به گزارش خبرنگار مهر، همایش «فناوری‌های نوین در فرهنگ کتابخوانی» و تجلیل از برگزیدگان هفدهمین دوره مسابقات کتابخوانی «کتابته» به همت مجموعه کتابته و همکاری معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران عصر دیروز چهارشنبه ۱۳ آذر ۱۳۹۸ در تالار اشراق مجموعه ایوان شمس برگزار شد.
در این همایش مجتبی تبریزنیا، معاون فناوری اطلاعات مؤسسه خانه کتاب، جعفر پوراسماعیلی، مدیرعامل «کتابته»، ابوالفضل رفیع، مدیرکل اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران و تنی چند دیگر سخنرانی کردند. در این همایش همچنین از عباس یدالله زاده، مدیر موسسه فرهنگی کتاب نیز برای کارآفرینی در حوزه کتاب برای ۱۰۰ نفر در حوب شهر تهران تجلیل شد.
در زمینه کتاب دیجیتال خلا قوانین وجود دارد
مجتبی تبریزنیا در این نشست گفت: در حدود ۲۰ سال اخیر کتاب الکترونیک فضای نشر کشور را تحت تاثیر قرار داده است، اما با وجود این تاثیر ما هنوز درباره نامش به نتیجه نرسیده‌ایم. برخی آن را کتاب دیجیتال می‌خوانند و برخی دیگر کتاب الکترونیک. در تعریف این نوع از کتاب گفته‌اند که کتاب الکترونیک یک نرم افزار حاوی محتواست. این نرم افزارها روز به روز دارند تنوع بیشتری پیدا می‌کنند و کتابته هم جزو نرم افزارهای پیشرو در ارائه کتاب الکترونیک است.
وی افزود: در سال ۲۰۱۹، ۹ درصد بازار جهانی به کتاب‌های الکترونیک اختصاص پیدا کرده است با رقم بالایی از نظر گردش مالی. در سال ۹۶ در ایران کتاب الکترونیک تنها ۵/۰ درصد و در سال ۹۷ یک درصد بازار را در اختیار داشته است. از نظر موضوعی در سطح جهان نیز بیشترین درصد کتاب‌های الکترونیک با موضوع عمومی است. ضریب نفوذ کتاب دیجیتال در جهان ۱۳ درصد و در ایران یک درصد است و این نشان می‌دهد که ما راه‌های نرفته بسیاری داریم.
تبریزنیا ادامه داد: از مجموع یک میلیون و ۴۰۰ هزار عنوان کتابی که پس از انقلاب در ایران منتشر شده حدود یک میلیون عنوان در دسترس نیست و این طبیعی است. کتاب الکترونیک می‌تواند این حجم عمده از کتاب‌ها را به چرخه نشر بازگرداند بدون آنکه هزینه زیادی را به اقتصاد نشر وارد کند.
وی همچنین با اشاره به این نکته که کتاب دیجیتال از بسیازی از جهان هم فرصت است و هم نیست گفت: کتاب الکترونیک می‌تواند محتوای فاخر فارسی را در فضای وب از نظر کیفی ارتقا دهد. مشارکت نخبگان در تولید محتوا در کتاب الکترونیک نیز راحت‌تر است، اما به هر حال در این حوزه ما سرقت علمی را هم داریم و این به دلیل خلاهای قانونی در این حوزه رخ می‌دهد. همچنین مشلات کپی بدون اجازه هم وجود دارد. از طریق کتاب الکترونیک تولید کتاب کم ارزش هم ممکن است صورت گیرد.
تبریزنیا مشکلات عمده نشر الکترونیک در ایران را نبودن قوانین مناسب در این عرصه عنوان کرد و گفت: ناشران کاغذی کتاب الکترونیک را به عنوان رقیب دیده و در مقابل آن مقاومت می‌کنند. این باعث شده تا ناشران کتاب الکترونیک حمایت چندانی نشوند. باید بپذیریم که کتاب الکترونیک فواید بسیاری دارد و مثلا پدیده خودناشری را موجب شده که در جهان رواج دارد و سهم بیشتری از اقتصاد نشر را نصیب نویسنده می‌کند.
سرعت تغییرات تکنولوژیک بسیار زیاد است
جعفر پوراسماعیلی در این برنامه گفت: سرعت تغییرات تکنولوژی بسیار زیاد است و این مولفه سال به سال دارد جای بیشتری در زندگی ما باز می‌کند. جامعه فعلی ما هم به خدمات سریع عادت کرده است. در حوزه کتاب و کتابخوانی نیز عادت کرده‌ایم به متون دیجیتالی و پیام‌های کوتاه. تکنولوژی حتی شیوه و سبک زندگی ما را هم تغییر داده است.
وی افزود: تا دو دهه پیش هنوز اینترنت تاثیر چندانی بر زندگی ما نداشت، اما همین دو سه هفته پیش با قطع کردن اینترنت همه متوجه شدیم چه اتفاقی افتاده و این مولفه چه جایگاهی در زندگی ما داشته است. این مساله یعنی انقلاب دیجیتال و ما باید مراقب باشیم تا بتوانیم تحولات را مدیریت کنیم. شرکت نوکیا جایگاه بسیاری در بازار تلفن همراه داشت، اما چون با تکنولوژی همگام نبود به راحتی جای خود را به شرکت ساده سامسونگ واگذار کرد.
پوراسماعیلی ادامه داد: همه کتابخوان‌های امروز اعتقاد دارند که کتاب کاغذی چیز دیگری است و ما به بوی کاغذ و عمل ورق زدن کتاب عادت کرده‌ایم. در این که شکی نیست، اما فراموش نکنیم که کودکان و نوجوانان امروز چندان کاغذ نمی‌بینند و دیجیتالی هستند. از طرفی ناشران و نویسندگان هم دارند کم کم به روند تحولات دیجیتال می‌پیوندند.
ضرورت فرهنگسازی در حوزه کتاب الکترونیک
مدیرعامل «کتابته» در بخش دیگری از سخنان خود به فواید کتاب الکترونیک و تحولاتی که این پدیده در صنعت نشر ایران موجب می‌شود اشاره کرد: با توجه به انقلاب دیجیتال در جامعه ما ضرورت دارد که در زمینه کتاب الکترونیک به طرف فرهنگسازی برویم و برنامه‌هایمان در این زمینه را به صورت «برد – برد» بچینیم. کتاب دیجیتال کاهش قیمت تولید کتاب را موجب می‌شود. ما اگر سطح دسترسی به اپ‌ها را راحت‌تر کنیم، با پایین آمدن قیمت تولید کتاب، می‌توان به فروش بیشتر و در نتیجه رسیدن ناشران و مولفان به سود بیشتر فکر کرد.
پوراسماعیلی گفت: باید در زمینه فرهنگسازی هم خلاقیت داشته باشیم. جامعه امروز ما نیاز به سرگرمی دارد و با ورود در این حوزه می‌توان کار فرهنگسازی را بهتر و هدفمندتر انجام داد. همچنین فراموش نکنیم که به دلیل حجم بسیار بالای تبلیغات غیرواقعی در این سال‌ها، مردم از آن دلسرد شده‌اند، بنابراین تبلیغات در حوزه کتاب باید بسیار خلاقیت داشته باشد تا بتواند مخاطب را جذب کند.
وی همچنین معایب کتاب الکترونیکی را قابل رفع خواند و ادامه داد: اکنون یکسری ابزارها برای کتاب‌های الکترونیکی طراحی شده که مقوله خواندن را راحت می‌کند. از این دست ابزارها می‌توان به کیندل آمازون، تکنولوژی جوهر مغناطیسی، شبکه‌های اجتماعی مانند Goodreads و سایت‌های تبادل کتاب از این دست از ابزارها هستند. یکی از معایب مهم کتاب الکترونیک ضرر داشتنش برای چشم است که می‌توان با استفاده از این ابزارها آن را برطرف کرد.
ترویج فرهنگ کتابخوانی یک مسئولیت اجتماعی است
مدیرعامل کتابته در بخش دیگری از سخنان خود به مسئولیت اجتماعی تک تک افراد جامعه در زمینه ترویج فرهنگ کتابخوانی اشاره کرد و گفت: همه ما در هر موقعیت اجتماعی که قرار داریم باید رسالت خود در زمینه ترویج فرهنگ کتابخوانی را انجام دهیم. مسئولیت اجتماعی در این حوزه را می‌توان اینگونه دسته بندی کرد: مسئولیت اجتماعی سازمان‌های دولتی و نظارتی، مسئولیت بخش خصوصی و مسئولیت اجتماعی هر ایرانی. متاسفانه همه ما کتاب را رها کرده‌ایم و انتظار داریم که فقط دولت فرهنگسازی کند. باید مسئولیت اجتماعی خود در این حوزه را در حد توان انجام دهیم.
وی افزود: کتاب الکترونیکی در ایران اکنون، دارد جای خود را باز می‌کند. کتابخانه‌ای مجازی با عنوان «کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان» با مدیریت مصطفی رحماندوست دارد فعالیت خوبی را انجام می‌دهد و بسیار مخاطب دارد. بنابراین این مولفه می‌تواند در راستای فرهنگسازی و ترویج کتابخوانی در سطح جامعه به کمک ما بیاید. ما در سال ۱۳۹۵ برای راه اندازی پروژه کتابته ابتدا یک پژوهش و مطالعه میدانی مفصل انجام دادیم تا بفهمیم که چه عواملی باعث کتاب نخوانی شده است؟
پوراسماعیلی ادامه داد: در این مطالعه مشخص شد که چند عامل بهانه‌هایی کتابنخوانی هستند: قیمت بالای کتاب، فراموش کردن، نداشتن انگیزه، تنوع بسیار کتاب و اینکه مخاطب نمی‌داند کدام کتاب را بخواند و در نهایت معضل جدی عدم نیاز و نبودن کتاب در سبد خرید خانوارهای ایرانی. کتابته سعی کرد با کار تحقیقاتی این موانع را در حد توان خود برطرف کند. ما در این پروژه هر هفته یک کتاب را توسط چهره‌های مشهور معرفی می‌کنیم و برای کم کردن قیمت کتاب‌ها آنها را به صورت کتاب الکترونیکی و صوتی ارائه می‌کنیم. برای رسیدن به مولفه انگیزه هم کتابته یک مسابقه را راه اندازی کرده است که هر از متن کتاب سوال برای کاربران ارسال می‌شود و کاربر هرچه سریعتر جواب بدهد امتیازش بیشتر خواهد بود. این باعث می‌شود تا هر روز چند بار به کتاب سر بزند. این امر در رفع فراموشی هم کمک می‌کند. همچنین این مسابقه بدون قرعه کشی است و به همه جایزه پرداخت می‌شود. هر کاربر به نسبت امتیازش جایزه بیشتری می‌برد و جوایز از پنج هزار تومان تا ۲۰۰ هزار تومان هستند.
مدیرعامل کتابته این پروژه را صرفا ایده‌ای برای ترویج کتابخوانی خواند و گفت: کتابته نمونه داخلی و خارجی ندارد و هدف از آن صرفا قدم برداشتن گامی در جهت ترویج کتابخوانی در کشور است. ما ۱۷ دوره مسابقه برگزار کردیم که متوسط مطالعه هر کاربر ۱۵۷ دقیقه است. تعداد کتاب‌های خوانده شده سه هزار عناون است. مبلغ کل جوایز پرداخت شده نیز ۸۰ میلیون تومان بوده است. ما ریزش کاربر بسیار کم داشته‌ایم.
شهرداری از ایده‌های مروج کتابخوانی حمایت می‌کند
ابوالفضل رفیع نیز در این مراسم گفت: یکی از ماموریت‌های شهرداری تهران در حوزه فرهنگ ترویج کتابخوانی است و هر ساله بودجه‌ای به این امر اختصاص پیدا می‌کند. اکنون ۱۰۰ کتابخانه عمومی در شهر تهران زیر نظر شهرداری به فعالیت می‌پردازند و ۲۰۰ کتابخانه محلی. امیدوارم در یک برنامه یکساله تعداد کتابخانه‌های محلی را به ۳۵۲ عدد برسانیم.
وی افزود: جامعه ما از نظر سطح مطالعه ضعیف است و ما باید برای سعادت جامعه و پیشرفت امر کتابخوانی تلاش کنیم و در این راه مایوس نشویم. باید برای دفاع از اعتبار فرهنگی ایران هرکاری را که در توان داریم انجام دهیم. در ۳۵۲ محله تهران اگر هر ایده‌ای برای امر کتابخوانی دارید ما از آن حمایت می‌کنیم.
رفیع ادامه داد: هدف داشتن بالاترین سطح مطالعه در جهان دست یافتنی است فقط نباید مایوس شویم.
نظر شما