خبرگزاری مهر، گروه استانها ـ نیره شفیعی‌پور: هر حرفه‌ای در جهان بر اساس موازین و مولفه‌های اخلاقی، اخلاق مربوط به خود را دارد و همانگونه که بارها در مورد اخلاق پزشکی و ... شنیده‌ایم، اخلاق رسانه نیز بسیار حائز اهمیت و در دنیای امروز با رسانه‌های نوظهور ضرورت وجود آن به شدت احساس می‌شود.
اخلاق رسانه در تعاریف علمی و آکادمیک به خوبی تشریح شده اما علم رسانه لازم است تا این موازین و مولفه‌های تعریف شده در کار رسانه‌ای را مدنظر و سرلوحه امور قرار دهد.
در جهان تعاریف بسیاری برای اخلاق رسانه وجود دارد که برخی از آنها استانداردهای جهانی دارند اما از آنجا که ایران یک کشور اسلامی است، برخی مولفه‌های اخلاق رسانه‌ای خاص رسانه‌های کشور ما است.
این مولفه‌ها تقریبا برای تمام دست‌اندرکاران حرفه‌ای رسانه‌ها شناخته شده است و جریان اصلی رسانه‌های کشور به آن باور داشته و خود را مکلف به رعایت آن می‌دانند به عنوان نمونه عینیت در اطلاعات؛ مولفه‌ای که مابه‌ازای جهانی نیز دارد و از آن به عنوان روزنامه نگاری عینی یاد می‌شود یا مولفه بسیار مهم روزنامه نگاری تخصصی که خبرنگار را مکلف به بهره‌مندی از اطلاعات دقیق در یک حوزه می‌کند که اگر غیر از این باشد، مخاطب را به بیراهه می‌کشد.
بی‌طرفی در تولید محتوا نیز به عنوان یک اصل پذیرفته شده جهانی و ایرانی و اسلامی در کار رسانه مورد تاکید است و امانتداری که در دین مبین اسلام نیز بر آن تاکید شده، از مولفه‌های اخلاق رسانه‌ای است زیرا تحریف و کم و زیاد کردن مطالب به گونه‌ای که اصل ماجرا را تحت تاثیر قرار دهد، عین بی‌اخلاقی است.
حقیقت‌گویی و دوری از مصلحت اندیشی در انتشار اخبار و بسیاری از موارد دیگر نیز از مولفه‌های بسیار مهم اخلاق رسانه است که نه تنها در ایران به عنوان یک کشور اسلامی بلکه در تمام جهان به عنوان اصول اخلاق حرفه‌ای رسانه مورد توجه است.
فناوری‌های نوظهور اخلاق رسانه را تحت تاثیر قرار داده است
رسانه‌های رسمی که در واقع رسانه‌های جریان اصلی کشور به شمار می‌روند، تا حد زیادی خود را مکلف به رعایت اخلاق رسانه‌ای می‌دانند و کمتر نگرانی در این زمینه در مورد این رسانه‌ها وجود دارد اما امروز در دنیایی زندگی می‌کنیم که هر روز یک فناوری جدید در دنیای گسترده ارتباطات ظهور می‌کند و این ظهور و بروز مسائل بسیاری از جمله اخلاق رسانه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
هژیر فتحی، دکترای علوم ارتباطات اجتماعی در این باره به خبرنگار مهر گفت: امروز در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که رسانه‌های مدرن‌تری نسبت به قبل داریم و الزاما هم برای انجام فعالیت خود نیاز به مجوز ندارند؛ نظیر پیام‌رسان‌هایی که تبدیل به رسانه شده‌اند و حالا دیگر هر کاربری می‌تواند به عنوان یک رسانه عمل کرده و اطلاعات متنوع و مختلفی در صفحه خود منتشر کند و در اختیار مخاطبانش قرار دهد.
وی بیان کرد: از آنجا که خبرنگاری و حرفه رسانه‌ای، پیشه اصلی آنها نیست بنابراین خود را ملزم به رعایت اخلاق رسانه نمی‌دانند و شاید اصلا از آن اطلاعی نیز نداشته باشند و از اینرو است که هر روز در فضای مجازی و فضای منفک از رسانه‌های جریان اصلی، شاهد انتشار اطلاعات، عکس‌ها و فیلم‌هایی هستیم که مصداق واقعی نادیده گرفتن اخلاق رسانه‌ای هستند.
فتحی افزود: برای این افراد جذابیت صرف محتوا و جذب مخاطب حائز اهمیت است و اغلب آنها نیز جوان‌ها و نوجوان‌هایی هستند که کوچکترین اطلاعاتی از رسانه و اخلاق رسانه و کار حرفه‌ای اطلاع‌رسانی ندارند و تنها جذابیت این فضا، آنها را به سمت به اشتراک گذاشتن اطلاعات گاه درست و گاه نادرست آنها کشانده است.
تجارت کثیف و باج‌خواهانه با کالایی به اسم اطلاعات
دبیر منطقه‌ای خبرگزاری مهر با اشاره به اینکه نشر برخی اطلاعات نیز عامدانه و آگاهانه است و رنگ و بوی باج‌خواهی می‌هد، یادآور شد: در دنیای امروز، اطلاعات تبدیل به کالا شده یعنی می‌توان آن را خرید و فروش کرد و این نهایت سقوط اخلاق است که از اطلاعات در مسیر تجارت استفاده شود و آن هم از نوع تجارت کثیف، تجارتی که با آبروی افراد بازی می‌کند.
فتحی با بیان اینکه قانونگذار در این زمینه‌ها تدابیری داشته اما چون فضای مجازی نوظهور است، قوانین موجود هم چفت و بست محکمی در اجرا ندارند، عنوان کرد: وقتی پای باج‌خواهی به عنوان کثیف‌ترین بی‌اخلاقی رسانه‌ای وسط می‌آید، افرادی که در این شرایط قرار می‌گیرند می‌توانند طرح دعوی کنند تا خاطی تحت تعقیب قضایی قرار گیرد اما نکته اینجاست که هم صاحبان صفحات مجازی و اجتماعی و هم افرادی که مورد هجمه قرار می‌گیرند، اطلاعات کاملی از قوانین ندارند.
ضرورت نیاز به بازتعریف اخلاق رسانه برای کاربران رسانه‌های نوظهور
وی افزود: در چنین شرایطی به نظر می‌رسد نیاز اصلی، بازتعریف اخلاق رسانه برای کاربران رسانه‌های جدید است؛ افرادی که خود تا دیروز مخاطب رسانه بودند و امروز با ایجاد یک صفحه در شبکه‌های اجتماعی به یک رسانه تبدیل شده‌اند.
فتحی ادامه داد: به جز کسانی که عامدانه و به منظور باج‌خواهی و کسب درآمد و شاید مقاصد دیگر، اقدام به اداره این صفحات می‌کنند، بیشتر صفحاتی که در شبکه‌های نوظهور وجود دارد توسط نوجوانانی اداره می‌شود که از این فضا برای تفنن استفاده کرده و آنقدر مبتدی و ناآگاه هستند که اصلا متوجه نیستند کاری که انجام می‌دهد چه ضرری به بنیان‌های رسانه‌ای وارد می‌کند.
در چنین فضایی رسانه‌های رسمی و شناسنامه‌دار که از آنها به عنوان رسانه‌های جریان اصلی یاد می‌شود، به طور قطع مسئولیت‌هایی دارند که اگر بخواهند آن را نادیده بگیرند، بی‌اخلاقی‌های امروز تبدیل به فجایعی در آینده می‌شود که شاید دیگر جبران آن امکان‌پذیر نباشد.
اصلا باید دید که رشد این رسانه‌های بی‌ریشه و شناسنامه یا پدیده‌هایی نظیر شهروند خبرنگار، چگونه اتفاق افتاده و آیا اصل حضور آنها می‌تواند بازوی توانمندی برای فعالیت رسانه‌های جریان اصلی باشد یا همان تیشه‌ای هستند که به جان ریشه رسانه و اخلاق رسانه‌ای افتاده‌اند.
رسانه‌های نوظهور محصول خلأ ایجاد شده توسط رسانه‌های شناسنامه‌دار هستند
دبیر منطقه‌ای خبرگزاری مهر در این باره به خبرنگار مهر گفت: رسانه‌های نوظهور محصول خلأ ایجاد شده توسط رسانه‌های شناسنامه‌دار هستند و کسانی که پدیده شهروند خبرنگار را تقویت می‌کنند، معتقدند در رسانه‌های حرفه‌ای و جریان اصلی به نیاز مردم پاسخ داده نشده و دغدغه‌های آنها مورد پیگیری قرار نگرفته است اما رسانه‌های نوظهور و شهروند خبرنگار به بیان آلام جامعه و پیگیری مسائل آنها پرداخته‌اند.
هژیر فتحی عنوان کرد: البته این رسانه‌های نوظهور گرچه در ابتدا توانستند توجه مردم را به دلیل پیگیری مسائل آنها جلب کنند اما در ادامه مسیر دچار کج‌کارکردی شدند یعنی عام‌گرا و عوام زده شدند، نیازهای غیراساسی مردم را مطرح کردند، به سطحی‌ترین مسائل جامعه پرداختند و مسائلی را مطرح کردند که در بسیاری از موارد در شأن رسانه نبود.رسانه‌های نوظهور گرچه در ابتدا توانستند توجه مردم را جلب کنند اما در ادامه مسیر دچار کج‌کارکردی شدند یعنی عام‌گرا و عوام زده شدند، نیازهای غیراساسی مردم را مطرح کردند، به سطحی‌ترین مسائل جامعه پرداختند و مسائلی را مطرح کردند که در شأن رسانه نبود
وی تاکید کرد: امروز کارکرد تقابلی رسانه‌های جریان اصلی باید این باشد که به فلسفه وجودی خود بازگردند یعنی همان خلأیی که از آن ضربه خوردند را بازنگری کرده و حقوق و دغدغه‌ها و مشکلات مردم را ببینند و پیگیر آنها باشند.
فتحی با اشاره به جمله کلیشه‌ای که خبرنگاران و رسانه‌ها پل ارتباطی میان مردم و مسئولان هستند، افزود: اکنون این حلقه واسط وجود ندارد و خبرنگاران نتوانسته‌اند این نقش را به درستی ایفا کنند زیرا اکنون بیشتر اطلاعاتی که از سوی مسئولان در اختیار مردم قرار می‌گیرد، به درد آنها نمی‌خورد.
وی تصریح کرد: رسانه‌ها باید واسط خیر باشند و به مسائلی بپردازند که برای مردم، معیشت، فرهنگ و شرایط اجتماعی و رفاهی آنها مفید باشند و بتوانند اعتماد مردم را به خود جلب کنند و به طور قطع اگر در این فضای تقابلی میان رسانه‌های جریان اصلی و رسانه‌های نوظهور اطلاعات مورد نیاز مردم ارائه شود، مخاطبان از دست رفته دوباره باز خواهند گشت.
به طور قطع عنصر اخلاق در رسانه‌های جریان اصلی، شناسنامه‌دار و حرفه‌ای امتیازی مثبت و بی‌بدیل است که اگر در کنار اطلاعات جذاب، مورد نیاز جامعه و پیگیر دغدغه‌های مردم قرار گیرد، برخی رسانه‌های بی‌اخلاق نوظهور را به حاشیه می‌راند.
نظر شما