لطفا آواز ایرانی را درست بخوانیم/انتقاد از دوستان نامهربان

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی بنیاد آفرینش های هنری نیاوران، مراسم رونمایی از آلبوم آوازهای مرحوم استاد جلال تاج اصفهانی شامگاه جمعه ۱۹ مهرماه با حضور خانواده این هنرمند و تعدادی از هنرمندان در تالار خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.

وقتی بازار آواز ایران کساد می شود

سیدعباس سجادی، مدیرعامل بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران در ابتدای این مراسم اظهار کرد: متاسفانه به دلیل نبود آوازخوانان خوب، امروز آواز رونق چندانی ندارد. گویا هدف افراد این است که به سرعت کار ریتمیکی را آماده و تولید کنند اما توجهی به میزان ارزشمند بودن این محتوا ندارند، البته درصد ارزشمندی از این محتوا را قضاوت جامعه تعیین می‌کند که متاسفانه این آثار از سوی مردم نمره قابل قبولی نگرفته است.

مدیرعامل بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران در ادامه صحبت هایش با ذکر این مطلب که  در روزگارانی که آواز رونق داشت، آوازخوانان خوبی داشتیم، گفت: البته کاستی ها و زیاده روی‌هایی در آن دوره نیز بود اما بازار آواز به اندازه امروز کساد نبود. در آن دوره آوازخوانان را غزل خوان و آواز خوانی را غزل خوانی تلقی می کردند. ما از آن دوره میراث‌ها و آوازهای گرانقدری داریم که امروز برایمان به یادگار مانده است.

سجادی در پایان صحبت هایش با اشاره به این نکته که از افتخارات فرهنگسرای نیاوران، حضور اهالی فرهنگ و هنر و برگزاری چنین آیین‌هایی است، افزود: به جامعه موسیقی تبریک می‌گویم زیرا در روزگاری که آواز، جانمایه موسیقی ایرانی، در غربت به سر می برد، امروز شاهد رونمایی از یکی از آثار برجسته آوازی هستیم. همت جناب نوید نوروزی، استاد علی اصغر شاهزیدی و خانواده استاد تاج اصفهانی را ستایش می‌کنم که باعث شدند این گنجینه از خانواده تاج اصفهانی و از گوشه موزه ها به خانواده بزرگ فرهنگ و هنر بپیوندد و در اختیار عموم قرار بگیرد. امیدوارم رونمایی از این آلبوم آغازی باشد تا آن را سر مشق قرار داده و از این به بعد درست بخوانیم.

گردآوری ۱۷۷ دقیقه آواز برای سبک شناسی آواز استاد

 نوید نوروزی پژوهشگر موسیقی و گردآورنده آثار استاد تاج اصفهانی نیز در سخنانی با ذکر این نکته که، به دلیل در دسترس نبودن اثار استاد تاج تاکنون نمی‌توانستیم به سبک شناسی آثار او بپردازیم گفت: اکنون با مجموع ۱۷۷ دقیقه آوازی که از او جمع‌آوری شده است می‌توانیم بگوییم او چه سبکی داشته است.

وی در ادامه بیان داشت: پیشکسوت دیسکو گرافی در کشور ما جناب آقای امیر منصور است که سالیان پیش آرشیو بزرگی را خریدند و با استفاده از اطلاعاتی که در دسترس داشت، بنای نوعی شناخت و پژوهش در مورد آثار قدیم را در اختیار ما گذاشت. اکنون آوازهایی که در مجموعه آثار منتشر نشده استاد تاج اصفهانی قرار گرفته بعد از صد سال منتشر می‌شود. به هر حال اگر بخواهیم به سبک‌شناسی آثار یک هنرمند بپردازیم باید از ابتدایی‌ترین روزهایی که نوع و شیوه آواز خوانی او شکل گرفته است، تحول سبک و فرم اورا تا پایان عمرش در نظر بگیریم.

نوروزی اضافه کرد: آنچه ما در سال های اخیر از استاد تاج شنیده‌ایم آثاری است که در مراسم‌ خصوصی ضبط شده و  تعداد کمی از این آثار در دسترس است. بنابراین آنچه که تا امروز از استاد تاج به گوش ما رسیده است  آوازهایی در دوران پیری استاد است که البته صدای تاج در پیری نیز جوان بوده است، اما نمی‌توان سبک این هنرمند را از این آوازها تعیین کرد.

 وی در ادامه گزارشی در خصوص دیسکوگرافی و روند سیر ضبط آثار استاد تاج اصفهانی به حاضران ارائه داد.

آلبوم آثار منتشر نشده تاج، کتاب شنیداری آواز ایرانی است

علی عطریان، رییس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان گفت: آلبومی که از آثار منتشر نشده استاد جلال الدین تاج اصفهانی رونمایی شد، کتاب شنیداری آواز ایرانی است و راهنمای هنرجویان این رشته است. اگر فلسفه  فرهنگی اصفهان را واکاوی کنیم خواهیم دید که زنجیره‌های متصل به هم این فرهنگ در حوزه ادبیات، فرهنگ، فلسفه، موسیقی  برهم کنش ویژه‌ای را ایجاد کرده است.   مسلما در حوزه موسیقی مرحوم تاج ستاره است، چه بسا مرحوم تاج برای ما امروزه دانشگاه بزرگی است و من به عنوان یک هنر جوی موسیقی از اینکه این البوم از اثار استاد رونمایی شده و در اختیار عموم قرار می‌گیرد بسیار خرسندم.

رییس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان گفت: امروز از اثری رونمایی می‌شود که برای هنرجویان موسیقی به عنوان کتاب شنیداری اثر تاج باشد و بتوانیم به اعماق فرهنگی این سرزمین بیشتر پی ببریم. در اینجا  لازم است از خانواده تاج که بی‌بدیل و سخاوتمندانه این عناصر ارزشمند را در اختیار این کشور گذاشتند تا اثری فاخر در حوزه موسیقی تولید شود، قدردانی  کنم.

آقایان لطف کمی انصاف داشته باشید

حسن منصوری نوازنده پیشکسوت نی هم در  آیین رونمایی از اثار منتشر نشده جلال الدین تاج اصفهانی گفت: اثری که امروز به بازار آمده  کاری است که قدرت و توانایی خوانندگی تاج را به ما اثبات می کند این اثر کاری کارستان از جوانی‌های مرحوم تاج است گفت : موسیقی ایران بیش از هنرمندان تکنیکال، به هنرمندان با شخصیت نیازمند است. زمانی که استاد تاج آواز می‌خواند خوانندگان دیگری نیز بودند که در سبک‌های دیگری می‌خواندند اما دلیل محبوبیت و  ماندگاری مرحوم تاج رعایت اخلاق و انصاف بوده است.

استاد تاج در هر محفلی نمی‌خواند، اما گاهی در کوچه و برزن و مراسمی که متعلق به فقیری بود آواز می‌خواند اما گاهی مراسم فلان الدوله را به بهانه‌های مختلف ترک می کرد.این نوازنده نی ادامه داد: تا کنون از آوازهای استاد فقط یک قطعه همایون در اختیار ما قرار داشت که مورد پسند مخاطب امروزی بوده است اما متاسفانه برخی از دوستان هنرمند کم لطفی‌هایی داشتند و آثار استاد را فالش می‌دانستند، این در حالی است که استاد تاج تا ۸۰ سالگی با قوت آواز می‌خواند و آنچه که ما از تاج می‌شنیدیم بیشتر ضبط های خصوصی استاد بود که کیفیت مناسبی نداشت. اگر قرار بر اثبات باشد می‌توان گفت که شاید گوش این افراد کمی فالش می‌شنیده است، آنچنان که داریوش طلایی می‌گوید «کسانی که اظهاراتی مبنی بر فالش بودن آثار موسیقی دارند، چه بسا گوش آنها فالش می‌شنود زیرا آن فواصل را نیاموخته‌اند.» این نشان می‌دهد نوع فواصل در طول دوران ها همواره با تغییراتی همراه بوده است.

وی اضافه کرد: گاهی بیش از آنکه شنونده باشیم باید کمی نیز انصاف را در نظر بگیریم و بدانیم هیچ کدام از خواننده‌های کشور ما نتوانسته‌اند در سنینی که استاد تاج این چنین آوازهایی را می‌خواند، بخوانند . ما با شنیدن چند اثر ضبطی در محفل‌های خصوصی نباید سبک موسیقی مرحوم تاج را قضاوت کنیم. استاد تاج در هر محفلی نمی‌خواند، اما گاهی در کوچه و برزن و مراسمی که متعلق به فقیری بود آواز می‌خواند اما گاهی مراسم فلان الدوله را به بهانه‌های مختلف ترک می کرد.

منصوری افزود: خاطره‌ای از استاد تاج وجود دارد که در مراسم یکی از شیوخ عرب برای خوانندگی دعوت می‌شود و با دیدن وضعیت مراسم کمی مکدر می‌شود، اما با خواندن شعر «هرگز حسد نبردم بر مسندی و مالی الا به آنکه دارد با دلبری وصالی»، مقصود خود را به میزبان منتقل می‌کند و پس ازپایان مراسم به میزبان می‌گوید: «تو خبر نداری تاج به سرمایه داران  باج نمی دهد؟» در آن زمان تاج به دلیل مشکلاتی که از سوی حکومت برایش به وجود آمده بود نیاز مالی داشت، اما او کسی نبود که به کسی باج بدهد، همان استاد در کوچه‌ها برای کودکان آواز می‌خواند. به هر حال تاج همیشه در حال آموختن بود، او در اوج قدرت آواز خوانی، ابایی از آموختن نداشت.

این هنرمند با اشاره  به صحبت هایی مبنی بر اینکه تاج چقدر از ردیف های موسیقی آگاه بوده است انجام می‌شود، گفت: این مورد به کسی مربوط نیست زیرا مرحوم تاج آنچه را که می دانسته با چنان قدرت و توانی خوانده است که شنونده را مسحور خویش می‌کند و جایی برای این پرسش وجود ندارد، زیرا بسیاری از هنرمندان وجود دارند که انواع ردیف‌ها را می دانند اما توانایی اجرای آن را ندارند. به هر حال امروز  به کوشش شهرداری اصفهان و خانواده مرحوم تاج اثری به بازار آمده است که قدرت و توانایی خوانندگی تاج را به ما اثبات می کند.

غواصی که در اقیانوس فرو رفت

علیرضا میر علی نقی پژوهشگر حوزه موسیقی نیزسخنانی  گفت:  بسیاری از صفحاتی که از استاد تاج کشف شده و تا پیش از این مفقود بوده است دوره‌ای از آواز ایرانی است که تحول آواز استاد تاج در سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۲ را نشان می‌دهد. از حدود ۱۳۲۰ به بعد که رادیو در ایران تاسیس شد تا حدود سال های ۱۳۳۲ را می‌توان دوره تاریک موسیقی ایران نامید زیرا در این دوره دستگاه‌های ضبط صدا برای ضبط صدای مشاهیر موسیقی ایران وجود نداشته است. بسیاری از نسخه‌های ضبط شده از استاد در سال ۱۳۵۷ از دست رفت. میراث صوتی فاخری که اکنون از استاد تاج داریم بسیار تاثیرگزار است و ماندگاری استاد تاج از نظر رفتار منش و خوی انسانی نمونه است.

اصغر شاه‌زیدی خواننده مکتب اصفهان و شاگرد استاد تاج  اصفهانی نیز با ذکر نکاتی از زندگی استاد تاج اصفهانی گفت : سبک تاج  بی نظیر بود و هر کسی نمی‌توانست حتی از او تقلید کند. تاج در ۶۸ سالگی، در سال ۴۲ آوازی را خواند که چون یک غواص در اقیانوس فرو رفته است. او حتی در گزینش اشعار نیز بی نظیر عمل می‌کرد و به گفته صاحبنظران عرصه ادبیات اشعار خود را به گونه‌ای انتخاب می‌کرد که حتی اساتید این حوزه نیز متحیر می‌شدند. او در ادبیات نیز غرق می‌شد و با دقت زیادی اشعار را بر می‌گزید. سبک آوازخوانی او هم شاهکار و تقریبا کم سابقه است.

در ادامه مراسم بخش‌هایی از قطعات آوازی  آلبوم آوازهای استاد جلال تاج اصفهانی برای حاضران پخش شد و شاه‌زیدی بر  روی این آوازها توضیحاتی ارائه کرد.

شاه زیدی در پایان صحبت هایش با ذکر این مطلب که به یقین می‌توانم بگویم از قاجار تا امروز کسی به این شکل نخوانده، تاج با آواز خود مشغول بندبازی است. حدود دویست سال است که کسی این کار را انجام نداده است به مناسبت روز بزرگداشت حافظ از عبدالحسین مختاباد، علی رستمیان، فاضل جمشیدی، امیر مسعود امیری و ابوالفضل ریاحی  دعوت کرد تا با حضور بر روی سن ی یک بیت آواز بخوانند که این درخواست او با استقبال حاضرین در سالن همراه شد.

در پایان این مراسم نیز از  آلبوم آوازهای استاد جلال تاج اصفهانی با حضور اصغر شاهزیدی، سید عباس سجادی مدیر عامل بناد آفرینش های هنری نیاوران ، عبدالحسین مختاباد، علی رستمیان، فاضل جمشیدی، امیر مسعود امیری و ابوالفضل ریاحی، خانواده استاد تاج اصفهانی، علی عطریان، رییس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان محمد سلمانی، آرش فرهنگفر، آرش نصیری   رونمایی شد.

آلبوم آوازهای استاد جلال تاج اصفهانی که به آثار ضبط شده توسط کمپانی‌های «هیز مستر ویس»، «سودوا» و «پولیفون» اختصاص دارد با همت نوید نوروزی گردآوری و روانه باز موسیقی  شد.