به گزارش خبرنگار مهر، سعید طاوسی مسرور عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به مناسبت چهلمین روز درگذشت مرحوم خسروشاهی در یادداشتی به جایگاه مرحوم سید هادی خسروشاهی در «نهضت ترجمه انقلاب اسلامی» پرداخته است:
در دهه ۳۰، ۴۰ و ۵۰ خورشیدی در واکنش به ترجمه گسترده متون چپ در ایران، برخی از روحانیون و سایر افراد تحصیل‌کرده مذهبی به ترجمه متون دینی به‌ویژه از عربی روی آوردند تا ادبیات دینی لازم برای مبارزه دوسویه با رژیم پهلوی و نیروهای چپ مادی‌گرا فراهم شود. شمار این ترجمه‌ها آن قدر هست که آن را «نهضت ترجمه انقلاب اسلامی» بنامیم. فراهم کردن منابع تخصصی در حوزه کشورداری دینی و تهیه خوراک فکری برای بدنه جامعه روحانیت را می‌توان از اهداف اصلی مترجمان متون دینی دانست. ترجمه متون دینی پس از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در ایران رواج بیشتری پیدا کرد. این نهضت ترجمه متون دینی در دهه ۴۰ زمینه‌ای را فراهم کرد که تا جامعه روحانیت در مجالس خود بیشتر وارد موضوعات دینی - سیاسی و خصوصاً مباحث کشورداری شود.
در آن دوره هیچ انسجام سازمانی برای این کار ترجمه میان جامعه روحانیت نبوده است. شاهدش این که گاه پیش آمده که به طور همزمان یک اثر با چند ترجمه روانه بازار کتاب شده است. برخی از آثاری که در این مقطع تاریخی ترجمه شده‌اند، ضعیف یا بسیار ضعیف هستند و اگر با دانش امروزی به این آثار نگاه کنیم، ترجمه برخی از این آثار کاری شتاب زده و ناشی از شرایط روحانیت در آن سال‌ها بوده است. بخش عمده کتاب‌هایی که در این مقطع تاریخی به فارسی ترجمه شده، توسط پژوهشگران دینی مصری تألیف شده است و درونمایه بسیاری از آن‌ها، تفکرات سلفی و اخوانی است.
یکی از افرادی که در ایران آثارش بارها ترجمه و منتشر شده، سید قطب است. سید قطب یکی از اندیشمندان عرب است که امروزه برخی اندیشه‌های او آبشخور گروه‌های اسلام‌گرای افراطی است. او در سال ۱۳۴۵ توسط جمال عبدالناصر اعدام می‌شود. از دیگر افرادی که آثارش به فارسی ترجمه شد، می‌توان از محمد قطب (برادر سید قطب) و ابوالاعلی مودودی نام برد.
از جمله مترجمان متون دینی عربی، می‌توان به آقایان سید علی خامنه‌ای، سید محمد شیرازی، صدرالدین بلاغی، علی حجتی کرمانی، احمد آرام، سید غلام‌رضا سعیدی، سید محمد خامنه‌ای، سید هادی خامنه‌ای، سید احمد طیبی شبستری، اسدالله مبشری و محمد علی خلیلی اشاره کرد و البته سید هادی خسروشاهی که این یادداشت به مناسبت چهلمین روز درگذشت وی نوشته شده است. بنا بر گفته سید هادی خامنه‌ای (در مصاحبه‌ای با نگارنده در ۱۱ بهمن ماه ۱۳۹۳)، از این میان، سید هادی خسروشاهی بیشترین ارتباط را با مصر و جهان عرب داشته و در این عرصه بسیار فعال بوده و ترجمه‌هایش در آن دوره مورد استقبال قرار گرفته است مثلاً کتاب اسلام و صلح جهانی اثر سید قطب که با ترجمه مرحوم خسروشاهی در ۱۳۵۱ به چاپ رسید.
از دیگر ترجمه‌های مرحوم خسروشاهی از آثار سید قطب می‌توان به کتاب العدالة الاجتماعیة (عدالت اجتماعی در اسلام) اشاره کرد که با همکاری محمد علی گرامی در اواخر دهه ۳۰ ترجمه شد و نیز ترجمه بخش‌هایی از دراسات الاسلامیه (مجموعه مقالات سید قطب است درباره مسائل مختلف و به‌ویژه اندیشه‌های اخوانی) در سال‌های ۱۳۴۵ و ۱۳۴۶ که در هفته‌نامه‌های ندای حق و استوار به چاپ رسید بعداً از آن‌ها کتابی فراهم شد با عنوان ما چه می‌گوئیم. به گفته خود مرحوم خسروشاهی، «این کتاب در زمان خود آثار مثبتی در محافل دانشجویی داشته و حتی در کشور افغانستان طبق گفته شهید برهان الدین ربانی و شهید مسعود که هر دو از حرکت‌های جهادی برادران اهل سنت بودند، این کتاب به عنوان مانیفست حزبشان مورد استفاده قرار گرفت». به گفته خسروشاهی، کتاب ما چه می‌گوئیم، بیشتر، اهداف و نوع حکومت اخوان المسلمین را تبیین کرده است؛ اما اخوانی‌های مصر و از جمله محمد مرسی در عمل نتوانستند آن را پیاده کنند (سخنرانی در همایش علمی بررسی اندیشه‌های سید قطب، ۲۶ بهمن ۱۳۹۳).
از نظر سید هادی خسروشاهی، برنامه‌های داعشی و طالبانی ربطی به اخوان ندارد. مرحوم خسروشاهی در همان سخنرانی پیش‌گفته اشاره کرد که خودش از محمد قطب چنین شنیده که «من با برادرم که صحبت کردم، ایشان قصدشان تکفیر جامعه نبود». سید هادی خامنه‌ای نیز در مصاحبه پیش‌گفته تصریح کرد که نباید حساب افراطی‌ها و تکفیری‌ها را به حساب سید قطب گذاشت. از نظر وی، رویکرد بخشی از روحانیت شیعه و از جمله مرحوم خسروشاهی به ترجمه آثار سید قطب و برادرش، نه به جهت گرایش‌های سلفی و اخوانی آن‌ها بلکه به جهت پیروی آنان از سید جمال الدین اسدآبادی است.
علاقه مرحوم خسروشاهی به سید جمال، مثال‌زدنی است چنان که فرزندش سید محمود خسروشاهی گفته است که یک بار ایشان پس از یک عمل جراحی سنگین در اتاق مراقبت‌های ویژه (سی سی یو) بستری شدند و در حالی که توان صحبت هم نداشتند، با اشاره امر کردند که مجموعه آثار سید جمال (چاپ ۹ جلدی قاهره) را بیاورید و در گوشه‌ای از اتاق قرار دهید و بعد از بهبودی گفتند که مشاهده این کار که به ثمر رسیده، تأثیر فوق العاده‌ای در بهبود حالم داشت (هابیل، ش ۱۲، بهار ۱۳۹۳، ص ۲۲۵).
افسوس که کرونا این حافظه تاریخی جهان اسلام را به یغما برد و این بار یاد سید جمال هم نتوانست موجب بهبودی حال او شود. رحمت خدا بر او.
نظر شما