انتقاد تند حاتمی‌کیا از بداخلاقی‌ها/قریبیان: خروج فیلم آخر من است

به گزارش خبرنگار مهر، نشست خبری فیلم سینمایی «خروج» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا از آثار حاضر در بخش سودای سیمرغ سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر عصر ۱۸ بهمن ماه در پردیس ملت برگزار شد.

ابراهیم حاتمی‌کیا کارگردان، فرامرز قریبیان، سام قریبیان، کامبیز دیرباز، محمدرضا شریفی‌نیا و پانته‌آ پناهی‌ها بازیگران، حبیب والی‌نژاد تهیه‌کننده، کارن همایون‌فر آهنگساز و دیگر عوامل فنی فیلم در این نشست حضور داشتند و خسرو نقیبی به‌عنوان منتقد عوامل فیلم را همراهی می‌کرد.

در ابتدای این نشست خسرو نقیبی منتقد این جلسه گفت: جایگاه حاتمی‌کیا در این سال‌ها در سینمای ایران تثبیت شده است و کسی تردیدی در این موضوع ندارد، بعد از یک سه‌گانه که حال و هوای اکشن‌تری داشت فیلم تازه یک تغییر جهت و راه تازه است و یادآور دوره دیگری است. دوره‌ای که «موج مرده» را ساخت. رگه‌های وسترن در «خروج» مشهود است و باز هم فیلم بر یک قهرمان استوار است.

وی افزود: فیلم قوت و قدرت خود را از حضور استثنایی فرامرز قریبیان که قهرمان است می‌گیرد. سکانس‌هایی را شاهدیم که از جنس فیلم‌های قبلی حاتمی‌کیا است. برخلاف سه فیلم قبلی که حضور حاتمی‌کیا به رغم آنکه خارج از فیلم‌ها خشمگین بود اما فیلم‌هایش مصلحانه بودند. در اینجا به نظرم کمی آن خشم را به شکل بارزتری نشان داده شده است. جنس اعتراض از همان مدل موج مرده است انگار آن اعتراض به فیلم‌ها راه یافته است.

هر چه سن ما بالا می‌رود فیلمسازی سخت‌تر می‌شود

در ادامه ابراهیم حاتمی‌کیا در پاسخ به اینکه اگر به جای کاراکتر اصلی فیلم «خروج» بودید به رئیس جمهور چه می‌گفتید، گفت: واقعیت این است که این پانورامای اینجا کمی فشار می‌آورد. گویا هرچه سن ما بالاتر می‌رود فیلمسازی سخت‌تر می‌شود و توقع‌ها هم بالاتر می‌رود. در بیست دقیقه ابتدایی فیلم می‌گفتیم که این کشاورزان چه می‌خواهند به رئیس‌جمهور بگویند حتی در آخر فیلم هم حرف آن‌ها از زبان کامبیز دیرباز گفته می‌شود.

سام قریبیان در پاسخ به پرسشی مبنی‌بر تجربه هم‌بازی شدن با پدرش گفت: این فرصتی بود که آقای حاتمی‌کیا فراهم کردند. قهرمان اصلی فیلم آقای قریبیان هستند و من هم از این فرصت استفاده کردم. بعد از ۲۶ سال در کنار پدرم حضور پیدا کردم که خیلی برایم تجربه لذت بخشی بود.

سپس پانته‌آ پناهی‌ها بازیگر فیلم درباره شباهت نقشش در فیلم «خروج» با فیلم «نفس» اظهار کرد: نگران بودم که این نقش شبیه نقشم در فیلم «نفس» شود. نمی‌دانم چگونه شد نتیجه همیشه برایم ترسناک است. سعی کردم این اتفاق نیفتد و با تغییراتی متفاوت شود.

مسئولیت پایان‌بندی فیلم را می‌پذیریم

حاتمی‌کیا درباره پایان‌بندی فیلم و اعمال نظر سفارشی در این زمینه گفت: این پایان‌بندی تحمیلی نبود و مسئولیتش را می‌پذیرم.

وی در ادامه در پاسخ به سوالی مبنی‌بر اینکه در زمان «دیده‌بان» گفته از کسب سیمرغ عذاب وجدان می‌گیرد و اگر بلی این فیلم سیمرغ بگیرد عذاب وجدان می‌گیرد یا نه؟ بیان کرد: من تا لحظه آخر هرچقدر سیمرغ بگیرم همه را نگه می‌دارم.

حاتمی کیا در پاسخ به سوال خبرنگاری که پرسیده بود چرا با ساخت این فیلم شوخی عمدی با سینما داشته‌اید، گفت: این را نمی‌دانم.

وی عنوان کرد: رفتن به سراغ فیلمی که در روستا باشد برایم جذاب و مسأله بود می‌خواستم از این مرکز دربیایم. بازی کردن با بازیگرانی که تجربه‌های زیادی دارند بسیار لذت‌بخش بود. سفر با تراکتورِ آنها از خاطرم نمی‌رود الان هم که نگاه می‌کنم از این همراهی آنها لذت می‌برم‌.

حاتمی‌کیا در پاسخ به خبرنگاری که پرسیده بود «این فیلم درباره اعتراض است و نظرتان درباره اعتراضات آبان ماه چیست؟» سکوت کرد.

کارگردان «خروج» درباره شوخی با عنوان «امامزاده پاستور» در فیلم بیان کرد: اینکه گفتیم امامزاده پاستور یک شوخی کلامی این و چیز عجیبی نیست.

وی درباره گریم غیرواقعی رئیس‌جمهور در فیلم هم گفت: به شما مربوط نیست که من رئیس‌جمهور را نشان می‌دهم یا نه. من در فیلم دلم می‌خواست همین‌قدر که دیدید نشان بدهم.

در هر دولتی بود «خروج» را می‌ساختم

حاتمی‌کیا در پاسخ به پرسشی که چرا در این دولت فیلم را ساخته است، بیان کرد: هر دولتی بیاید همین بحث مطرح است. البته خوب است بدانید ایده این فیلم از سال ۸۹ شروع شد که آنطور که می‌خواهم شکل نمی‌گرفت تا امروز. من‌همه فیلم‌هایم در ادامه هم هستند و نمی‌توان گفت «خروج» تنها در ادامه «گزارش یک جشن» است.

قریبیان درباره نقشش گفت: من نقش‌های معترض را خیلی دوست دارم، چون خودم معترض هستم. «خاک»، «گوزن‌ها»، «سفیر»، «سناتور» همگی نقش‌های معترضی بودند و من این نقش‌های را بسیار دوست دارم. خود من در حال حاضر یک بخشی هستم.

برایم توجه جشنواره مهم نیست

حاتمی‌کیا درباره امکان بی‌توجهی جشنواره به فیلم گفت: من آنقدر در طول این ۳۵ سال فیلم ساختم که دیگر برایم توجه جشنواره مهم نیست. من به این قضیه عادت دارم و این سلیقه داوران است. در باره سالی که فیلم «برج مینو» و «بوی پیراهن یوسف» را ساختم اصلاً به فیلم‌ها توجه نشد و در زمان فیلم «چ» هم همین بی‌توجهی رخ داد پس برایم اهمیتی ندارد.

وی در پاسخ به اینکه فیلم در بین آرای مردمی حضور ندارد، عنوان‌کرد: من این را یک شوخی بزرگ می‌دانم و واقعیت این است اصلاً امکان ندارد و محال ممکن است این اتفاق رخ داده باشد. به نظر می‌آید امسال یک مهندسی به ظاهر ساده اما پیچیده رخ داده است اما ایرادی ندارد، من همه را به زمان می‌سپارم و زمان است که ثابت می‌کند چه فیلمی می‌ماند و چه فیلمی نه. کاش هیأتی برای رسیدگی به کسانی که این هیأت را در دست دارند، تشکیل شود اما در هر حال من لذت می‌برم از مشتی که این دوستان زدند.

از هجمه‌ها نگران نیستم، از بی‌ادبی‌ها دلخورم

کارگردان «بوی پیراهن یوسف» در ادامه درباره انتقاداتی که نسبت به «خروج» در روزهای اخیر مطرح شده است بیان کرد: من نگران هجمه‌ها نبودم. همیشه این موضوع وجود دارد انواع طیف‌های مختلف مخالف وجود دارد. برخی می‌توانند فیلم را دوست داشته باشند برخی نه. اما از بی‌ادبی خوشم نمی‌آید.

وی سپس خطاب به هجمه‌کنندگان گفت: گناه ما چیست که فیلم می‌سازیم؟ چرا دادگاه تشکیل می‌شود؟ چرا جنس نوشته‌ها و واکنش‌ها دادگاهی شده‌است. این چه زبان بی‌حیایی برای من سرباز است؟ چرا بی‌حیا می‌شویم؟ به من می‌گویند دهه‌ات گذشته؛ جمله خودم را به خودم پس می‌دهید؟ روزی که علی حاتمی رفت آیا جایش پر شد؟ ما کنار برویم؟ لذت می‌برید از این رفتار؟ از این ور و آن ور این واکنش‌ها وجود دارد.

حاتمی‌کیا تأکید کرد: من از این فضا دلخورم.«خروج» بیستمین فیلم من است و من بیست بار این بالا آمده‌ام. چرا سال به سال سخت‌تر می‌شود چرا فضا را این شکلی کردید که مثل فشار قبر است. انصاف کنید عمرم را بابت هر فیلم می‌گذارم برای هیچ فیلمی کم فروشی نکرده ام. به نظر ساده می‌آید تراکتور را میان خیابان بیندازید ولی چرا اینگونه با بی‌حیایی حرف می‌زنید. چرا به من گیر می‌دهید؟ این اشکال بزرگ است، از کنار هم بودن افتخار کنید ما سربازان فرهنگی این نظام هستیم.

این کارگردان در پاسخ به پرسشی که با چه منطقی سراغ فیلم جاده‌ای رفته است، گفت: من فیلم جاده‌ای خیلی دوست دارم که تا حالا فرصتش برایم فراهم نشده بود. این نوع فیلم کار بسیار سختی است و خدا را شکر با حضور دوستان ساخت فیلم رقم خورد. در عمر ۵۸ ساله ام بازیگری فرهیخته و روی اصول مثل آقای قریبیان ندیدم. کار کردن با تراکتور بسیار سخت است و من سر تعظیم بر استادی ایشان فرود می‌آورم که انقدر در بازی شأن ذوب شده بودند که باورش برای ما سخت بود.

خداحافظی فرامرز قریبیان از سینما

قریبیان اظهار کرد: من معتقدم این فیلم بهترین کار کارنامه من است. من وقتی این فیلمنامه را خواندم دوست داشتم در این هفت سال پیشنهادهای زیادی شد، از هیچ‌کدام خوشم نیامد دلم می‌خواست با کاری که دوست دارم حرفه‌ام را خاتمه دهم و وقتی این فیلمنامه را خواندم دیدیم این فرصت پیش آمده است.

وی افزود: می‌دانستم فیلم زحمت زیادی دارد فقط یک ماه تمرین تراکتورسازی کردم. بنابراین این فیلم را دوست داشتم. همکاری به دلیل زیبایی فیلمنامه ایجاد شد و بلافاصله پیشنهاد بازی را پذیرفتم. حالا اعلام می‌کنم این آخرین فیلم من در سینما بود و دیگر خداحافظی می‌کنم چون دیگر حوصله بچه‌بازی و غرض‌ورزی مسئولان سینمایی را ندارم.

حاتمی‌کیا در پاسخ به اینکه «فکر نمی‌کنید فیلم حرفی برای امروز ندارد» با قاطعیت گفت: «نه» که این پاسخ با تشویق اصحاب رسانه همراه شد.

این فیلمساز درباره فاصله گرفتن از سینمای همیشگی اش بیان کرد: من همه نوع فیلمی ساخته‌ام و تجربیات مختلفی در ژانرها مختلف دارم. سینما مساله من است. این چشم‌های انصاف کجاست. ما برای ساخت این فیلم در شهرستان زحمت زیادی کشیدیم و من تلاش کردم سینما بسازم و همیشه هم این تجربه برای من زیباست.

بعد از اعتراضات آبان مثل اصحاب کهف شده بودیم

کارگردان «آژانس شیشه‌ای» درباره اینکه آیا فیلم شما به این معناست که نظام اسلامی بعد از ۴۰ سال هنوز سازوکاری برای اعتراض مردمی ارائه نکرده است، گفت: چراکه نه؟ هنوز این مسیر را پیدا نکردیم در فرانسه این اتفاق چند ماه است رخ می‌دهد ما هنوز جایگاهی پیدا نکردیم که بر همین اساس کل نظام زیر سوال نرود که به حق هم هست وقتی می‌خواستم این فیلمنامه را شروع کنم قضیه آبان ماه پیش نیامده بود. شدت تحولات به قدری بود که مثل اصحاب کهف شده بودیم، به نظرم این مطالبه‌گری باید اتفاق بیفتد. امیدوارم با آمدن سازوکارهای پارلمانی جدید راهکار پیدا شود. که باید پاسخگو باشند خوشحالم که سهمی در این مطالبه‌گری داشته‌ام.

وی افزود: این فیلم می‌توانست تلخ باشد من می‌توانستم فیلمی بسازم که از بودنمان پشیمان باشیم، ولی من کشورم را دوست دارم. همه کشورشان را دوست دارند و مطالبه دارند ولی باید مسیر آن تعریف شود.

آرزومندم درباره حاج قاسم فیلم بسازم

حاتمی‌کیا درباره تصمیم گیری برای ساخت فیلمی درباره شهید قاسم سلیمانی، تصریح کرد: نمی‌دانم. آرزویم این است که فیلم ایشان را بسازم ولی نمی‌دانم چه پیش می‌آید. زمانی آرزویم این بود که درباره شهید چمران فیلم بسازم اما علاقه‌مند هستم درباره زندگی سردار سلیمانی هم حتماً فیلمی بسازم.

وی درباره انتخاب اسامی شخصیت‌ها توضیح داد که اسم‌ها به شکل تخیلی انتخاب شده و تنها «بخشی» نام فامیل واقعی شخصیت داستان بود که فیلم براساس آن ساخته شده اما نامش چیز دیگری بوده و «رحمت» نبود.

ترجیح می‌دهم به جای واکنش اینستاگرامی، فیلم بسازم

این کارگردان درباره عدم واکنش به اتفاقات اخیر مثل سقوط هواپیما و اعتراضات آبان ماه توضیح داد: من فیلمم را می‌سازم. من خودم را سیاستمدار نمی‌دانم یک وری دو وری ندارد. من فیلمم را می‌سازم آن موقعی که تو متوجه این حرف‌ها نبودی من فیلم می‌ساختم.

وی تأکید کرد: توجه من به مسائل و اتفاقات روز با فیلمم است. هر کسی خواست کاری کند با فیلمش توجه کند داشتن اینستاگرام و واکنش‌های چند کلمه‌ای هنر بزرگی نیست من فیلمم را می‌سازم. برای همین هم بعد از فیلمم این اتفاقات می‌افتد و درباره آن ناحقی می‌شود و فیلم ما از آرای مردمی در می‌آید.

حاتمی‌کیا در واکنش به این سوال که فکر نمی‌کنید فیلم «خروج» فیلم حاتمی‌کیا نیست، توضیح داد: حاتمی‌کیا اینجا نشسته است. اینکه تو می‌گویی حاتمی کیا اینطور شده است حاتمی‌کیای خودت است. من اگر پشت شما بیفتم معلوم نیست عاقبتم چه می‌شود من دین و آخرتم را نمی‌فروشم که آنچه شما می‌خواهید باشم. من هرآنچه را که در دیده‌بان به کار بردم در این فیلم به کار برده ام. من یک فیلم سفارشی نساختم.

وی افزود: بچه‌های اوج حتی یک نقطه روی فیلمنامه من نگذاشتند. من به بچه‌های اوج گفتم حتی شما ممکن است اذیت شوید ولی گفتند اینها حرف ماست. آنچه که گفتم مال خودم است ممکن است انتظاری از حاتمی کیا داشته باشید چرا با حاتمی کیا حاتمی کیا را می‌زنید همه فیلم‌هایم بر اساس روز و حال و احوالم که در آن می‌زیسته‌ام ساخته‌ام اینکه می‌گوئید از من بعید بود چیست. من نمی‌گویم شرمنده از این سکانس هستم همه را از ته دلم و خودم ساختم.

تحمل درددل‌های مرا داشته باشید

حاتمی کیا درباره این اظهار نظر که شما هرکه را شما تحسین نکند با بی ادبی متهم می‌کنید، گفت: اینطور نیست سخنرانی قرایی کردید. درددل کردم اگر تحمل درد دل را ندارید پس برای من چه آمدید. این یک رابطه دو طرفه است به یکی از عزیزان گفتم در فضای مردمی‌تر ملت واکنش نشان می‌دهند اما هُرم اینجا عجیب و غریب است.

این کارگردان درباره مدل اعتراض در این فیلم که آیا برای سازش است یا چه بیان کرد: همه این‌ها در چارچوب نظام مطرح می‌شود.

اوج جای چه کسی را تنگ کرده است؟

وی درباره پول ساختن با بودجه نهادی که آماج حملات است، گفت: نمی‌دانم اوج چه عصبیتی را ایجاد کرده و چه نانی از شما خورده است جای شما را تنگ کرده است؟ این نهاد به دلیل کمکاری جاهای دیگر کار می‌کند انگار برای ارشاد موضوعات دفاع مقدس و … اهمیتی ندارد ولی جایی پیدا شده و پول می‌دهد چرا این را مشکل می‌دانید من که می‌دانم مشکل نیست این عصبیت از جای دیگر نشأت می‌گیرد برم یا تهیه کننده‌های دیگر بسازم که بعداً تقش دربیاید؟ من می‌دانم کارم به چه صورت است

قریبیان اظهار کرد: در زمانی عصبانی نیستم جزو داوران بودم و جایزه بازیگری برای نوید محمدزاده بود و پایش ایستادم و این قضیه را به مطبوعات آوردم. ما این چیزها را از قبل دیده ایم که در این جشنواره رخ داده است آن زمان که رضاداد دبیر بود ۳۶۰ درجه را ساختیم ولی فیلم را به جشنواره راه ندادند. چون ان موضوعات را بیان کردم من در آن زمان دیدم که گفتند اگر فیلم "عصبانی نیستم" را تحویل بگیرید بد می‌شود و از مجلس گفته اند در این صورت جشنواره را بهم می‌ریزیم. بنابراین من ساز و کار جشنواره را می‌شناسم

حاتمی کیا هم در ادامه توضیح داد: ظلم است این فیلم را ببینید ولی فیلمبرداری و… آن را نبینید چرا این سوال‌ها را نمی‌پرسید این غم انگیز است من سینما ساخته ام این‌ها را ببینید این اتفاق بزرگی است.

وی درباره شباهت کاراکتر مشاور رئیس جمهور و رئیس جمهور فیلم با شخصیت‌های فعلی گفت: ما دو جور این صحنه را فیلمبرداری کردیم یکی با لباس شخصی یکی با لباس روحانیت اما انگار رئیس‌جمهور با لباس شخصی جور نمی‌آید من او را در این جلد گذاشتم و دوستش داشتم. به هر حال خروج هزینه دارد و باید هزینه داد.

مخالفت من با اکران گزارش یک جشن دروغ محض است

وی درباره اکران نشدن فیلم «گزارش یک جشن» و اینکه خودش جلو نمایش داده نشدن فیلم را گرفته است، گفت: دروغ محض و کذب است. اف بر کسی که گفته من جلو اکران فیلمم را گرفته ام. من همه فیلم‌ها را دوست دارم و «گزارش یک جشن» هم متعلق به آن زمانه است و این طرف و آن طرف هم ندارد.

قریبیان در پاسخ به سوال مجددی درباره دلایل خداحافظی اش از بازیگری گفت: یکبار دلیلش را عرض کردم. مسائلی پشت پرده است که به گوش آدم می‌رسد و باعث ناراحتی من می‌شود.

وی افزود: من سال هاست در جشنواره شرکت نمی‌کردم اما به دلیل این فیلم و اتفاقاتی که در چند روز اخیر افتاد و ابتدا از فیلم تعریف می‌کردند اما در دو سه روز اخیر نظرات منفی مطرح شد و فیلم را زدند البته معتقدم اینها منتقدان دولتی هستند. اگر فیلم را از آرای مردمی درآوردند چرا برایش سانس فوق العاده می‌گذارند. قبلاً هم این اتفاق افتاده و مربوط به این جشنواره نیست. این بار وقتی دیدم در این دو سه روز این اتفاقات افتاد به آقای صالحی زنگ زدم که به جشنواره می‌آیم و به سوالات هم پاسخ می‌دهم.

حاتمی‌کیا درباره اینکه برخی سکانس‌ها در حد و اندازه حاتمی کیا نبوده است، توضیح داد: من وقتی فیلم می‌سازم قبل از اکران آن انواع طیف‌ها را دعوت می‌کنم و الان طبق همان مشورت‌ها فیلم کوتاه شده است. اما من این را نمی‌فهمم که مثلاً می‌گوئید این صحنه‌ها حاتمی کیایی نیست بگویید من باید چه کار کنم و چه بخورم که شبیه حاتمی کیا بشوم.

نشست خبری فیلم سینمایی «خروج» با التهاب همراه شده بود. مدت زمان این نشست به دلیل پرسش‌های زیاد اصحاب رسانه حدود ۴۵ دقیقه با فیلم بعدی یعنی «آتابای» یکی شده بود و برخی از خبرنگاران ۴۵ دقیقه از این فیلم را از دست دادند.