های خارجی گرفتیم و عکس‌ها را هم ترمیم کردیم به طوری که عکس‌ها رنگ آمیزی شده‌اند

وی افزود: این را هم باید اضافه کنم که ساخت «بهارستان خانه ملت» ۶ سال طول کشید. وقتی این کار به من پیشنهاد شد با تیم تحقیق شروع به بررسی اتفاقات و مسایلی که در محوطه بهارستان رخ داده بود، کردیم. محوطه بهارستان تنها شامل میدان نمی‌شود بلکه باغ نگارستان، باغ بهارستان، مسجد سپهسالار، خانه سپهسالار و خیابان‌های اطراف را هم در بر می‌گیرد و به نظرم اهمیت ویژه‌ای به لحاظ تاریخی دارند به همین دلیل بعد از تحقیق، فیلمنامه را نوشتیم و شروع به جمع آوری متریال و اسناد کردیم به طوری که چهل درصد از اسنادی که در فیلم دیده می‌شود برای اولین بار است که در سینمای مستند رونمایی می‌شود. البته بعضی از فیلم‌ها را از شبکه‌های خارجی گرفتیم و عکس‌ها را هم ترمیم کردیم به طوری که عکس‌ها رنگ آمیزی شده‌اند. این را هم باید بگویم که این تصاویر را از کاخ گلستان، مرکز اسناد و ... تهیه کردیم و در فیلم قرار دادیم ضمن اینکه تمام شخصیت‌هایی که در فیلم نریشن می‌خوانند از بچه‌های مستندساز هستند.

این کارگردان عنوان کرد: من نتوانستم همه اتفاقات رخ داده در منطقه بهارستان را به تصویر بکشیم چراکه فیلمنامه اولیه من ۳۰۰ صفحه بود و آنچه که در فیلم دیده می‌شود، تنها حاصل ۵۰ صفحه از فیلمنامه است از همین رو خیلی از اتفاقات مهم را حذف کردم چون به هرحال یک فیلم زمان محدودی دارد بر همین اساس نمی‌توانستم همه موارد را در فیلم بگنجانم اما سعی کردم اتفاقات مهمتر را نگه دارم.

بازیابی خلاقانه واقعیت در فیلم مستند

بهداد تاکید کرد: من مستدساز هستم و وقتی ساخت فیلمی به من سفارش می‌شود، تحقیق و نشان دادن آن چیزی که می‌بینم از دیدگاه خودم برایم جذاب است از همین رو به این فکر می‌کنم که چگونه ساختاری را در نظر بگیرم که خلاقانه باشد و مخاطب فیلمم را بپسندد. «بهارستان خانه ملت» در واقع به گونه‌ای بازنمایی خلاقانه واقعیت است ضمن اینکه ما می‌خواستیم به کسانی مطالعه تاریخی کمتری دارند، آگاهی بدهیم تا متوجه شوند در یک محوطه چه اتفاقات تاریخی رخ داده است.

وی توضیح داد: برخی فکر می‌کنند «بهارستان خانه ملت» درباره معماری است. بله معماری هم ارزش دارد ولی به عقده من هویتش را از انسان ها، اتفاقات و شخصیت‌های مختلف آن منطقه می‌گیرد هرچند من چند دقیقه‌ای از فیلم را هم به معماری مسجد و خانه سپهسالار اختصاص دادم.

بهداد درباره پایان بندی این فیلم اظهار کرد: دکتر بازرگان بعد از انقلاب ۵۷ مسئولیت دولت موقت را به عهده می‌گیرد و سکانس‌هایی که در این باره در فیلم من وجود دارد مربوط به مدرسه علوی است یعنی پشت میدان بهارستان. در حقیقت این اتفاقات شامل محوطه بهارستان می‌شود البته اتفاقات مهم دیگری در آن وجود داشت که من آنها را حذف کردم البته محافظه کاری نکردم و تنها به این دلیل این این کار را کردم که وجودشان ضرورتی نداشت البته یکی دو سکانس وجود داشت که به من گفتند باید کمرنگ تر شود یا آنها را دربیاورم که این سکانس‌ها مربوط به دولت پهلوی می‌شد.

این کارگردان در پایان گفت: پایان بندی فیلم من مربوط به زمان حال مجلس می‌شود به طوری که در فیلم می‌بینیم سکوتی حاکم است و مردم در میدان راه می‌روند برخی از این پایان بندی برداشت‌های متفاوت داشتند، برخی آن را دوست داشتند و برخی به آن انتقاد داشتند و می‌گفتند چرا سال ۵۷ به بعد را نشان دادم من برای آنها توضیح دادم و گفتم ممکن بود نتوانم آنطور که باید و شاید مجلس را بعد از انقلاب نشان دهم به خاطر همین این ریسک را نکردم البته پولش را هم نداشتم اما پایان بندی فیلم من مربوط به بازرگان نیست که اگر هم بود اشکالی نداشت چون به نظرم بازرگان شخصیت موثری در قبل و بعد از انقلاب بود، او جزو اولین تحصیل کرده‌هایی بود که به خارج از کشور رفت و در خلع ید بیگانگان از صنعت نفت نقش مهمی داشت. ما وقتی فیلم تاریخی می‌سازیم نمی‌توانیم آدم‌ها را حذف کنیم و به کناری بگذاریم. این کار شدنی نیست.