پانزده عروسک‌ سنتی اقوام ایرانی ثبت ملی شد؛ از دُهتولوک تا قورچوق

لیلا کفاش‌زاده، مسئول دفتر کودک و نوجوان پژوهشگاه میراث فرهنگی، درباره ثبت عروسک‌هاس سنتی اقوام به خبرنگار مهر گفت: بخشی در وزارت میراث فرهنگی به نام اداره ثبت میراث ناملموس وجود دارد که آنچه به‌عنوان میراث فرهنگی به حساب می‌آید ولی شفاهی و غیرقابل لمس است در این قسمت گنجانده می‌شود.

او در ادامه درباره اینکه چرا عروسک‌ها در این بخش ثبت شده‌اند، افزود: با توجه به اینکه جنس عروسک‌ها مواد عالی است، هزار سال عمر نمی‌کنند بلکه پوسیده و تجزیه می‌شوند، اینکه ما بعد از سال‌های سال می‌توانیم عروسک بسازیم به این خاطر است که نوع ساخت عروسک‌ها سینه‌به‌سینه و شفاهی از مادر به دختر منتقل شده است و این عروسک‌ها به عنوان میراث ناملموس شناخته می‌شوند که تا به امروز در فهرست ناملموس کشور توانستیم ۱۵ عنوان عروسک را در استان‌های مختلف ثبت کنیم.

کفاش‌زاده گفت: البته با ثبت این عروسک‌ها تنها خودشان ماندگار به ثبت نمی‌رسند بلکه روش ساخت، فرهنگ وابسته به آن مثل لالایی‌های قدیمی، نحوی لباس پوشیدن، نوع خواستگاری، مراسم و آداب عروسی توسط آن عروسک‌ها احیاء می‌شود. همچنین در حین ثبت این مستندات عروسک‌سازی این آداب‌ورسوم هم توسط زنان روستایی و محلی ثبت ‌شد. زمانی‌که یک عروسک ثبت می‌شود فرهنگ شفاهی آن هم ثبت خواهد شد. مثلا در «میمن» پیرزنی با چوب خانه کوچکی برای بازی عروسک‌ها درست کرد که به نوعی خاله‌بازی کودکان در این خانه‌ها انجام می‌شد.   

او درباره عروسک‌های به ثبت رسیده، توضیح داد: تعداد این عروسک‌های ثبت شده ۱۵ تا است و اسامی آنان «دوتوک، عروسک بازیچه خراسان جنوبی، روستای سربیشه»، «دُهتُولوک، این عروسک‌ها در استان هرمزگان جزیره قشم»، «لیلی یا لیلی بازبازک، سه استان خوزستان، چهارمحال و بختیاری و فارس»، «بی‌بی کُگ، عروسک‌های آیینی – بازیچه زرتشتیان یزد»، «قورچوق، (qorčoq)عروسک بازیچه قوم ترکمن»، «لال ِبهیگ یا لال عروس، عروسک لال، لال عاریس عروسک بازُفت چهارمحال و بختیاری»، «بوکه بارانه عروسک آیینی مربوط به مراسم باران خواهی استان کردستان»، «مینابازی عروسک نمایشی مربوط به استان فارس»، «تکه نام عروسکی است که در استان اردبیل»، «عاروسو عروسک بازیچه استان کرمان، شهر بابک»، «لوپک چَمکی یا ماهی ملک عروسک آیینی استان کرمان، عباس آباد قلعه گنج، روستای تم گران»، «تادونه عروسک آیینی اقوام گالش( چشم زخم)استان مازندران»، «عروسک‌های قاشقی، مهارت ساخت و فرهنگ روایتگری»، «عاروسک جُلی عروسک بازیچه استان یزد، شهر ابرکوه» و «عروسک چشم زخم فارس» است.