رسانه اجتماعی اینستاگرام؛ زندگی روزمره و فرهنگ دیداری

به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «رسانه اجتماعی اینستاگرام؛ زندگی روزمره و فرهنگ دیداری» یک اثر پژوهش محور است، این پژوهش، رسانه اجتماعی اینستاگرام را مورد مطالعه قرار داده است. موضوع حائز اهمیت در این پژوهش، کشف معناها و مفاهیم مصرف شبکه اجتماعی اینستاگرام از نظرگاه «درونی» یا از منظر خود کاربران است؛ به‌عبارت دیگر، فهم دقیق دلالت‌های ضمنی مصرف اینستاگرام در زندگی روزمرۀ کاربران، مستلزم توجه به ادراکات شخصی افراد به‌جای روایت بیرونی کاربرد شبکه اجتماعی اینستاگرام است.

در نتیجه، هدف عمدۀ این پژوهش کاوش در معناهای تجربه‌های شخصی کاربران ایرانی اینستاگرام از منظر روایت اول شخص و سپس تحلیل و تفسیر آن‌هاست. در کنار این هدف اصلی، بافتار اصلی کسب این تجربه یعنی خود شبکه اینستاگرام نیز مورد تحلیل قرار گرفته است. بدین‌منظور، این شبکه اجتماعی به‌منزلۀ یکی از اجزاء و عناصر اکوسیستم رسانه‌های اجتماعی تحلیل شده است.

باتوجه به اهمیّت فزایندۀ شبکه اجتماعی اینستاگرام، در این پژوهش در دو قسمت اساسی به مطالعۀ آن پرداخته شده است. در قسمت نخست، اینستاگرام از منظر محتوا، کاربران، مالکیّت، مدل تجاری، حکمرانی و فناوری تحلیل شده و در بخش دوم، تجربۀ زیسته تعدادی از کاربران فعال ایرانی شبکه اینستاگرام در ایران، بر اساس رویکرد پدیدارشناسی تفسیری، مورد مطالعه قرار گرفته است. به این ترتیب شاید بتوان گفت این نخستین پژوهشی‌ست که به‌شکل نظام‌مند، از ابعاد مختلف محتوایی، فناورانه و سیاستگذاری، شبکه اجتماعی اینستاگرام را مورد تحلیل قرار داده و طی آن تلاش شده است تا معنای مشغولیّت هرروزه کاربران اینستاگرام با کارکردهای مختلف آن، مورد توجه قرار گیرد.

از آن‌جایی که بخشی از این پژوهش، به تحلیل ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فناورانه اینستاگرام اختصاص دارد، تحلیل یافته‌های آن نشان می‌دهد که سرعت رشد اینستاگرام بسیار زیاد است و بیشترین تعداد کاربران این شبکه را جوانان و زنان تشکیل می‌دهند که فرضیه‌های متعددی از جمله نیاز به داشتن توان فنّی، جذابیّت بصری، امکان بازنمایی خود و نیز ارائۀ محتواهای مطلوب زنان و جوانان برای اقبال این گروه‌های اجتماعی به آن می‌تواند از دلایل آن باشد. طبق یافته‌های این پژوهش، این فضای آزاد برای ابراز خود، گاه سبب شده است تا نوعی فضای تقابلی‌گفتمانی میان بازنمایی آزادانۀ خود (به ویژه زنان) و مخالفان آن صورت گیرد.

نویسنده در قسمت پایانی این کتاب نتیجه می‌گیرد که یکی از ابعاد مهم رسانه‌های اجتماعی تصویری اینستاگرام، تأثیرگذاری آن بر فرهنگ دیداری است. ارتباط بصری از طریق عکس‌ها و ویدئوهای به‌نمایش در آمده در اینستاگرام، هم به‌شکل عاطفی (احساسی) و هم شناختی (منطقی) بر کاربران آن اثر می‌گذارد و یا حتی به‌طور همزمان هر دوی این واکنش‌ها را در بیننده ایجاد می‌کند و همین یکی از دلایل اشتیاق فزاینده به مصرف این پلتفرم محسوب می‌شود. نویسنده هم‌چنین معتقد است اینستاگرام فرهنگ عکّاسی را نیز متحول کرده است. پیدایش عکّاسی دیجیتال، ظهور رسانه‌های اجتماعی و تلاقی بین رسانه‌های اجتماعی و تلفن همراه، سبب شده است تا بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی به عکّاسی دیجیتال روی بیاورند.

به‌طور کلی به باور نویسنده، سهولت دسترسی به اینستاگرام و فراهم شدن امکان بیان، برای همۀ شهروندان سبب شده تا این شکل از وندالیسم مجازی، به‌منزلۀ یکی از مظاهر فرهنگ رفتاری ایرانیان، بهطور عمده در شبکۀ اجتماعی اینستاگرام متبلور شود و نمود پیدا کند که شاید بتوان آن را به عدم دسترسی تاریخی ایرانیان به رسانه و وسایل خودابرازی و بیان عقاید و درنتیجه شکل نگرفتن فرهنگ «گفت» و «شنود» عقلانی و منطقی نسبت داد.