شخصیت فرهنگی شهید قاسم سلیمانی مغفول واقع شده است

به گزارش خبرگزاری مهر، آئین گرامیداشت سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی با حضور کارکنان و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه با سخنرانی محمدرضا سنگری مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در تهران برگزار شد.

ایام شهادت سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی و همرزم شهیدش ابومهدی المهندس را تسلیت می گویم، امیدوارم به برکت خون این شهید فصل جدیدی در روند انقلاب اسلامی و نه تنها در کشور ما که در جهان اسلام رقم بخورد؛ البته بارقه‌های آن هم اکنون کاملاً قابل ادراک و احساس است. آنچه در فرهنگ قرآنی ما در باب شهادت آمده چند خصلت و فضیلت برای شهدا خیلی بارز شده است، این که خداوند متعال در قرآن می‌فرمایند: وَلا تَحسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمواتًا ۚ بَل أَحیاءٌ عِندَ رَبِّهِم یُرزَقونَ ﴿۱۶۹﴾
(ای پیامبر!) هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شدند، مردگانند! بلکه آنان زنده‌اند، و نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند.(آل عمران / ۱۶۹) یک مورد این است که هیچ وقت شهدا را رفته نینگاریم، اما دشوارتر از نگفتن تصور نکردن است: ولاتحسبن، اصلاً گمان هم نکنید، اینها را از رفتگان به شما نیاورید اینها هستند. حالا اینکه موت برای شهید نیست چه معنایی دارد؟ با این مفهوم که ما در قرآن داریم: کل نفس ذائقهُ الموت، خداوند کُل می‌فرماید و استثنا نمی‌کند همه نفوذ موت را می چشند درک می‌کنند اما در وصف شهدا می‌فرماید آنها را اموات ننامید: قطعاً باید شهدا روزی موت را درک کنند و آن موقع رجعت است.

حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام در خطبه ششم در عاشورا به این مسئله اشاره می‌فرمایند: اولین کسی که به این عالم برمی‌گردد بعد از ظهور من هستم و شهدا هم به این عالم برمی‌گردند و موت شأن در عصر ظهور و رجعت اتفاق می‌افتد. یعنی چشش مرگ و موت برای شهدا هم خواهد بود اما اکنون آنها زنده اند و این حیات و زندگی که شهدا دارند در توصیف قرآن این است که کاملاً با ما ارتباط دارند: وَیَستَبشِرونَ بِالَّذینَ لَم یَلحَقوا بِهِم مِن خَلفِهِم أَلّا خَوفٌ عَلَیهِم وَلا هُم یَحزَنونَ، آنها بخاطر نعمتهای فراوانی که خداوند از فضل خود به ایشان بخشیده است، خوشحالند؛ و بخاطر کسانی که هنوز به آنها ملحق نشده‌اند [= مجاهدان و شهیدان آینده]، خوشوقتند؛ (زیرا مقامات برجسته آنها را در آن جهان می‌بینند؛ و می‌دانند) که نه ترسی بر آنهاست، و نه غمی خواهند داشت. (آل عمران / ۱۷۰) شهدا به کسانی که هنوز به آنها ملحق نشده‌اند بشارت می‌دهند و هم حزن را از آنها می‌گیرند و هم خوف را در روایتی از رسول اکرم صلی الله داریم که خداوند به شهدا هفت ویژگی داده است. أَوَّلُ قَطْرَهٍ مِنْ دَمِهِ مَغْفُورٌ لَهُ کُلُّ ذَنْبٍ. به شهید هفت امتیاز از طرف خداوند عطا می‌شود، اولین آن‌ها بخشیدن تمام گناهان اوست به واسطه‌ی اولین قطره‌ی خونش. خداوند در اولین قطره از خونی که از بدن شهید بر خاک چکه می‌کند همه گناهان او را می بخشد. در قرآن واژه‌هایی که گناه را می‌رسانند زیاد هستند. ذنب، سیئه، ثوب.

ذنب گناهی است که پیامد داشته و طنین و ادامه دارد. آیا این روایت متوجه بخشش گناهان شهید است یا نه؟ بافت روایت هم می‌گوید که شهید با شهادتش جاروب می‌کند آنچه را که در جامعه از تباهی و سیاهی هست. غبارها را فرو می‌نشاند. از صبح جمعه که خبر شهادت سردار سلیمانی منتشر شد در همین یکی دو روز فضای جامعه را نگاه کنید واقعاً حضور شهید سلیمانی را در جامعه حس می‌کنیم و تأثیر آن را درک می‌کنیم. یک برانگیختگی اجتماعی در جامعه وجود دارد و همه غبارها که در این ایام بعد از فتنه‌ها بوجود آمده بود همه شسته شد، جامعه زلال کرد و این تأثیر اولیه خون سردار سلیمانی و یاران او بود. باش تا صبح دولتت بدمد، که این هنوز از نتایج سحر است. اینها تنها رهاوردها و استبشارات اولیه این ماجرا است، بشارات و درک و دریافت‌های بعدی بعداً بسیار معلوم خواهد شد.

آیاتی که در ابتدای صحبت هم خواندم در سوره محمد صلی الله آمده است، خداوند متعال می‌فرماید و الذین قتلوا فی سبیل الله فلن یضل اعمالهم: هیچ وقت تصور نکنید دستاورد شهادت گم می‌شود، تباه نمی‌شود ضلالت در مفهوم گم شدگی در مفهوم زیر پا نهادن در مفهوم گیجی و سردرگمی هست. خداوند می‌فرمایند ما جهت می‌دهیم، خدا خود هدایت خون شهید و تأثیرگذاری خون شهید را در قبول کرده است. و یصلح بالهم: یعنی شهید بعد از شهادتش نقش اصلاحی در جامعه ایفا خواهد کرد که می‌توان آن را به خوبی و با تمام وجود حس کرد و نه در محدوده جغرافیایی ایران در تمام هستی. الان خون شهید سلیمانی فضای غبار آلود عراق را نیز شفاف و روشن کرده است کسانی که تشییع جنازه شهید سلیمانی و یارانش را دیدند، ملاحظه کردند که چه جمعیتی آمده بود و چه اتفاقی افتاد در کاظمین در نجف و کربلا و امروز در ایران، منطقه خوزستان که تشییع شد در تهران. طول صف تشییع کنندگان را بیش از پنج کیلومتر برآورد کرده اند در حالی که آنچه برای تشییع جنازه برنامه‌ریزی شده بود از دیروز قطعی شد، همین اتفاق را در قم و کرمان خواهید دید. این خون خیلی از گره‌های ما را باز و مشکلات را مرتفع کرد. از نگرانی‌ها و تشویش‌هایی که ما داشتیم را حل کرد. خوف و حزن را از ما گرفت. به جامعه نشاط داد. حقیقت این است من می پرسم شما در این ایام برای برخی مسائل آینده دلواپس و نگران نبودید؟ الان این نگرانی وجود ندارد این حضور دارد تأثیر می‌گذارد.

شهید را خداوند وارد بهشت می‌کند در حالی “عرفها لهم” این نکته عجیبی است که در پیام مقام معظم رهبری هم بود تقاضا می‌کنم یکبار بازگردید و این پیام را مطالعه کنید. در شب عاشورا در آخرین لحظات حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام وقتی یاران خویش را جمع و آنها را دعوت کرد و احتمالاً از خیمه بیرون آورد و در فضای بیرون آنها را ملاقات کرد، دو انگشت مبارک خود را بلند کرد و همه جایگاه بهشتی خود را از بین دو انگشت ایشان ملاحظه کردند و بی‌تابی ها شروع شد. خداوند به شهدا پیش از شهادت بهشت شأن را نشان می‌دهد و سردار سلیمانی از خیلی پیش بهشت خود را دیده بود شهادت خود را ادراک کرده بود. ما با سردار سلیمانی از زمان جبهه‌ها آشنایی از خیلی وقت پیش داشتیم ایشان وقتی دوستان شهید می‌شدند چنان بی تابی می‌کرد که من در خانواده آن شهید چنان موضوع و مسئله‌ای را ندیده بودم.

شهید از ۲۳ سالگی منتظر شهادت خود بود از وقتی که اداره آب را رها کرد و برای نجات مهاباد وارد شد از آن زمان برای شهادت بی تاب بود. به تعبیر مقام معظم رهبری شهدا برای شهید سلیمانی آغوششان را گشودند. حالا این تعبیر دو معنی دارد آنهایی که شهید سلیمانی را دوست داشتند یا نه آنهایی که شهید سلیمانی به آنها عشق می‌ورزید شخص پیغمبر اکرم (ص) شخص اباعبدالله (ع) امیرالمومنین و اهل بیت علیهم السلام همه برای او آغوش باز کردند. حضرت آیت الله علامه حسینی طهرانی کتابی در زمینه معاد شناسی دارد ایشان از شاگردان شاخص و برجسته مرحوم علامه طباطبایی (ره) دو کتاب دارد یکی امام‌شناسی که مجموعه است و کتاب معاد شناسی. این عالم چهره خیلی مظلومی بود. او در کتاب معاد شناسی دو نکته شگفت در باب شهید و شهادت دارد که می‌گوید اگر کسی هنگام جان دادن بالای سر شهید باشد تا آخرین لحظه پلک شهید رو به بالا حرکت می‌کند

علت این است که در آن هنگام خداوند دو دسته از فرشتگان را به دیدار شهید می‌فرستد تا او را به سمت ملکوت و بهشت همراهی کنند. وقتی چشم او به ملکوت باز می‌شود و پرده‌ها کنار رفته و حقایق عالم را ملاحظه می‌کند. فرشتگان از او می‌پرسند دوست داری دوباره به دنیا برگردی؟ با اشاره پلک می‌گوید خیر و پلک خود را بالا می‌آورد. خوشا به حال شهدا و این نگرانی‌ها باید برای خود ما باشد که بعد از این هستی چه اتفاقی برای ما خواهد افتاد؟ خداوند عاقبت همه ما را ختم به خیر کند.
در این ایام از ابعاد گوناگون پیرامون شخصیت شهید حاج قاسم سلیمانی خیلی صحبت می‌شود ولی از یکی دو بعد ایشان کمتر صحبت شده است. که واقعاً نزدیک بود کاملاً با فضای پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و همخوانی داشت.

من از نزدیک با این مسائل آشنایی دارم که دو مصداق را در این مجال عرض خواهم کرد. یکی از بارزترین خصوصیات سپهبد سلیمانی این بود که فوق‌العاده به مسائل پژوهشی اهمیت می‌داد و به گمان من کمتر کسی را می‌توان در ایران یافت که به اندازه سردار سلیمانی در حفظ میراث فرهنگی دفاع مقدس تلاش کرده باشد. من به منزل پدری ایشان در کرمان رفته ام وی منزل خود را اختصاص داده است به این موضوع. اگر شما الان کرمان باشید منزل پدری ایشان را ببینید یک خانه ساده، قدیمی و محقر است ایشان منزل را تبدیل به مؤسسه‌ای تحت عنوان حماسه ثارالله کرد، چون فرماندهی لشکر ۴۱ ثارالله را داشت و شروع به جمع آوری منابعی کرد که نگران بود آنها از دست بروند. در این مؤسسه ۵۰۰ هزار برگ سند موجود است.

۹ جلد کتاب عملیاتی با محوریت و مدیریت سردار سلیمانی چاپ شده است، ایشان کاملاً نقش پژوهشی داشته‌اند. وقتی در کسی به ابعاد شخصیتی که خیلی بارز است می‌پردازند دیگر ابعاد وجودی او ممکن است کمتر دیده شود چون عمدتاً وجه نظامی سردار سلیمانی منتشر شده است وجه فرهنگی ایشان مغفول واقع شده است. ۳۰ نقد بر کتاب‌های مختلف دارد کتاب‌هایی که گاهی ما هنوز هم نخوانده ایم و ندیده‌ایم.

کتاب جزئی از زندگی ایشان بود. در جبهه‌ها هم که بود همیشه با خود کتاب‌هایی داشت تا در مجال‌هایی که پیدا می‌کند با همه شلوغی که داشت بتواند مطالعه کند. چندین سخنرانی در باب کتب مختلف دارد مثل کتاب آب هرگز نمی میرد، وقتی مهتاب گم شد از جناب آقای حمید حسام هم درباره آنها بحث کرده و هم تقریظ نوشته است تعداد کتاب‌هایی که ایشان تقریظ نوشته، مقدمه، نوشته، توضیح بر آن کتاب‌ها با قلم فوق العاده قشنگی که دارد. کسانی که سخنرانی‌های حاج قاسم را گوش کرده اند سخنرانی‌ها کاملاً نشان می‌دهد که چقدر پختگی و سختگی در انتخاب واژه‌ها و طرح مباحث در نگاه نو و بدیع نسبت به مقولات و موضوعات فرهنگی وجود دارد البته اینها بعداً بیشتر مطرح خواهند شد. ایشان دستور داد تعدادی از رکوردهای ساده در همین مؤسسه جمع آوری شد، نزدیک به پنجاه نفر آموزش دیدند. خودش پرسشنامه‌ای تنظیم کرد در بهره گیری از شناختن شهدا در آنجا، ۲۷۰۰۰ مصاحبه با والدین شهدا صورت گرفته است. ۵۰ هزار ساعت مصاحبه با همسران و فرزندان شهدا صورت گرفته است.

او نگران بوده که اینها از دست برود. من خودم از نزدیک مشاهده کردم یکی از مسائلی که مطرح شد این بود که تا به حال چند نفر از پدران و مادران شهدا زنده اند چراکه به فرموده مقام معظم رهبری اینها گنج هستند. ۱۳۰ جلد کتاب در آنجا وجود دارد که هیچ یک از این کتاب‌ها از ۱۰۰۰ صفحه کمتر نیست. همه اینها کلاسه شده منظم، دقیق و با نظارت شخص خودش سامان داده شده است. وقتی پرسشنامه تنظیم می‌شد سردار سلیمانی می‌گفت اگر با پدر و مادران شهدا صحبت می‌کنید چند سوال پرسید از پدر و مادر اگر یادشان است لحظه تکوین و شکل گیری نطفه فرزند شهید اگر یادشان است چگونه بوده است؟ نکته‌ای که در آن شرایط تأثیر گذاشته باشد و این فرزند شکل گرفته شده باشد چه علتی در این مسئله بوده است؟ این نطفه پاک نمی‌تواند بی دلیل و بی ارتباط با آن قضیه باشد این تیزبینی دقت و ریزبینی‌های سردار سلیمانی را می‌رساند.
ایشان دائماً اهل مطالعه بود و کتاب مطالعه می‌کرد و کتاب همراه داشت در باب کتاب‌ها بحث می‌کرد و در جبهه اگر مجالی پیدا می‌کرد با افراد دیگر که آنها هم اهل مطالعه بودند مباحثه می‌کرد. هیچ داغی برای سردار سلیمان بیشتر از داغ شهادت همرزمش شهید احمد کاظمی نبود. ایشان خیلی علاقه به شهید احمد کاظمی داشت برشی از مجلس شهید احمد کاظمی را وقتی نشان می‌دهند در کنار آقای قالیباف نشسته می‌توانید حس کنید که ایشان چه حال دگرگونی در این شهادت امام داشت.

اینها همه افرادی بودند که روحیات فرهنگی داشتند و با شهید کاظمی بحث و گفتگو می‌کرد. مثلاً نهج البلاغه را کامل خوانده بود و مباحثه کرده بود. جرج جرداق در کتاب خودش می‌گوید من ۲۰۰ بار نهج البلاغه را خواندم. حال ما از خودمان بپرسیم تا به حال چند بار نهج البلاغه را به صورت کامل مطالعه کردیم؟ ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه یکی از خطبه‌های نهج‌البلاغه را وقتی طرح می‌کند می‌گوید امروز هزارمین بار است که من نهج البلاغه و این خطبه را می‌خوانم و با آن گریه می‌کنم. که از آن به عنوان اخ القرآن یاد می‌شود. اخت القرآن (صحیفه سجادیه) را در جیب همراه داشت و دائم مطالعه و زمزمه می‌کرد. در خلال صحبت‌های خودش هم اگر دقت کنید معلوم می‌شود که چقدر با ادعیه امام سجاد علیه السلام و با خطبه‌های امیرالمومنین علیه السلام در نهج البلاغه انس و الفت داشت.

یکی دیگر از خصوصیات ایشان خستگی ناپذیری بود از این جبهه به آن جبهه. مثلاً در سیل خوزستان ایشان را حاضر دیدیم در اربعین و … روز بعد در بین رزمندگان سوریه چند روز بعد در عراق و چندین روز بعد در لبنان به سر می‌برد و خستگی ناپذیر بود. سال ۱۳۷۶ بعد از این که ۱۸ سال جنگیده بود و بدنش پر از ترکش بود به ایشان گفته شد کافیست شما استراحت کنید گفت: فاذا فرغت فانصب: اگر تمام کردید تازه کار جدید را شروع کند. سال ۱۳۸۹ بعد از ۳۰ سال خدمت به او دستور بازنشستگی دادند می‌توانست استراحت بکند ولی نکرد. ۶۳ سال داشت که شهید شد او را مانند یک جوان رشیدی در میدان‌های گوناگون می‌دیدید خستگی ناپذیر بود و این تعبیری که امیرمومنان دارد از ویژگی‌های متقین این است که در هدایت نشاط دارند از ویژگی‌های بارز ایشان نیز بود این سرزندگی بهجت و شور کاملاً در وجود ایشان محسوس بود. ویژگی دیگر ایشان ساده‌زیستی و تواضع مثال زدنی او بود چقدر در برخی از این فضاها علیه او تهمت زدند که چقدر حقوق می‌گیرد در کجا زندگی می‌کند چقدر پس انداز دارد خدا شاهد است، شهد الله حقوق بیشتر از حقش نگرفت هیچ گاه. گاهی اوقات نیاز به پول داشت و در تأمین زندگی خود در مانده بود برای هیچ مأموریتی حاج قاسم سلیمانی ریالی و دلاری مأموریت نگرفت خدا شاهد است. من از نزدیک شناخت دارم و این نکته را عرض می‌کنم و گاهی با هدایایی که می‌دادند این اندک نداری خود را جبران می‌کرد.

مشی ایشان واقعاً تواضع بود. به مادران شهدا که می‌رسید در برنامه‌ها جز کار دائمی او بود که حتماً بیفتد و پای مادر شهید را ببوسد این جز مشی ایشان بود و حال که برشی از وصیت نامه او را حتماً دوستان دیده اید گفته است مرا در کنار دوستانم دفن کنید در کرمان مبادا مزار من نسبت به آنها برجسته باشد یا عنوان‌های خاصی روی سنگ قبرم نوشته شود فقط بنویسید سرباز قاسم سلیمانی!

خاکی بودن و تواضع از ویژگی‌های ممتاز او بود. حال باید به این نکته هم اشاره کنیم که خداوند متعال در قرآن می‌فرماید آیه ۱۰۶ سوره بقره آیه: ما ننسخ من آیه: می‌دانید که در بیان قرآن انسان‌ها آیه اند. این طور نیست که اگر یکی از اینها رفت بهتر از آن را نیاوریم بهتر از این خواهد آمد. شما بعدها در مورد سردار قاآنی بیشتر خواهید شنید که این که آمده است کیست؟ من به شما می‌گویم بهتر از سردار سلیمانی خواهد بود و این را بعداً متوجه خواهید شد و یکی از مسائل شگفت این درایت و هوشمندی و فتانت مقام معظم رهبری است که چند ساعت بعد از شهادت سردار سلیمانی جانشین را تعیین کرد. مثلاً ممکن بود ۲ روز منطقی باشد یا بعضی به ذهنشان برسد که خوب حالا شاید اگر صبر می‌کردید بهتر بود فکر می‌کنم به ۵ ساعت نکشید. حدود ظهر بود که اعلام کردند حضرت آقا سردار قاآنی را به جانشینی انتخاب کرده است. شهادت سردار سلیمانی بیش از برکات دوران حیات ظاهری او خواهد بود و خداوند مدافع مؤمنان است و قطعاً از این خون و از این شهادت دفاع خواهد کرد.

خداوند به همه ما این درک و فهم را عنایت کند. شهید سلیمانی خودش روضه می‌خواند و نوحه می‌خواند و در منزلش همیشه روضه حضرت زهرا را برگزار می‌کرد چون خبر دارم و حضور داشته‌ام گاهی وقت‌ها شعرخوانی می‌کرد سخنران قهاری بود اگر کسی گوش بدهد بافت و ساخت سخنان او قابل توجه است ولی خیلی اهل صحبت نبود ولی نوحه می‌خواند روضه می‌خواند شعر می‌خواند و این خصوصیات از او چهره‌ای ساخت که محبوب دل‌ها شد این اشارات قرآن است که الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا… آنهایی که با ایمان و عمل صالح زیست می‌کنند خداوند محبت آنها را در دل‌ها می‌اندازد. افرادی در فضای مجازی نسبت به شهادت ایشان واکنش نشان دادند که هیچ کس باور نمی‌کرد!

همه را تحت تأثیر قرار داد واقعاً این که به او میگویند سردار دل‌ها تعبیر بسیار خوب و دقیقی است خداوند انشاالله ایشان را با اصحاب حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و ابوالفضل العباس علیه السلام محشور بفرماید. انشاالله