مسیری که «باران» پیمود/ رکوردشکنی خوشنویسان «قرآن» و «شاهنامه»

به گزارش خبرنگار مهر، حراج هنرهای ایرانی اسلامی «باران» پس از گذشت چهار سال و برگزاری چهار دوره، به مرحله‌ای رسیده که می‌توان روند فعالیت آن مورد بررسی قرار داد تا مشخص شود چه نوع آثاری، بیشتر توجه مخاطبان را به خود جلب کرده است.

به گفته محبوبه کاظمی دولابی بنیانگذار حراج باران، این رویداد با نگاهی «توسعه محور» برگزار می‌شود و سه بُعد فرهنگی، پژوهشی و اقتصادی را مدنظر دارد.

در این حراج آثار با توجه به قابلیت‌های فرهنگی، ایرانی، اسلامی و وابسته به هنرهای بومی و محلی کشور ایران عرضه می‌شوند و در عین حال به دلیل اشتراکات فراوانی که با چندین کشور اسلامی داریم و قرآن به عنوان زبان مشترک این کشورها در حوزه خطاطی بسیار نمود دارد، این حراج در بُعد بین‌المللی نیز گستره فراوانی را پوشش می‌دهد.

آغازی ۲ میلیاردی با خوشنویسی و نقاشی‌خط

نخستین دوره حراج باران مهرماه ۱۳۹۵ برگزار شد و ۶۶ اثر ایرانی و سه اثر از کشورهای ترکیه و عراق در این حراج ارائه شد. در آن زمان که هنوز آثار خوشنویسی در مقایسه با آثار هنر مدرن به قیمت‌های بالا دست نیافته بودند، در این حراج چهار اثر بالای ۱۰۰ میلیون تومان چکش خورد و قطعه خطی از میرعماد با قیمت ۶۰۰ میلیون تومان رکورددار شد.

در رتبه بعدی اثری از محمدحسین شیرازی به قیمت ۴۲۰ میلیون تومان قرار داشت و اثری از رضا رینه‌ای با قیمت ۱۴۰ میلیون تومان و اثری به خط نصرالله افجه‌ای به قیمت ۱۱۰ میلیون تومان رکوردداران بعدی این حراج بودند.

نخستین حراج باران که فقط به خوشنویسی و نقاشی‌خط اختصاص داشت با فروش ۲ میلیارد و ۶۰۹ میلیون تومان به کار خود پایان داد و این در حالی بود که بیشتر آثار ارائه شده در این دوره به هنرمندان معاصر تعلق داشت.

علی شیرازی، یدالله کابلی، علی تن، علیرضا اسکندری، غلامحسین امیرخانی، محمد کاشانی آزاد، مهرناز قربان‌پور، سالار احمدیان، علیرضا سعادتمند و خوشنویسان کمتر شناخته شده‌ای در این رویداد حضور داشتند و از سوی دیگر آثار ارزشمند قدمایی همچون محمدرضا کلهر، علی تبریزی، محمد حسین شیرازی، عبدالمجید طالقانی، میرزا احمد نیریزی، عماد الکتاب، حسن زرین‌قلم و… در این حراج چکش خورد.

شکست زودهنگام در گام دوم

دومین حراج تخصصی خوشنویسی دی ماه ۱۳۹۶ برگزار شد اما نتوانست رکورد دوره قبل خود را بشکند و با مجموع فروش یک میلیارد و ۷۵۵ میلیون تومان به کار خود پایان داد.

در این دوره ۵۶ اثر شرکت داشت که باز هم آثاری از قدما در کنار آثار هنرمندان معاصر در آن دیده می‌شد. رکورد فروش در این حراج متعلق به اثری از علی عسگر ارسنجانی مربوط به سده یازده بود که به مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان فروخته شد. اثری از محمد احصایی با قیمت ۱۶۰ میلیون تومان چکش خورد و اثر درویش عبدالمجید طالقانی متعلق به ۱۱۵۰ ه. ق هم در جایگاه دوم قرار گرفت و به مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان چکش خورد. در رتبه بعدی اثری از رضا مافی قرار داشت که به مبلغ ۹۳ میلیون تومان فروخته شد و در رتبه پنجم نیز اثری از محمد جواد زرین‌قلم متعلق به سده سیزده قرار گرفت که به قیمت ۸۵ میلیون تومان فروخته شد.

در این حراج نیز یک اثر قدیمی به عنوان گران‌ترین اثر شناخته شد و از میان ۵ اثر گرانقیمت، سه اثر به قدما و دو اثر به معاصران اختصاص داشت.

در این دوره اثری از یک خوشنویس اسپانیایی به نام نوریا گارسیا ماسیپ در حراج حضور داشت که به قیمت ۱۲ میلیون تومان چکش خورد. در دومین حراج باران آثاری از میرعلی هروی، محمد حسین تبریزی، عبدالمجید طالقانی، وصال شیرازی، عمادالکتاب، احمد نیریزی، علی عسگر ارسنجانی، ابراهیم قمی، حسین زرین قلم و همچنین آثار اساتید معاصر خوشنویسی مانند امیرخانی، کیخسرو خروش، عباس اخوین، علی شیرازی، رضا مافی، فرامرز پیلارام، نصرالله افجه‌ای، صادق تبریزی، محمد احصایی و… ارائه شد.

در این دوره از حراج، بخشی به لوازم جانبی خوشنویسی اختصاص داشت و سه قلمدان ارزشمند در این بخش چکش خورد. قلمدان برنجی متعلق به سده یازده به مبلغ ۹۲ میلیون تومان فروخته شد و دو قلمدان متعلق به سده سیزده به مبلغ ۵۰ و ۴۵ میلیون تومان چکش خورد که بهای آنها از بعضی آثار خوشنویسی این مجموعه بیشتر بود.

افزایش ۵ برابری فروش با مصحف قرآن کریم

اما سومین حراج باران با جهشی بزرگ همراه بود و توانست رکورد ۱۱ میلیارد و ۷۶۹ میلیون تومان را ثبت کند. سوم اسفندماه ۱۳۹۷ حراج باران شاهد رکوردی شگفت انگیز بود و برای یک اثر مبلغی پرداخت شد که تا آن زمان بیشترین بهایی بود که در ایران برای یک اثر پرداخته شده بود. اثر هنری حکاکی‌شده مصحف قرآن کریم ۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان چکش خورد. در این دوره ۶۵ اثر روی میز حراج رفت که ۱۳ اثر بالای یکصد میلیون تومان فروخته شد.

تابلوی شش قطعه‌ای مرقع میرعماد الحسنی به قیمت ۷۰۰ میلیون تومان فروخته شد و مجموعه سه اثر از پرویز تناولی ۴۰۰ میلیون تومان چکش خورد. کتیبه‌نویسی ۱۰ متری از دوره قاجار، اثر میرزا عمو تهرانی به قیمت ۳۱۰ میلیون تومان فروخته شد و اثری از رضا مافی ۲۶۰ میلیون تومان چکش خورد. از حسن ‏زرین قلم اثری ۱۰۸ ساله روی میز حراج رفت و با قیمت ۲۵۰ میلیون تومان به فروش رسید. ‏وقف‌نامه قاجاری به قیمت ۲۰۰ میلیون تومان و «صحیفه سجادیه» اثری از سال ۱۰۷۱ هجری قمری ‏به قیمت ۱۹۰ میلیون تومان فروش رفت.‏ در این دوره نیز علاوه بر آثار خوشنویسی و مواردی مانند کتب، فرمان‌ها و… که به طور مستقیم به خوشنویسی اختصاص دارد، مواردی مانند قطعه‌ای از پرده خانه خدا وجود داشت که به قیمت ۱۵۰ میلیون تومان فروخته شد.

شکست رکورد فروش اثر هنری در حراج‌های هنری ایران

اما چهارمین حراج باران که با ۹۴ اثر در آبان ۱۳۹۸ برگزار شد بار دیگر رکوردهای این حراج را جابجا کرد. در این دوره نه تنها رکورد فروش کل با مبلغ ۲۶ میلیارد و ۲۶ میلیون تومان شکسته شد، که باز هم رکورد گران‌ترین اثر هنری ایران را به نام خود زد. گران‌ترین اثر فروخته شده در این حراج پنج برگ از شاهنامه به خط نستعلیق متعلق به دوره تیموری بود که ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده بود و با رشد قیمت شگفت‌انگیز، ۹ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان چکش خورد. در رتبه بعدی نقاشی مینیاتور و خط، اثر هنرمند هندی مربوط به دوره زندیه قرار گرفت که ۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان چکش خورد. پس‌از آن تابلوی ترجمه متن منشور حقوق بشر کوروش، خوشنویسی و فیروزه‌کوبی روی عقیق اثر حسین نیک‌طلب قرار داشت که سه میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان فروخته شد.

چهارمین اثر گران‌قیمت این حراج، انگشتر آیه‌الکرسی اثر حسین یساول با قلم‌زنی خط محمدجواد رضوی بود که ۹۰۰ میلیون تومان فروخته شد. خط نقاشی گلزار اثر حسن زرین‌قلم با ترکیب رنگ‌های طبیعی روی کاغذ دست‌ساز به تاریخ ۱۳۲۱ هجری قمری نیز ۶۰۰ میلیون تومان چکش خورد.

اما آثار معاصران هم در این دوره توجه زیادی را به خود جلب کرد. نقاشی‌خط اثر فرامرز پیلارام مربوط به سال ۱۳۵۱ به مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان فروخته شد. تندیس فولادی از علیرضا آستانه به مبلغ ۳۸۰ میلیون تومان فروخته شد و خط نقاشی اثر رضا مافی متعلق به سال ۱۳۵۴ به مبلغ ۳۷۰ میلیون تومان چکش خورد. در این دوره نیز قرآن یا صفحاتی از آن جایگاه خاص خود را داشت و برگی دو رویه از قرآن کریم بر روی پوست آهو به خط کوفی متعلق به سده دوم و سوم هجری قمری ۳۰۰ میلیون تومان چکش خورد. غبارنویسی آیات قرآن اثر محمدجعفر تبریزی، به تاریخ ۱۱۰۳ هجری قمری ۱۵۰ میلیون تومان فروخته شد و دو قطعه قطاعی آیات قرآن به خط نستعلیق متعلق به دوره قاجار ۸۰ میلیون تومان چکش خورد.

اگرچه در این حراج آثاری از خوشنویسان معاصر و هنرمندان جوان نیز ارائه شده بود اما کثرت آثار تاریخی جلب توجه می‌کرد. اما در این دوره از حراج باران علاوه بر آثار خوشنویسی، اشیا و موارد دیگری هم که هنر خوشنویسی در آنها به کار رفته است ارائه شده بود که تعدادی از آنها توانستند به فروش بالایی نیز دست پیدا کنند. در این دوره برای اولین بار در میان پنج اثر گرانقیمت حراج یک قطعه کاربردی وجود داشت و انگشتر ۹۰۰ میلیون تومانی توانست رکورد جالب توجهی را ثبت کند.

به عبارتی دیگر، حراج باران در دوره اخیر تناسبی میان خوشنویسی کهن، دوران معاصر و اشیای تاریخی برقرار و توانست نظر مخاطبان بیشتری را جلب کند.