محمدحسین ملک نژاد در گفت و گو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه شفافیت دارای شاخص‌هایی است، اظهار داشت: شفافیت بودجه در ایران بیشتر اینطور مفهوم شده است که دولت متوجه شود در قالب بودجه، چه کاری انجام می‌دهد و نیازی نیست مردم متوجه این امور شوند.
عضو اندیشکده شفافیت برای ایران با بیان اینکه فرایند تدوین تا تصویب بودجه در ایران شفاف نیست، افزود: سال گذشته در زمان تقدیم بودجه رئیس جمهوری گفت که «اصل بودجه بر شفافیت است» در حالی که به نظر کارشناسان اینطور نبوده است زیرا چندان نمی‌توان بودجه کشور را تحلیل کرد چراکه فرایندها داخلی است و خروجی بودجه آنطور که باید و شاید قابل پردازش نیست.
وی ادامه داد: ۶ شاخص در فرایند بودجه ریزی بسیار مهم است که متأسفانه در ایران به هیچ عنوان مورد توجه دولتمردان و نمایندگان مجلس قرار نگرفته است.
۶ شاخص اصلی شفاف سازی بودجه
ملک نژاد افزود: مورد اول مربوط به «لزوم انتشار سند تدوین بودجه» می‌شود؛ منظور از سند تدوین بودجه نیز سندی است که سازمان برنامه و بودجه بر اساس آن بودجه را تنظیم می‌کند این در حالی است که در ایران صرفاً آئین نامه‌ها منتشر می‌شود و برای کسی که بخواهد خارج از دایره حاکمیت این فرایند را بررسی کند زمینه فراهم نیست.
این کارشناس اقتصادی اظهار داشت: مورد دوم «لزوم انتشار دقیق اعداد و ورق‌های بودجه» است؛ در ایران سند لایحه بودجه به صورت یک پی دی اف هزار صفحه‌ای منتشر می‌شود که صرفاً یک سند کاغذی است در حالی که شفافیت یعنی اینکه این سند حداقل به صورت اکسل منتشر شود؛ و ضرورت دارد اعداد بودجه بصورت دقیق ذکر شود اما اکنون داخل لایحه بودجه شاهد ابتکارات عجیبی هستیم که کلیت لایحه را زیر سوال می‌برد به عنوان مثال جلوی برخی از حوزه‌ها بدون هیچ توضیحی تنها به نگارش عدد یک اکتفا شده است.
وی افزود: مساله بعدی مربوط به اتفاقات پس از ورود لایحه به مجلس می‌شود. «فرایند بررسی و مذاکرات در کمیسیون‌ها باید شفاف باشد» و به عنوان نمونه همچون کمیسیون برجام که جزئیات جلسات نمایندگان پخش می‌شد لایحه بودجه هیچیک از ۶ شاخص شفافیت را دارا نیست؛ گزارش‌های تفریغ بودجه هم نشان می‌دهد بوجه در ایران چندان سند مهمی نیست و نه فرایند تدوین این سند چندان مورد بررسی قرار می‌گیرد و نه در عمل چندان مبنای کار قرار می‌گیرد، باید نحوه رسیدگی به لایحه بودجه نیز پخش شود و آرای نمایندگان مشخص باشد، چراکه در زمان بررسی لایحه بودجه در مجلس، نمایندگان بیشترین رفتار محلی را دارند و پروژه‌های غیرمنطقی برای مناطق خود می‌گیرند.
عضو اندیشکده شفافیت برای ایران گفت: مورد چهارم مربوط به «لزوم قابل فهم بودن قانون بودجه برای مردم» است. در حالی دولت با استفاده از بودجه کشور را اداره می‌کند که قانون بودجه برای مردم عادی قابل فهم نیست. در دنیا همراه با قانون بودجه، سند و یا پیوستی تحت عنوان بودجه شهروندی منتشر می‌شود که بودجه را به زبان ساده برای مردم توضیح می‌دهد؛ در حالی که تاکنون سازمان برنامه و بودجه هیچ گونه سند ملحقی که اعلام کند منابع و مصارف چگونه تعیین شده است و برای مردم قابل فهم باشد، آماده نکرده است. البته مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی را تهیه می‌کند اما در این گزارش فقط فرایند توضیح داده می‌شود.
ملک نژاد افزود: مساله بعدی مربوط به «ارائه ۲ گزارش ۶ ماهه از عملکرد بودجه به مردم» است؛ دیوان محاسبات به عنوان نهاد ناظر باید هر ۶ ماه یک بار یک گزارش شفاف از عملکرد بودجه به مردم ارائه کند؛ البته این گزارش‌ها تولید می‌شوند اما به صورت دقیق و شفاف در اختیار مردم قرار نمی‌گیرد.
وی ادامه داد: «سند تفریغ بودجه»، ششمین شاخص شفافیت بودجه است؛ دیوان محاسبات به عنوان نهاد ناظر، فرایند کار دولت را بررسی می‌کند که گزارشات دیوان نشان می‌دهد در بسیاری از تبصره‌های تفریغ بودجه، دولت از مواد ذکر شده در قانون بودجه تخلف کرده است، حتی اگر بصورت تصادفی نیز بخش مربوط به تفریغ بودجه سایت دیوان محاسبات را بررسی کنید متوجه این امر می‌شوید. در واقع گزارش‌های تفریغ بودجه نشان می‌دهد که بودجه در ایران چندان سند مهمی ندارد زیرا نه فرایند تدوین این سند چندان مورد بررسی قرار می‌گیرد و نه در عمل چندان مبنای کار قرار می‌گیرد.
مهمترین اشکال اقتصاد ایران «بودجه» است / «آرزونویسی» به جای «بودجه‌نویسی»
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: فرایند شفافیت بودجه در ایران همان نمره‌ای است که مجمع جهانی اقتصاد داده است یعنی نمره ۵ از ۱۰۰. اقتصاددانان می‌گویند بودجه همچون نوار قلب اقتصاد است اگر می‌خواهید ببینید اقتصادی مریض است باید به بودجه مراجعه شود؛ این موضوع بیانگر این است که اگر اقتصاد ایران مشکل دارد بیشترین مسائل به بودجه باز می‌گردد؛ در واقع می‌توان گفت مهمترین اشکال اقتصاد کشور بودجه است.
اگر اقتصاد ایران مشکل دارد بیشترین مسائل به بودجه باز می‌گردد؛ در واقع می‌توان گفت مهمترین اشکال اقتصاد کشور بودجه است
وی با اشاره به سند اصلاح ساختار بودجه مصوب شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا، ادامه داد: سازمان برنامه سندی را برای اصلاح ساختار بودجه منتشر کرده که دارای ۴ محور درآمدزایی پایدار، هزینه کرد کارا، ثبات سازی اقتصاد کلان و توسعه پایدار و اصلاح نهادی بودجه است؛ بررسی این سند نشان می‌دهد که برنامه‌ها در این سند نیز همچون اسناد دیگر پیش بینی شده است. مفاهیم مورد تاکید در این سند در تمام اسناد بالادستی ما آمده است در حقیقت می‌توان گفت سند آرزونویسی در ایران بسیار زیاد است اما در عرصه عمل شاهد اتفاق خاصی نیستیم.
ملک نژاد تصریح کرد: از منظر کارشناسی به نظر نمی‌رسد به این راحتی‌ها بودجه نویسی در کشور اصلاح شود. ممکن است کارکنان سازمان برنامه و بودجه از این وضعیت دفاع کنند اما آنچه که ما می‌بینیم عدم شفافیت در فرایند تدوین بودجه است.
مجلس در مورد شفافیت بودجه متهم است
وی در پاسخ به این سوال که آیا مجلس همت لازم برای اصلاح امور مربوط به بودجه دارد، گفت: خود مجلس در فرایند تصویب بودجه محل اتهام است زیرا تاکنون هیچکدام از مؤلفه‌های شفافیت را رعایت نکرده است.
این کارشناس اقتصادی افزود: گزارش کمیسیون تلفیق مجلس و اینکه چه مذاکراتی در رابطه با لایحه صورت می‌گیرد هیچ گاه شفاف نبوده است در حالی که آرای نمایندگان در صحن و کمیسیون به ویژه در مورد بودجه بسیار مهم است.
ملک نژاد گفت: با توجه به اینکه پول کشور براساس بودجه، خرج می‌شود باید رویه‌های تدوین تا تصویب بودجه مشخص شود، با این حال متأسفانه مجلس چندان مجلس تحول گرایی نبوده است که حالا بعد از تصویب ۳ بودجه بخواهد فرایند بودجه ۹۹ را شفاف کند.
نظر شما