روایت مهران مدیری از تجربه فاجعه «سردشت»/ ظرفیت جهانی «درخت گردو»

به گزارش خبرنگار مهر نشست خبری فیلم سینمایی «درخت گردو» به کارگردانی محمدحسین مهدویان با حضور کارگردان و عوامل فیلم عصر امروز سه‌شنبه ۱۵ بهمن ماه پس از رونمایی فیلم در سالن رسانه‌های سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر در پردیس سینمایی ملت برگزار شد.

در ابتدای این نشست، محمدحسین مهدویان درباره «درخت گردو» گفت: این فیلم نسبت به فیلم‌های قبلی من دشوارتر بود، چرا که در ابتدا به زبان و فرهنگ محل حادثه آشنا نبودم و باید آن را یاد می‌گرفتم. از سوی دیگر کارکردن با ۳ کودک سخت بود و باید تمام تلاش خود را می‌کردیم که کودکان از لحاظ روحی و فیزیکی صدمه نبیند. چالش بعدی گریم بازیگران به خصوص کودکان بود و مساله دیگر که کار را دشوار کرده بود، استفاده از حیوانات بود. در سکانس‌های مربوط به بمباران برای نشان دادن واکنش حیوانات به مواد شیمیایی از دامپزشکان مشورت گرفتیم و تلاش کردیم با استفاده از داروهای مجاز و حتی اجساد حیوانات این صحنه‌ها را ضبط کنیم.

پیمان معادی بهترین انتخاب بود

وی درباره انتخاب بازیگران گفت: به هر حال در هر فیلمی یکی از مهمترین چالش‌ها برای کارگردان انتخاب بازیگر است. مهمترین نکته هم این است که نقش را به خوبی بازی کند. در مورد پیمان معادی باید بگویم او جزو اولین گزینه‌ها بود، ما داشتیم فیلمی می‌ساختیم که خیلی متکی به بازیگری بود که قرار بود نقش قادر را بازی کند. این نقش نیاز به تجربه و توانایی اجرایی داشت. ضمن اینکه سن هم مهم بود بنابراین انتخاب زیاد نداشتیم.

مهدویان ادامه داد: از سوی دیگر فیلم موضوع انسانی و قابلیت عرصه در خارج از ایران را هم داشت. بنابراین خوب بود از بازیگری استفاده کنیم که در خارج از مرز هم شناخته شده باشد. معادی بهترین انتخاب در این شرایط بود. خودش هم از همان اول که فیلمنامه را خواند، آن را دوست داشت اما مسأله مهم زبان کاراکتر بود که خودش درباره آن تردیدهایی داشت، ولی احساس کردیم با استفاده از تمرین می‌توانیم به نتیجه دلخواه برسیم. در چندین نوبت نوع صحبت کردن او مورد تأیید قرار گرفت. ضمن اینکه صدابردار ما هم کرد بود و مدام این موضوع کنترل می‌شد.

مهران مدیری: فاجعه سردشت را از نزدیک درک کرده‌ام

در ادامه نشست مهران مدیری درباره دلایلش برای حضور در «درخت گردو» ضمن آرزوی صبر برای بازماندگان سقوط هواپیما اوکراینی و اشاره به جای خالی پیمان معادی و اینکه سعی دارد تا اختتامیه خود را به جشنواره برساند، گفت: من نه تنها در جبهه برای رزمندگان نمایش اجرا می‌کرده‌ام بلکه جنگیده‌ام. یکی از دلایل بازی در این فیلم این بود که من خودم در دل این فاجعه بودم. در زمان بمباران شیمیایی ما در منطقه بودیم که به سردشت اعزام شدیم و بخش بزرگی از این ماجراها را از نزدیک دیده‌ام.

وی در ادامه افزود: دوستی من با مصطفی احمدی، محمدحسین مهدویان و پیمان معادی و همچنین فیلمنامه خوب این اثر باعث شد خاطرات آن روزها برای من زنده شود و دوست داشتم گوشه کوچکی از این فیلم باشم.

این بازیگر سینما درباره دیگر دلیل علاقه‌اش به حضور در فیلم «درخت گردو» گفت: من عاشق مردم کرد هستم. در دوران جنگ در کردستان بودم و سال‌ها با این مردم زندگی کرده‌ام و دوستان کرد بسیاری دارم. آنها بسیار شریف، اهل کتاب، با سواد و با وجود تمام محرومیت‌ها انسان‌های دوست داشتنی و آدم حسابی هستند. آن‌ها شگفت‌انگیزند و یکی از دلایل مهم این بود که من عاشق آنها هستم و دوست داشتم ادای دینی به این عزیزانی که پذیرای ما در جنگ بودند، داشته باشم.

انتخاب مهران مدیری ربطی به «اول مارکت» نداشت

در ادامه مصطفی احمدی تهیه‌کننده فیلم و مدیر مجموعه «اول مارکت» درباره ارتباط انتخاب مهران مدیری برای ایفای نقش در این فیلم با همکاری‌های این بازیگر با مجموعه «اول مارکت» تأکید کرد: روز اول انتخاب بازیگر گزینه‌های زیادی داشتیم و در نهایت پیمان معادی و مهران مدیری انتخاب شدند و انتخاب مدیری ربطی به رابطه من و این هنرمند نداشت.

وی درباره شائبه به‌وجود آمده برای اعلام مبلغ کمک عوامل این فیلم به سیل‌زدگان در مراسم قرعه‌کشی فیلم‌های جشنواره هم گفت: درباره حمایت ۸۸ میلیون تومانی برای سیل زده‌های سیستان و بلوچستان تنها به نیت امام رضا (ع) این عدد را اعلام کردیم و هیچ نیت دیگری نداشتیم.

مینا ساداتی دیگر بازیگر «درخت گردو» هم در این نشست گفت: از نظر من محمدحسین مهدویان کارگردان شجاعی است و علاقه‌مند به همکاری با وی بودم. این فیلم نسبت به دیگر کارهای وی متفاوت بود و با خواندن فیلمنامه تصمیم به بازی در این فیلم را گرفتم. مساله دیگر این است که سال‌ها است به مشکلات کردها توجه نشده است و نباید فراموش کرد که کردها همان شرایط سخت سی سال پیش را دارند. کار با مهدویان سخت است تعدد لوکیشن و گریم سنگین کار را دشوارتر هم کرده بود. برای من کارکردن با این گروه و بازیگران مقابلم بسیار مهم بود.

مینو شریفی بازیگر نقش مریم در این اثر هم گفت: پروژه «درخت گردو» اولین فیلم سینمایی من بود. هر چند قبلاً فیلم کوتاه بازی کرده بودم اما خوشحالم که آغاز کارم با «درخت گردو» بود از سوی دیگر تک‌تک عوامل این فیلم کاربلد بودند. فضای کاری آقای مهدویان آسان نیست. یعنی همیشه باید متمرکز و همراه با گروه باشیم. من این شانس را آوردم با این گروه درجه یک همراه شوم و آنها به من کمک کردند تا بهترین خودم باشم.‌

وی عنوان کرد: من اصالتاً کرد هستم اما معمولاً به مشکلات کردها پرداخته نمی‌شود، یا در صورت ساخته شدن اثری در این باره، آن اثر دیده نمی‌شود.

شریفی افزود: چالش من این بود که کاراکتر مریم را که یک فرد دهه شصتی بود، باورپذیر کنم. ضمن اینکه هرچند کرد هستم اما لهجه صحبت کردن من به این شکل نیست و برای رسیدن به این لهجه خیلی تمرین کردیم. اولین برخوردم با این لهجه برای زمانی بود که ۱۹ سالم بود. ضمن اینکه لهجه‌های کردزبان‌ها روستا به روستا با هم فرق دارد و سعی کردم درست صحبت کنم و یک زن روستایی باشم.

کنایه مهران مدیری به دشواری کار در «درخت گردو»!

در ادامه مدیری با شوخی درباره سختی‌های کار بیان کرد: ما صبح زود باید بیدار می‌شدیم و این برای من فاجعه بود. هرچند من یازده بیدار می‌شدم! ولی باز هم برایم سخت بود. مدام هم باید به بانه می‌رفتیم. به این صورت که هواپیمایی ما را تا سنندج می‌برد و بقیه را باید از یک مسیر سخت با ماشین به بانه می‌رفتیم.

خزاعی‌فر آهنگساز این فیلم نیز بیان کرد: برای ساخت موسیقی این فیلم تحقیقی روی موسیقی کردستان داشتم و در نهایت تصمیم گرفتم از سازهای موردنظر استفاده کنم، سازهای انتخابی توسط نوازندگان بومی اجرا شد، در موسیقی از نوازندگان بومی استفاده شده است.

هادی بهروز فیلمبردار این پروژه نیز درباره فیلمبرداری این فیلم توضیح داد: اتفاقات زیادی برای تصمیم گیری نوع فیلمبرداری رخ داد تا در نهایت برای هر دهه فیلمبرداری همان زمان استفاده شود به این معنا که برای دهه ۶۰ از دوربین ۱۶ میلیمتری، دهه ۸۰ استفاده از دوربین ۳۵ میلیمتری و دهه ۹۰ دیجیتال فیلمبرداری شده است.

پیمان معادی: عاشقانه این نقش را بازی کردم

پیمان معادی بازیگر نقش اصلی «درخت گردو» که در نشست غایب بود هم در گفتگویی تلفنی عنوان کرد: سیمرغ برای من اهمیت ندارد. این فیلم، فیلم مهمی است و وقتی فیلمنامه را خواندم گفتم حتی خواندنش سخت است، چه برسد به ساختش. ما با هم جلسات متعدد داشتیم، سبک کاری مهدویان را می‌شناختم و می‌دانستم که سینما را به خوبی بلد است، گروه درجه یک او واقعاً ستودنی بود.

وی افزود: در طول کار هم متوجه شدم این گروه خیلی وقت است که با هم کار می‌کنند و یک تعامل فوق‌العاده‌ای به وجود آورده بودند که باعث سرعت کار و تفهیم مطالب می‌شد. خوشحالم که این کار را کردم این فیلم مهم و بعد فیلم خوبی است. فیلم اول باید مهم و بعد خوب باشد عاشقانه این فیلم را بازی کردم و خوشحالم که می‌شنوم مردم دوست دارند. تصمیم برای ساخت این فیلم توسط اول تهیه‌کننده بعد کارگردان به عنوان مالکان مادی و معنوی بزرگترین تصمیم برای بازتاب این فاجعه است اینکه ما کمک به دیدن شدن آن کنیم اتفاق دیگری است‌.

معادی عنوان کرد: از حسین مهدویان به خاطر انتخاب شجاعانه‌اش و انتخاب من تشکر می‌کنم اگر می‌خواستم خودم این فیلم را بسازم شاید خودم را انتخاب نمی‌کردم. از معلم زبانم آقای مهربان و آقای احمدی تشکر می‌کنم. آقای مهربان من را با عادات و سنت‌های کرد آشنا کردند. هرچقدر از این قوم بگوییم کم است من هم عاشق کردها هستم و افتخار می‌کنم بابت نقشی که ایفا کردم از مردم کردستان تشکر می‌کنم که اجازه دادند بخش کوچکی از داستان بزرگ آنها را تعریف کنم، لباس آنها را بپوشم و… امیدوارم ادای دینی به بخشی از تاریخ سرزمینم کرده باشم و سر تعظیم فرود می‌آورم رنجی که مردم من کشیده‌اند امیدوارم روزگاری بهتری از این روزگار داشته باشیم.

در صحنه حمام، کل گروه دچار بحران روحی شد

مهدویان در ادامه گفت: پیمان به جز فشار جسمی که تحمل کرد به خاطر بازی کردن صحنه‌های دشوار به لحاظ روحی چند روز در بیمارستان بستری شد. ما نگران شدیم مثلاً در صحنه حمام کل گروه دچار بحران روحی شدند و کار را چند روز تعطیل کردیم.

وی در پاسخ به سوال خبرنگاری که مدعی شد خانواده مولان پور از فیلم شکایت کرده است هم گفت: اینطور نیست. اطلاعات شما غلط است.

مدیری هم در این باره گفت: درباره این نکته اگر هم حق با شما باشد باید بیرون از جلسه درباره آن صحبت شود.

خسرو نقیبی منتقد و سخنگوی شورای مرکزی کانون فیلمنامه نویسان در این باره اظهار کرد: چنین شکایتی ثبت نشده ضمن اینکه اندازه سهمی که از فیلمنامه استفاده شده می‌تواند خریداری شود.

مصطفی احمدی در این باره عنوان کرد: هم رضایت خانواده مولان‌پور در دست من است هم رضایت مریم اهرپور به‌عنوان پژوهشگر. ضمن اینکه آنچه خانم اهرپور نوشته نمایشنامه بود نه فیلمنامه.

ابراهیم امینی نویسنده این اثر هم عنوان کرد: ما تجربه کارهای قبلی را داشتیم و بر مبنای ماجرای واقعی فیلمنامه نوشتیم که همان تجربه‌ها به ما کمک کرد. ما باید با تحقیق و پژوهش متوجه می‌شدیم چه چیزی چگونه رخ داده است آنگاه بعد از تشخیص مواد خام، کار ما به عنوان نویسنده شروع می‌شود. ساختن کاراکترها هم از مراحل مهم بود. در این گونه موارد ما یافته‌هایی درباره انگیزه آدم‌ها کم داریم از همین رو سعی می‌کنیم آنها را تخیل کنیم تا جایی که واقعیت خدشه دار نشود.

حسین حسنی دیگر نویسنده این اثر درباره استفاده از نریشن گفت: ما ماه‌ها درباره این موضوع گفتگو کردیم ولی از آنجایی که داستان گسترده بود فکر کردیم راوی می‌تواند واسطه باشد و در عین حال از حجم تلخی آن بکاهد. آنقدر این داستان تلخ بود که احساس می‌کردیم از طریق روایت می‌توانیم لحظات غم انگیز را تعدیل کنیم تا مخاطب به درک درستی از داستان برسد.

مهدویان بیان کرد: همانطور که در فیلم مطرح می‌شود امیدواریم همه دخترها ژینا باشند و این یک امید است و ممکن بود سکانس آخر با «درخت گردو» احساس ناامیدی را به‌وجود آورد.

فیلم منتقدانه و در عین حال وطن‌پرستانه می‌سازم

این کارگردان تأکید کرد: در مورد فیلم بعدی‌ام تصمیمی نگرفته‌ام اما موضوعات فیلم‌های من ملی هستند ما فیلمسازان اگر فیلمی ملی بسازیم به دفاع از حاکمیت و حکمرانان متهم می‌شویم و اگر منتقدانه بسازیم می‌گویند که یک فیلمساز ضدملی شده‌ایم! سینما فراتر از این حرف‌هاست من سعی کردم فیلمی بسازم که در عین حال که وطن‌پرستانه است نقد حکم‌رانی هم باشد. ضمن اینکه ما می‌توانیم فیلم‌هایی بسازم که ضدمیهن نباشند اما نقد هم داشته باشند.

وی افزود: یکی از موضوعاتی که می‌شد درباره‌اش چنین فیلمی ساخت حتماً کردستان بود چون اقلیت‌های ما بابت وطن خود تاوان داده‌اند اما همیشه کنار گذاشته شده‌اند. آنها بسیار در جنگ آسیب دیدند این آسیب به خاطر وطن بود آن‌ها به عنوان صفوف مقدم این فجایع، آسیب دیدند اما به خاطر محرومیت دردهای آن‌ها دیده نشد که این یک درد جدی است. اگر این موضوع در جای دیگری رخ می‌داد مدام درباره آن حرف می‌زدیم اما این اتفاق فراموش شد.

مهدویان اظهار کرد: ما در هر فیلمی تلاش می‌کنیم حرف تازه‌ای بزنیم من نباید بگویم موفق بودم یا نه شما قضاوت کنید ما همیشه نظرات شما را خوانده‌ایم و سعی کردیم اگر تذکر دلسوزانه باشد جدی می‌گیریم.

تهیه‌کننده «درخت گردو» در پایان نشست تأکید کرد ورود فیلم به چرخه اکران‌های بین‌المللی یکی از اهداف جدی این گروه است.