به گزارش خبرنگار مهر، شماره ۲۱ مجلۀ قلمیاران با پرونده‌ای ویژه دربارۀ سیدحسن تقی‌زاده منتشر شد. در این پرونده که دربردارنده چندین مقاله و گفت‌وگوی مفصل است، ابعاد مختلف فکری و سیاسیِ تقی‌زاده در طول قریب به یک سده زندگیِ جنجال‌برانگیزش مورد واکاوی قرار گرفته است.
در مقاله مفصل آغازین این پرونده ویژه، که با عنوان «مشروطه‌خواه لیبرال: تأملاتی دربارۀ اندیشۀ سیاسیِ علامۀ تجدد سیدحسن تقی‌زاده» توسط دبیر آن، فرهاد سلیمان‌نژاد، نوشته شده است، برخی قضاوت‌های تاریخیِ فریدون آدمیت مبنی بر افراط‌گراییِ سیاسیِ تقی‌زاده در مجالس اول و دوم مشروطه- به‌عنوان نگرش تاریخیِ غالب درباره تقی‌زاده- مورد بررسیِ نقادانه قرار گرفته و این نتیجه حاصل شده است که این قضاوت‌های آدمیت به معنیِ انتقاد از دفاع تقی‌زاده از اصول اساسیِ مشروطیت در دو برهه مجلس اول و دوم مشروطه است. بررسیِ نقادانه قضاوت‌های برخی دیگر از منتقدان تقی‌زاده چون اسماعیل رائین و غلامحسین میرزاصالح و پاسخ به اتهامات رایج دیگری چون سنت‌ستیز و دین‌ستیزبودن تقی‌زاده و اینکه او حقوق‌بگیر انگلستان بود، از دیگر رئوس مقاله دبیر این پرونده ویژه است.
مقاله دوم این پرونده «مروری بر زندگیِ سیاسیِ سیدحسن تقی‌زاده» نوشته مرحوم ایرج افشار است که تصویری مجمل از مبارزات سیاسیِ تقی‌زاده از آغاز تا پایان انقلاب مشروطه به دست می‌دهد. در مقاله سوم با عنوان «پاسکال یا دکارت: جستاری در دفاع از سنت» نوشته محمد ایمانی، دیدگاه‌های تقی‌زاده در قبال سنت و تجدد در بستر حیات سیاسیِ او مورد بازخوانیِ انتقادی قرار گرفته است. در مقاله دیگر این پرونده با عنوان «تقی‌زاده و ضعف فلسفۀ حقوق مشروطیت در ایران»، محمد محبی به بررسیِ ضعف‌های متمم قانون اساسیِ مشروطه از حیث مبانیِ حقوقیِ مشروطیت پرداخته و نقش تقی‌زاده به‌عنوان یکی از نگارندگان آن متمم را مورد واکاویِ نقادانه قرار داده است.
در مقالۀ پنجم این پرونده با عنوان «نیوشاگان و برگزیدگان زن مانوی: مدارکی در زمینۀ ساختار طبقاتی، وظایف مذهبی، و تبلیغات دینی» که توسط محمد شکری فومشی به طبع رسیده است، شهرت جهانیِ تقی‌زاده در چند حوزۀ ایران‌شناسی، به‌ویژه جایگاه او در مطالعات مانوی مورد تأکید قرار گرفته است. «تأثیر مطالعات فرهنگی بر اندیشۀ سیاسیِ تقی‌زاده» نوشتۀ مجید دهقانی مقالۀ دیگر این پرونده است که همچنان که از عنوان آن پیداست، اثرگذاریِ مطالعات عمیق تقی‌زاده در حوزه‌های مختلف تاریخ و فرهنگ ایران بر اندیشۀ سیاسی‌اش مورد کاوش قرار گرفته است. در آخرین مقاله این پرونده با عنوان «سیدحسن تقی‌زاده، تاریخ‌نگار یا سیاستمدار» نوشتۀ محمدرضا قلی‌زاده، جایگاه تقی‌زاده در تاریخ‌نگاری ایران و تأثیر آن بر مشیِ سیاسیِ تقی‌زاده بررسی شده است. این پرونده همچنین مشتمل بر چهار گفت‌وگوی مفصل است.
در نخستین گفت‌وگو، علی بیگدلی، استاد بازنشستۀ گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی، تحلیلی مبسوط از سیر تحولات سیاسیِ نهضت مشروطه از دریچه اندیشه سیاسی به دست داده و نقش آراء سیاسی و اقتصادیِ سوسیالیستیِ تقی‌زاده را در این سیر تحولات مورد کاوش قرار می‌دهد. در گفت‌وگوی دوم، حسن جوادی، استاد بازنشسته دانشگاه برکلی، به بررسیِ روابط تقی‌زاده با ادوارد براون و سیداحمد کسروی پرداخته است. در گفت‌وگوی سوم، منصوره اتحادیه، استاد بازنشستۀ دانشگاه تهران، به تشریح جایگاه تقی‌زاده در مجلس اول مشروطه و نقش او در تدوین متمم قانون اساسی مشروطه پرداخته است. گفت‌وگوی چهارم نیز در واقع دربردارندۀ پاسخ‌های منوچهر بختیاری و همایون کاتوزیان به پرسش‌های مکتوب دبیر پرونده است.
بخش «تجدد» این شماره نشریه قلمیاران با عنوان «نویسندۀ ناکجاآباد»، به پرونده‌ای در نقد آراء داود فیرحی اختصاص یافته است. محمد محبی در مقالۀ آغازین این پرونده با عنوان «فیرحی دقیقاً کجا ایستاده است؟»، استدلال کرده است که اندیشه فیرحی به‌شدت از عارضۀ بی‌وطنی رنج می‌برد. مصطفی نصیری، نویسندۀ مقالۀ دوم پروندۀ مذکور با عنوان «فیرحی و دوگانه؛ دموکراسیِ دینی و دین دموکراتیک» بحث کرده است که غرض اصلیِ پروژه فکریِ فیرحی انکار استمرار دانش و اندیشۀ سیاسی ایرانشهری و احیاء دوبارۀ پروژۀ شکست‌خوردۀ اسلام رحمانیِ روشنفکران دینی در برابر اسلام فقاهتی است. «انجیل سیاست‌نامه‌کشی: بن‌بست روش / نیشخند تاریخ» و «پرسش از فقه سیاسی» دو مقالۀ دیگر این پرونده است.
و اما بخش «هنر هفتم» این شماره قلمیاران، با دبیریِ رامین اعلایی، به پرونده‌ای ویژه در بررسیِ آراء سینماییِ آنتونن آرتو اختصاص یافته است. در میان اصحاب هنر، آرتو عمدتاً به‌عنوان یک شارح و نظریه‌پرداز تئاتر شناخته شده و آرتوی نظریه‌پرداز سینما چندان محل توجه نبوده است. این پرونده می‌کوشد با مقالاتی از لی جیمیسن، گریگوری فلکسمن، فیلیپ گراندریو، رز موری و ایشیتا سارین این جنبۀ مغفول از میراث هنری و نظریِ آرتو را مورد کاوش قرار دهد.
مقالۀ «لوسین لوی‌برول و فلسفۀ معاصر» نوشتۀ امانوئل لویناس و ترجمۀ یدالله موقن و نیز گفت‌وگو با نصرالله پورجوادی با عنوان «اسلام و فرهنگ ایرانی: ضدیت یا هماهنگی» از دیگر مطالب این شمارۀ قلمیاران است.
در بخش «قفسه» این شماره قلمیاران نیز کتاب‌های «پست‌سکولاریسم، دین، دولت، و حوزۀ عمومی در غرب» نوشتۀ آرمان زراعتی، «رومانتیسم اولیۀ آلمانی» نوشتۀ فردریک بیزر، «شرق‌شناسی» نوشتۀ الکساندر لئون مک‌فی، و «دیباچه‌ای بر فلسفه سیاسیِ سده‌های میانه» نوشتۀ جان کیکولن و جاناتان رابینسون بررسی شده است.
شمارۀ ۲۱ نشریه قلمیاران در ۱۴۸ صفحه در کتابفروشی‌های منتخب و مراکز فروش مجلات در دسترس خوانندگان است.
نظر شما