عزاداری محرم در شاهرود به اوج رسید/ «یاعباس یاعباس» و شور عزاداری

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: هم‌زمان با روز پنجم ماه محرم مردم عزادار و عاشق اهل‌بیت (ع) شاهرود در غالب هیئت‌های عزاداری با حضور در تکیه بازار و خیابان‌های منتهی به آن در آئین سنتی «یاعباس یاعباس» حضور یافتند تا عزاداری ماه محرم در دیار معلمان دین و اخلاق از امروز حالتی رسمی و آغازی ویژه یابد.

«یاعباس یاعباس» را می‌توان زمان به اوج رسیدن عزاداری شاهرودی‌ها در دهه نخست ماه محرم دانست، آنجا که عزاداری به اوج رسیده و تا یازدهم محرم و برداشتن نخل ادامه دارد.

مبدا تکیه بازار شاهرود

«یاعباس یاعباس» همانا حضور تمام هیئات عزاداری در قدیمی‌ترین تکیه شاهرود یعنی تکیه بازار است که به‌نوعی سلام و تجدید دیداری برای برگزاری مشترک عزاداری امام حسین (ع) نیز محسوب می‌شود آئینی که سال‌به‌سال بر شکوهش افزوده می‌شود.

امسال نیز خیابان‌های منتهی به تکیه بازار از یک ساعت قبل مسدود شده‌اند و رفت و آمد تنها با پای پیاده میسر است، مردم سیاه‌پوش از جای‌جای شاهرود خود را به سربالایی آبشار می‌رسانند تا بیرون تکیه بازار منتظر آمدن دسته سنتی «یاعباس یاعباس» باشند.

عده‌ای اسپند کرده‌اند، یک نفر لباس سقاها را پوشیده است، صدای طبل عزاداران از دورتر می‌آید، کم‌کم دسته‌ها عزاداری هیئات به سمت تکیه بازار می‌آیند، رسم این‌گونه است که هیئت‌ها با طوق‌هایشان وارد تکیه می‌شوند و یکی‌یکی می‌چرخند و سلامی می‌کنند و همراه یکدیگر می‌شوند تا عزاداری مشترکی برگزار شود، سپس عزاداران به سمت خیابان صدوقی می‌آیند و عزاداری سنتی یا عباس با نوحه قابل‌توجه آن آغاز می‌شود.

حرکت به سمت تکیه

هیئت‌ها فوج‌فوج به سمت تکیه بازار می‌روند، طوق‌ها را باید خواباند تا از دهانه تکیه عبور کنند، این خود نوعی سلام دادن طوق‌ها به یکدیگر و دعوت به عزاداری امام است، محوطه دوار تکیه مملو از جمعیت سیاه‌پوش می‌شود، سینه گرد شاهرودی به‌سرعت بسته می‌شود، دایره‌ها یکی پس از دیگری مملو از عزاداران می‌شوند. مسئولان هم آمده‌اند از ائمه جمعه و جماعات تا مسئولان لشگری و کشوری و توریست‌های مذهبی، همه حضور دارند تا ارادتشان را به اهل بیت (ع) و حضرت عباس (ع) نشان دهند.

جمعیت به‌خصوص زنانی که بالای شاه‌نشین نشسته‌اند با گریه و یا حسین (ع) گفتن همراهی می‌کنند مردانی را که در پایین بر سر و سینه می‌زنند نوحه‌خوان‌های هیئات عزاداری برنامه اجرا می‌کنند یکی بعد از دیگری تا قریب به سی دقیقه پس از مراسم نوبت به حرکت دسته بزرگ «یاعباس یاعباس» با حضور تمام مردم شاهرود برسد.

مراسمی که آن‌قدر برای رسانه‌های داخلی و حتی خارجی رغبت داشته که هرسال شاهرود در روز پنجم محرم میزبان گروهی از فیلم‌سازان و خبرنگاران داخلی و خارجی برای پوشش این مراسم هستند، مراسمی سنتی که برخی قدمتش را بالغ بر ۱۲۰ سال می‌دانند.

برای زنان و دختران هم جا هست

زنان و دختران و کودکان نیز چون هر سال آمده‌اند و برایشان در پیاده‌روی خیابان مکانی درست کرده‌اند تا از دور شاهد باشند، عزاداری یا عباس برای همه دلدادگان است حتی پشت‌بام منازل مسکونی حوالی خیابان مزار شاهرود هم مملو از عاشقان به آل الله است.

محمدرضا عرب حجی که شش دهه عمر دارد به خبرنگار مهر، می‌گوید: خاطرمان هست حاج فرهادی بود در قدیم در مسجد آقا که یک‌بار پیش از مرگش از وی درباره قدمت یا عباس پرسیدیم و او می‌گفت به زمان قاجار بازمی‌گردد و به‌نوعی آغازگر مراسم دسته روی عزاداری بوده است.

وی می‌گوید: مراسم سنتی شب اول محرم در تکیه بازار آغازگر ماه محرم است اما یا عباس گویا از قدیم آغازگر دسته‌های عزاداری در سطح شهر هستند و این تعبیری است که از قدما شنیده‌ایم. هرچه هست یا عباس مراسمی درخور توجه و بسیار قابل‌اعتنا است چراکه تمام هیئات عزاداری و مردم را گرد هم می‌آورد و همه یک‌صدا مولایشان و حضرت ابوالفضل (ع) را صدا می‌زنند.

ندای یا عباس بلند می‌شود

جمعیت به سمت خیابان صدوقی می‌چرخد نوحه معروف خوانده می‌شود یا عباس کشته شد و مردم پاسخ می‌دهند یا عباس یا عباس دوباره نوحه‌خوان می‌گوید سر از تنش جدا شد دوباره مردم می‌گویند یا عباس یا عباس و به همین شکل نوحه‌ای طولانی را مردم پاسخ می‌دهند و دسته عزاداری به بالای مکان نخل گذاری می‌رسد و باز راه پایین را سر می‌گیرد.

محمد نصرتی کارشناس و از خدام مسجد به خبرنگار مهر می‌گوید: دسته یا عباس به این شکل است که هر کس دست راستش را به هوا برده و به سینه می‌زند و دست چپش را به کمربند نفر کناری خودش حلقه می‌کند تا صفی به هم فشرده ایجاد شود که گسستن آن دشوار باشد.

وی می‌گوید: یا عباس درواقع نشان‌دهنده یکرنگی و اتحاد مردم شاهرود حول محور عزاداری امام حسین (ع) نیز محسوب می‌شود که در اصل برای مردم دارای اهمیت است.

او می‌گوید: پا گرفتن و قدم گذاردن در هنگام سینه «یاعباس یاعباس» نیز منحصربه‌فرد است یعنی پاها بلند شده هم‌زمان با کوبیدن دست بر سینه به زمین کوبیده می‌شوند و از دور صحنه‌ای زیبا و هماهنگ را پدید می‌آوردند.

نصرتی می‌افزاید: این نوع عزاداری به هر صورت از سنت زندگی مردم شاهرود آمده که تمامش با کشاورزی عجین بوده است، لذا نحوه سینه‌زنی در دسته یا عباس هم نمادی از بیل زدن به زمین و ارتزاق از زمین خدا و شکرانه او است همان‌طور که سینه‌زنی جنوبی‌ها نمونه کشیدن تور ماهی‌گیری از آب است.

یا عباس قدمتی فراوان دارد

یک پیرمرد شاهرودی که قدمت یا عباس را زیاد می‌داند معتقد است: سال‌هاست این مراسم برگزار می‌شود اما خاطرمان است که پدران و مادران ما قدمتی بالغ بر ۱۰۰ سال برای آن ذکر می‌کردند.

حاج مرتضی عامری می‌گوید: مراسم با گذشته تفاوت زیادی کرده است درگذشته جمعیت اندک بود، یک صف تشکیل می‌شد و معمولاً بانظم‌تر بود اما سال‌های جدید خیلی شلوغ شده و صفوف تا چهارتا و پنج‌تا نیز افزوده‌شده‌اند.

جمعیت نوحه‌خوان بازمی‌گردد سیل اشک و آه بلند است، سقاها آب می‌دهند، بسیاری پابرهنه هستند و به عزاداری می‌پردازند، عده‌ای هم نذری بین عزاداران پخش می‌کنند هیئات باید بروند جایی که طوق‌هایشان هست طوق‌هایی که پیش از اذان ظهر در مراسمی باشکوه آورده شده‌اند هر طوق برای یک مسجد و هیئت، برخی‌ها هم چند طوق دارند.

این طوق‌ها دوباره در روز یازدهم محرم و روز نخل گردهم می‌آیند و یک دسته مشترک را تشکیل می‌دهند.