زندگی و آثار آخرین استاد آواز دوره قاجار بررسی شد

به گزارش خبرنگار مهر، در این نشست که با حضورمیهمانانی چون احمد ابراهیمی ، مظفر شفیعی ، حسام الدین سراج  و نوه های زنده یاد سید احمد خان برگزار شد، "بهروز مبصری"در ابتدا شرحی از زندگی و آثاراحمد خان ارائه کرد و سپس محمدرضا شرایلی به معرفی دیسکو گرافی این هنرمند پرداخت و در پایان هم سلمان سالک تجزیه و تحلیل ساختار موسیقی در آثار ضبط شده سال های 1284را مورد بررسی قرارداد.   

نخستین سخنران درباره زندگی و آثار سید احمد خان ساوه ای گفت : میرزار سید احمد خان ساوه ای در سال 1231 شمسی در خانواده ای مذهبی به دنیا آمد پدر او از علماء بزرگ منطقه بود و سید احمد پنجمین فرزند خانواده و تک پسر خاندان بود .

اولین معلم آواز او پدرش بود که به رسم قدما پای منبر می خواند  و اغلب در مراسم عزاداری مرثیه سرایی می کرده که بعد ها از طریق این هنر به تعزیه خوانی روی آورد.

 سید احمد چند سالی را به همین منوال ادامه داد تا اینکه معیین البکاء تفرشی در یکی از سفرهای خود به ساوه آواز سید احمد خان را شنید و او را همراه خود به تکیه دولت آورد و از آنجا به بعد بود که این آوازخوان رشد کرد؛ البته معیین البکاء تفرشی افراد بسیاری با خود راهی تکیه دولت کرد و راه رشد را برای آنها نیز هموار کرد که از آن جمله می توان به اقبال آذر و نکیسا تفرشی اشاره کرد.

 در ادامه بهروز مبصری به ویژگی های آواز سید احمد خان اشاره کرد و گفت : اجرای تحریرهای مسلسل و مقطع به کارگیری گوشه های مختلف و همچنین استعداد او در پرده شناسی  از ویژگی های بارز شیوه آوازی سید احمد خان بود تاجائی که عبدالله خان دوامی هم  این نکته را تایید کرده است ولی متاسفانه کمتر نامی از سید احمد خان جزء در برخی موارد چون کتاب سرگذشت موسیقی ما از روح الله خالقی به جا مانده است، در واقع سید احمد خان خواننده، ردیفدان و آخرین استاد آواز در دوران قاجار بوده است. 

این پژوهشگر در پایان درباره تعزیه خوانی این استاد آواز گفت : همانطور که قبلا گفتم سید احمد خان در عرصه تعزیه خوانی به خصوص هنگام اجرای شبیه حضرت عباس و حربن ریاحی مورد تایید هنرشناسانی چون ادیب الملک فراهانی و ابراهیم بوذری بوده است وآنچه به شکل شفاهی از وی سینه به سینه ذکر شده این است که می گویند زمانی که در تکیه دولت به ایفای نقش می پرداخته ازطنین صدایش چلچراغها به لرزه در می آمد.

از آنجا که در دوره قاجار تمامی هنرمندان موسیقی طراز اول مورد حمات درباریان بوده اند سید احمد خان نیز در دستگاه مستوفی الممالک بوده ومورد حمایت اوقرار داشته که بعدها نیز داماد آن خانواده می شود.

محمدرضا شرایلی، یکی دیگر از سخنرانان برنامه درباره دیسکوگرافی سید احمد خان که با ارائه نمونه هایی همراه بود گفت : تاریخ ضبط صفحات موسیقی بعد از اعطای امتیاز این کار به کمپانی گرامافون از سوی مظفرالدین شاه  در آخرین سال حکومتش آغاز می شود یعنی در ژانویه سال 1906میلادی / 1285 شمسی این مجوز اعطا می شود و بر اساس صدور آن کمپانی گرامافون در ایران بالغ بر 216 ترک را ضبط می کند که اولین صفحه ضبط شده سید احمد خان آواز ماوراء النهر با تار میرزاحسینقلی بوده است .

وی همچنین در پایان سخنان خود درباره صفحات ضبط شده سید احمد خان در هنر تئاتر که با ارائه نمونه عینی آن با نام "فلفلی و میراخور" گفت : سید احمد خان در هنر تئاتر هم سر آمد زمانه خویش بوده و خوشبختانه صفحاتی از تئاتر که تنها سند باقی مانده از تئاتر دوران قاجار است وجود دارد. 

در ادامه سی و ششمین نشست تخصصی ماهانه " پژوهش در موسیقی دستگاهی ایران "کنسرت پژوهشی بازخوانی صفحات ماهور سید احمد خان با تار میرزا حسینقلی ضبط شده در سال 1284 شمسی در تهران شامل گشایش،حصار،تصنیف،فیلی،خاوران و دلکش با نوازنده تار امیر شریفی به شیوه آقا حسینقلی و آواز شهرام فراز اجرا شد.        

در پایان برنامه به علت کمبود وقت سلمان سالک تجزیه و تحلیل ساختار موسیقی دستگاهی در آثار 1284را به شکل تیتروار و خلاصه شده با تکیه بر آثار سیداحمد خان ارائه کرد و درادامه برنامه با اجرای موسیقی دردستگاه چهارگاه ،شامل بازخوانی صفحات چهارگاه سید احمد خان، درآمد،زابل،مویه،حصار،مخالف،تصنیف مخالف،مغلوب، تصنیف چهارگاه بود به پایان رسید.