به گزارش خبرنگار مهر، ۲۱ فروردین هر سال یادآور صدور اولین پیام اقتصادی حضرت امام خمینی (ره) بعد از انقلاب در ۲۱ فروردین ۱۳۵۸ است.
حضرت امام (ره) در این روز با صدور پیام مهمی که به پیام تشکیل حساب شماره ۱۰۰ معروف است، فرمودند: از حداقل حقوق هر فرد این است که صاحب مسکن باشد و دولت را مکلف کردند تا برای این مسئله مهم چاره‌ای بیندیشند.
ایشان در این پیام، دستور به ساخت مسکن برای محرومان از مسکن با کاهش هزینه آن از طریق حذف هزینه زمین را پیشنهاد دادند و نهادهای انقلابی مانند بنیاد مستضعفان را موظف به همکاری در این امر نمودند. ضمناً با افتتاح حساب شماره ۱۰۰ در تمام شعب بانک ملی از مردم هم خواستند در تأمین مالی ساخت مسکن محرومان همکاری کنند.
بنیاد مسکن بار دیگر در مسکن سازی در شهرهای بزرگ هم فعال شود
اگرچه تا کنون بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به عنوان متولی اجرای دستور حساب ۱۰۰ امام خمینی (ره)، فعالیت‌های زیادی در بخش خانه دار کردن مردم به ویژه اقشار محروم در شهرهای مختلف داشته، اما در گذر زمان، فعالیت بنیاد مسکن به شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر و روستاها معطوف شده که اگرچه اقدام مناسبی است، اما با توجه به اینکه در سال‌های اخیر با کمبود تولید مسکن ویژه اقشار کم برخوردار به دلیل کاهش قدرت خرید مسکن از یک سو و افزایش مهاجرت به شهرهای بزرگ‌تر در دهه گذشته از سوی دیگر، در کلانشهرها روبه رو هستند، می‌طلبد تا این نهاد انقلابی در سایر شهرها نیز با اندیشیدن تدابیری با هدف عدم افزایش مهاجرت از روستا به شهرها، برای اقشار کم درآمد ساکن شهرهای بزرگ نیز فعالیت ساخت مسکن آبرومند را همانند دهه ابتدایی انقلاب از سر بگیرد.
هرچند که قرار است بنیاد مسکن در طرح ملی مسکن به وزارت راه و شهرسازی در ساخت مسکن در سایر شهرها حتی کلانشهرها هم کمک کند.
مسکن مهر؛ برای مسکن محرومان کارآمد بود؟
در دولت‌های نهم و دهم که تمام تمرکز متولیان بخش مسکن معطوف اجرای طرح مسکن مهر بود، ساخت مسکن اقشار نیازمند نیز در این طرح گنجانده شد. به نظر می‌رسد تا حدودی هم توانست بخشی از نیازمندان را با این طرح خانه دار کند.
مسکن اجتماعی با سرنوشتی نامعلوم
اما در دولت‌های یازدهم و دوازدهم با توجه به عدم اعتقاد وزیر سابق راه و شهرسازی به مسکن مهر، برای اقشار دهک‌های پایین طرحی به نام مسکن اجتماعی مطرح شد که هیچ گاه گزارشی از اجرا یا عدم موفقیت در اجرای آن مطرح نشد و به نظر می‌رسد دولت یازدهم در این خصوص به توفیقی دست نیافت.
تشکیل کمیته نهادهای حمایتی برای ساخت مسکن دهک‌های یک تا سه
در دوره یک ساله اخیر وزارت محمد اسلامی نیز، تا کنون موضوع توجه به مسکن دهک‌های یک تا سه چند بار مطرح شده که نخستین بار، وزیر راه و شهرسازی در اوایل دی ماه سال گذشته در حاشیه افتتاح متروی شهر جدید هشتگرد از تشکیل کمیته‌ای با حضور چند نهاد حمایتی و به ریاست معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی برای ساخت مسکن دهک‌های یک تا سه با استفاده از منابع دولتی و حاکمیتی و همچنین منابع بانکی ارزان قیمت خبر داد.
کدام نهادها قرار است در ساخت مسکن محرومان فعال شوند؟
این نهادها شامل بنیاد مسکن، بنیاد مستضعفان، کمیته امداد، سازمان بهزیستی، بسیج مستضعفین، آستان قدس رضوی (ع) و خیرین مسکن ساز (تحت پوشش بنیاد مسکن) هستند که این کمیته تا کنون چندین جلسه تشکیل داده است.
معاون وزیر راه: ۲۰۰ هزار مسکن برای محرومان ساخته می‌شود
محمود محمودزاده معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی نیز درباره مسکن اقشار کم درآمد در بهمن ماه سال قبل اعلام کرد: قرار است برای افرادی که توانایی بازپرداخت اقساط تسهیلات مسکن را ندارند، با استفاده از منابع نهادهای حمایتی، برای ۲۰۰ هزار خانوار کم درآمد، مسکن مناسب ساخته شود.
به گفته محمودزاده، قرار نیست این افراد ثبت نام کنند، بلکه با استفاده از بانک اطلاعاتی نهادهای حمایتی شناسایی خواهند شد.
لزوم تأمین مسکن ملکی برای رفع فقر خانواده‌های محروم
در این راستا در مصاحبه با مهدی غلامی کارشناس مسکن سعی شده تا این پیام تاریخی حضرت امام مورد بررسی قرار گیرد. غلامی با بیان اینکه اساس این پیام تاریخی حضرت امام، تأمین مسکن برای محرومان به منظور مقابله با فقر و برقراری عدالت در نظام اسلامی است، گفت: حضرت امام (ره) دوران پس از انقلاب را دوران سازندگی نامیدند و فرمودند: «در این دوره مردم و به خصوص محرومین باید شکوه نظام عدل اسلامی را لمس کنند و همه باید دست به دست هم داده تا ریشه فقر و استضعاف را از بین ببرند».
۵۰ درصد درآمد خانواده‌های مستأجر به اجاره بها اختصاص داده می‌شود
غلامی افزود: حضرت امام (ره) اولین و مهمترین گام برای این مهم را تأمین مسکن برای محرومین عنوان می‌کنند. در شرایط فعلی علت این ماجرا کاملاً محسوس است. زیرا در حال حاضر مسکن بیشترین سهم را در سبد هزینه‌های یک خانواده ایرانی دارد. برای مثال در تهران مستأجران به صورت میانگین نیمی از درآمد خود را صرف هزینه‌های مربوط به تأمین مسکن خود می‌کنند. در کلانشهرها خانواده‌هایی که صاحب مسکن ملکی نیستند، بخش قابل توجهی از درآمد خود را بابت اجاره واحد استیجاری خود پرداخت می‌کنند. در حالی که خانواده‌هایی که دارای مسکن ملکی هستند، هزینه جاری مسکن، را برای ارتقای کیفیت زندگی و رفاه بیشتر خود به کار می‌برند. علاوه بر این هر چند سال یک بار با افزایش شدید قیمت مسکن، فاصله بسیاری از مستأجران تا تهیه مسکن ملکی بیشتر می‌شود و به علت وابستگی اجاره بها به قیمت مسکن، اجاره بهای واحدهای استیجاری نیز افزایش پیدا می‌کند. بنابراین هر اقدامی که موجب صاحب خانه شدن افراد شود، مانعی بر افزایش فقر و شدید تر شدن شکاف فاصله طبقاتی موجود در کشور خواهد شد.
تکلیف دولت برای تأمین مسکن به عنوان یکی از حداقل حقوق افراد
کارشناس مسکن اضافه کرد: حضرت امام (ره) در این پیام، داشتن مسکن را از حداقل حقوق هر فرد در جامعه می‌دانند و می‌فرمایند: «همه محرومان باید خانه داشته باشند. هیچ کسی در هیچ گوشه مملکت نباید از داشتن خانه محروم باشد. بر دولت اسلامی است که برای این مسئله مهم چاره‌ای بیندیشد».
وی افزود: در نظام اسلامی تأمین مسکن یکی از اولین تکالیف دولت هاست. چنانچه در سه بند قانون اساسی به این مسئله اشاره شده است. در اصل سوم قانون اساسی تاکید شده است برای تأمین نیازهای اساسی که مسکن یکی از آن هاست، دولت‌ها باید تمام امکانات خود را به کار بگیرند.
مشکلات عدیده مردم برای تأمین مسکن
غلامی اظهار داشت: بخش دیگری از پیام حساب ۱۰۰ حضرت امام (ره)، ترسیم وضعیت تأمین مسکن در رژیم پهلوی است و ایشان از اینکه مردم برای صاحب خانه شدن درگیر مشکلات عدیده بودند انتقاد می‌کنند. ایشان در این مورد می‌فرمایند: «در رژیم منفور پهلوی مسئله مسکن یکی از مصیبت بارترین مشکلات اجتماعی مردم ما بود. بسیاری از مردم در اسارت تهیۀ یک قطعه زمین و داشتن یک لانه بودند، و چه بسا تمام عمرشان را زیر بار بانک‌ها و سودجویان و غارتگران به سر می‌بردند تا بتوانند پناهگاهی را برای خود و فرزندانشان دست و پا کنند. قشر عظیمی از مستضعفان جامعه هم به کلی از داشتن خانه محروم بودند و در زوایای بیغوله‌ها و اتاقک‌های تنگ و تاریک و خرابه‌ها به سر می‌بردند؛ و چه بسا قسمت مهمی از درآمد ناچیزشان را بایستی برای اجارۀ آن بپردازند؛ و این میراث شوم برای ملت ما باقی مانده و اکنون جامعۀ ما با چنین مصیبتی دست به گریبان است».
وی ادامه داد: در شرایط فعلی نیز تأمین مسکن برای بسیاری از خانواده‌ها آسان نیست. نسبت قیمت مسکن به درآمد خانواده‌ها مخصوصاً در شهرهای بزرگ نشان می‌دهد، بسیاری از خانواده‌ها تا صاحب مسکن شدن فاصله بسیاری دارند. اگر این پیام حضرت امام سرلوحه متولیان بخش مسکن باشد، باید شرایط تأمین مسکن را تسهیل کنند و زمان انتظار برای صاحب خانه شدن خانواده‌ها را کاهش دهند.
غلامی به اشاره دقیق حضرت امام به مسئله سودجویی از زمین و مسکن اشاره کردند و گفتند: هنوز هم زیرساخت‌های لازم و قواعد مقابله با سودجویی در بخش مسکن و زمین در کشور ما کامل نشده است و بازار مسکن از این مسئله رنج می‌برد.
حذف هزینه زمین نسخه پیشنهادی حضرت امام برای تأمین مسکن محرومان
وی افزود: حضرت امام حساب شماره ۱۰۰ را افتتاح می‌کنند تا مردم نیز در این امر خانه سازی برای محرومان مشارکت کنند. البته در سال‌های اخیر این حساب، کمتر توسط رسانه‌ها تبلیغ شده است.
این کارشناس مسکن تصریح کرد: نسخه پیشنهادی ایشان برای تأمین مسکن برای محرومان، کاهش هزینه نهایی مسکن از طریق حذف هزینه زمین است. در شرایط فعلی نیز که سهم زمین بیشترین سهم در هزینه نهایی مسکن دارد، حذف آن تا حد قابل توجه‌ای هزینه مسکن را کاهش می‌دهد. استفاده از ظرفیت زمین‌های دولتی، شهرهای جدید، زمین‌های نهادهای مختلف و همچنین خروج کاربری‌های غیر ضروری از محدوده شهرها و احیای بافت فرسوده در این رابطه می‌تواند مؤثر باشد.
ثمره پیام حضرت امام ره تشکیل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی
غلامی به تشکیل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی بر اثر صدور این پیام اشاره کرد و گفت: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در این سال‌ها تلاش بسیاری را برای تأمین مسکن بخشی از خانواده‌های کشور انجام داده است. برای مثال در حوادث طبیعی و خساراتی که بر اثر تخریب واحدهای مسکونی بازسازی و نوسازی واحدها بر عهده بنیاد مسکن بوده است.
اقدامات مناسب بنیاد مسکن در سال‌های اخیر
غلامی ساخت مسکن مهر در شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر توسط بنیاد مسکن را یکی از اقدامات مثبت و موفق بنیاد مسکن دانست و گفت: حمایت از ساخت مسکن روستایی با اعطای تسهیلات قرض الحسنه، مخصوصاً در سال‌های ۸۴ تا ۹۲ نیز یکی از نتایج مثبت زحمات بنیاد مسکن است.
سقف تسهیلات نوسازی مسکن روستایی افزایش یابد
وی افزود: البته در سال‌های اخیر روند مقاوم سازی واحدهای روستایی بسیار کند شده است و لازم است سقف تسهیلات اعطایی مسکن روستایی افزایش یابد و هم اینکه برای خانواده‌هایی که امکان ساخت مسکن با تسهیلات مورد اشاره را ندارند، از طریق نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد کمک‌هایی انجام شود.
نظر شما