خبرگزاری مهر- گروه استان ها- فائزه زنجانی: «سید محمدحسین بهجت تبریزی» که اکثر مردم، او را با نام « شهریار» می شناسند، زندگی پر فراز و نشیبی را طی می کند. آن جایی که در روستای خشکناب، چشم به جهان باز می کند و در فضای باصفای روستا قد می کشد، دوران متوسطه را در تبریز گذرانده و بعد از آن عازم تهران می شود تا در مدرسه دارالفنون مشغول به تحصیل شود و ناآگاه از سرنوشت، پزشکی را به عنوان رشته دانشگاهی خود انتخاب کند.
اما ماجرای زندگی سیدمحمدحسین بهجت تبریزی به این جا ختم نمی شود و او قبل از اینکه مدرک پزشکی خود را از دانشگاه دریافت کند، ناگاه به دلایلی که شکست عشقی و ناراحتی حاصل از آن عنوان می شود، ترک درس و دانشگاه می کند، هر چند طبق گفته خود استاد، این رشته از همان ابتدا با روحیات لطیف و شاعرانه وی سازگار نبوده است.
شاید همین ترک تحصیل سبب می شود تا ادبیات ایران صاحب گوهری شود به نام « شهریار»، شهریاری که سالگرد درگذشتش با نام «روز شعر و ادب فارسی» نامیده شده است.
شاعری که در چهار سالگی شعر گفت
خاطره هایی که توسط برخی آشنایان و نزدیکان استاد بیان شده، نشان می دهد که ذوق و قریحه شاعری در این استاد پرآوازه شعر مربوط به سال های ترک دانشگاه نمی شود و او از سال های ابتدایی زندگی خود، شعر و شاعری را در همان روستای خشکناب و همینطور کوچه پس کوچه های تبریز مشق کرده است.
به گفته نزدیکان، اولین شعر استاد مربوط به سن چهار سالگی ایشان می شود، آن جایی که با زبانی بچگانه و به زبان ترکی، برای آبگوشت ناهارشان شعر می گوید. خود استاد نیز اولین شعر فارسی خود را مربوط به سن هفت سالگی می دانند.
تسلط به شعر ترکی و فارسی در تمامی قالب های ادبی
اما آنچه شهریار را متمایز می کند، شخصیت همه جانبه این شاعر بزرگ است. شاعری که با توانایی بالای خود، شروع به شعرگویی در هر دو زبان فارسی و ترکی، آن هم به بهترین شکل ممکن می کند و از سویی نیز تسلط عجیبی به تمامی قالب های شناخته شده شعر فارسی داشته و به تمامی این قالب ها شعر می گوید.
بسیاری، شهریار را با چهره‌ای دلباخته و عاشق می‌شناسند و حتی برخی از شاعران دلیل محبوبیت ویژه این استاد را اشعار احساسی و عاشقانه در وصف معشوقه زمینی وی می‌دانند درحالی‌که طبق نظر شهریارشناسان و اساتید برجسته ادبیات، اشعار دینی استاد و همچنین وجهه مذهبی وی هیچ‌گاه به درستی تحلیل نشده است.
اندیشه مذهبی زیربنای اشعار شهریار
استاد ادبیات دانشگاه تبریز در گفتگو با مهر، اندیشه مذهبی و دینی شهریار را زیربنای تمامی اشعار وی می داند. او می گوید:« کسی که بخواهد قدم به وادی شهریارشناسی بگذارد و اشعار این شاعر بزرگ را به درستی تجزیه و تحلیل کند، باید در ابتدا با عقاید و اندیشه های دینی و اعتقادی او آشنا شده و سپس به قضاوت او بپردازد.»
«من گنه‌کار شدم وای به من، مردم‌آزار شدم وای به من»، شعری که شهریار زمانی که تنها هفت سال داشته است، آن را در سرزنش خود نسبت به سرپیچی از سخن مادرش می سراید. اقبالی در خصوص این شعر می گوید: « اینکه کودکی هفت ساله، مفهوم ثواب و گناه را بداند و از همان ابتدا با مضامین دینی آشنا باشد، نشانگر این واقعیت است که بنیاد فکری او بر مبنای دین بنا شده است.»
ماجرای عجیب شعر «علی ای همای رحمت»
شعر «علی ای همای رحمت» شهریار را کمتر کسی است که نشنیده و یا نخوانده باشد؛ شعری که پرده از راز بزرگتری در خصوص استاد شعر و ادب برمی دارد و ماجرای عجیبی را در پی خود دارد. آیتالله مرعشی نجفی شبی در خواب می‌بینند که حضرت علی (ع) در مسجد کوفه شعرای شیعه را به محضرشان فرا می خوانند و در این بین شهریار نیز پس از مشرف شدن، شعر خود را می خواند.
این خواب مربوط به زمانی می شود که خبری از شعر معروف شهریار در وصف امیرالمومنین نبوده است. بعدها معلوم می شود شهریار، شعر معروف «علی ای همای رحمت» را در همان شب یعنی شب بیست و یکم ماه رمضان و همزمان با خواب آیت الله مرعشی سروده بود.
چندین سال پیش، شائبه هایی در خصوص این ادعا و صحت آن مطرح شد اما منتشر شدن نسخه نقل مکاشفه به سجع و مهر آیت الله مرعشی نجفی خط بطلانی بر روی این شائبه ها کشید.
اقبالی در خصوص حسن نیت شهریار در سرودن اشعارش برای ائمه(ع) می گوید: « شاید همین حسن نیت بود که باعث شد ایشان مورد عنایت معصومین(ع) قرار بگیرد. استاد بارها خودشان اذعان کرده بودند که زمانی که در موضوعی ترس از انحراف داشتند، بارها حس کرده بودند که دستی از غیب، ایشان را هدایت می کند.»
در بررسی ابعاد زندگی استاد، سطحی نگر نباشیم
این نویسنده و شاعر تبریزی با تاکید بر شناخت بیشتر ابعاد مختلف استاد شهریار می گوید: « نباید زندگی استاد را به شکل سطحی نگرانه و با چندین نکته بی ارزش مورد بررسی قرار دهیم. شهریار فردی نیست که به آسانی بتوان از کنار او و شخصیتش گذشت. او می تواند الگویی برای نسل جوان و نسل های آینده ما باشد.»
آغاز عشق معنوی شهریار از عشقی زمینی
علی اصغر شعردوست نیز آغاز عشق معنوی استاد را از عشقی زمینی عنوان کرده و می گوید: « خود استاد معتقد بودند که عشق نردبان تعالی است.»
عضو فعلی هیات امنای موزه استاد شهریار ادامه می دهد: « آنچه که شهریار را شهریار کرده، ارتباط و اتصال شعر شهریار با امر قدسی و اعتقادات او است. پیوندی که شهریار با اهل بیت(ع) دارد باعث ماندگاری او شده است.»
وی می گوید: « سروده های این شاعر هم از نظر مضامین شاعرانه و هم از جهت مردمی بودن در اوج شعر است. وی همواره با پرداختن به امری جاودانه و قدسی یعنی اهل بیت عصمت و طهارت، شعر را به وادی عشق و عرفان برده و از قاف و قافیه فراتر می برد.»
برخی کج فهمی ها در شناخت استاد
علی حاجی بلند نیز دیگر ادیب تبریزی است که در گفتگوبا خبرنگار مهر از برخی کج فهمی ها در شناخت استاد و اشعار وی انتقاد کرده و می گوید: « استاد را می توان یکی از شعرای متدین و پای بند ایران زمین دانست اما برخی در این میان به دلیل نداشتن شناخت درست نسبت به شهریار، قضاوت های اشتباهی در خصوص وی دارند.»
این استاد دانشگاه با اشاره ای به مصداقی از این قضاوت اشتباه می گوید: « بسیاری از اشعاری که شهریار برای معشوق آسمانی و اهل‌بیت سروده است، به ناحق به معشوق زمینی وی ربط داده شده که سبب خراب شدن وجهه استاد در برخی موارد می شود در حالی که قضاوت در خصوص اشعار باید به شهریار شناسی واگذار شود که از ابعاد مختلف زندگی این استاد، باخبر باشد.»
شهریار مانوس با قرآن، نهج البلاغه و دیوان حافظ
حاجی بلند، شهریار را مانوس با قرآن و نهج البلاغه دانسته و می گوید: « او از کودکی با شعرهای دیوان حافظ بزرگ شده و از سویی تاثیرپذیری وی از قرآن را می توان به سادگی در آثارش دید. از طرفی روحانی بودن پدر شهریار نیز زمینه دیگری برای آشنایی این شاعر با مفاهیم دینی از همان دوران کودکی بوده است. »
وی از تسلط خوب استاد به نهج‌البلاغه و عشق خاص وی به حضرت علی (ع) می‌گوید و ادامه می‌دهد: « شهریار اشعار زیادی در مورد حضرت علی (ع) و دیگر امامان دارد که تنها شاعران مرثیه سرا، این حجم از اشعار را در خصوص یکی از امامان سروده‌اند.»
شهریار؛ شاعری انقلابی
شهریار در مقایسه با دیگر شاعران هم دوره خودش، بیشترین توجه را به حوادث مرتبط با انقلاب اسلامی دارد. هر چند این ارادت ها سبب سرزنش استاد توسط بسیاری شده و حتی سال های سال خبری از انتشار اشعار انقلابی شهریار نبوده است.
کتاب «شهریار و انقلاب ملت» با تالیف و تحقیق اصغر فردی، شاگرد نزدیک استاد شهریار کتابی است که دو سال پیش چاپ شده و بعد از ۳۰ سال سروده های انقلابی این شاعر نامی را در اختیار مشتاقان قرار داده است.
با نفوذ شعر شهریار به دیگر نقاط جهان و به خصوص کشورهای همسایه، او را نمی توان تنها شاعری ملی دانست بلکه شهریار ادب ایران به حق شاعری در سطح بین المللی است. شاعری که در کنار تسلط به قالب های مختلف شعری می تواند مدال تعهد، مردم دوستی و عشق به خدا و اهل بیت(ع) را ازآن خود کند.
نظر شما