امید بخش‌ترین آیه قرآن کدام است

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - سید احمد میرعمادی*: در همه دوران‌های تاریخ زندگی بشر، امید و آرامش سنگ بنای اولیه زندگی انسان‌ها است، اگر امید نباشد انسان انگیزه‌ای برای ادامه زندگی ندارد، پیامبر اکرم (ص) فرمود: «الْأَمَلُ رَحْمَةٌ لِأُمَّتِی وَلَوْلَا الْأَمَلُ مَا رَضَعَتْ وَالِدَةٌ وَلَدَهَا وَلَا غَرَسَ غَارِسٌ شَجَرا» امید و آرزو برای امت من لطف و رحمت الهی است، اگر امید و آرزو نبود هیچ مادری به فرزندش شیر نمی‌داد و هیچ باغبانی درختی نمی‌نشاند (بحارالانوار ج ۷۷ ص ۱۷۵) هر چند تمام آیات قرآن سرشار از امید و آرامش است چون کلام خدا و ذکر است اما آیه ۱۱۴ سوره هود به «امید بخش ترین آیه قرآن» معروف است.

روزی علی (ع) رو به مردم کرد فرمود: به نظر شما امید بخش ترین آیه قرآن کدام است؟ هر کس به فراخور حال خویش آیه‌ای را عنوان کرد، بعضی گفتند آیه ۴۸ سوره نساء «إِنَّ اللَّهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِکَ لِمَنْ یَشَاءُ» خداوند هرگز شرک را نمی بخشد و پایین از آن هر گناهی باشد می بخشد.

امام فرمود: خوب است ولی آنچه من می‌خواهم نیست، بعضی گفتند آیه ۱۱۰ سوره نساء "وَمَنْ یَعْمَلْ سُوءًا أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُورًا رَحِیمًا" هرکس عمل زشتی انجام دهد یا برخویشتن ستم کند و سپس از خدا آمرزش بخواهد، خدا را غفور و رحیم خواهد یافت. امام فرمود، خوبست ولی آنچه من می‌خواهم نیست عده‌ای گفتند آیه ۵۳ سوره زمر، «قل یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً» ای بندگان من که بر خویشتن اسراف و زیاده‌روی کردید از زحمت خدا مأیوس نشوید، خداوند همه گناهان را می‌آمرزد، امام فرمود خوب است اما آنچه من می‌خواهم نیست.

گروهی هم آیات دیگری را ذکر کردند، حضرت نپذیرفت، تا اینکه خود علی (ع) فرمود: از حبیب خودم رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود: امیدبخش ترین آیه قرآن آیه ۱۱۴ سوره هود است که می‌فرماید: «وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَیِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ، نماز را در دو طرف روز و اوائل شب بر پادار، چرا که حسنات و نیکی‌ها آثار سیئات و بدی‌ها را برطرف می‌سازد.

وجه امید بخش تر بودن این آیه روشن است برای اینکه آیات قبل می‌فرمود: خداوند گناهان را می‌آمرزد اما این آیه می‌فرماید: نیکی‌ها بدی‌ها را زایل می‌کند و آثار معاصی و گناهان را از بین می‌برند گویا اصلاً گناهی مرتکب نشده است، این آیه تأثیر اعمال نیک را در از میان رفتن آثار اعمال بد و گناهان بیان می‌کند که در اصطلاح به آن «تکفیر» گفته می‌شود در مقابل حبط اعمال.

اینکه اعمال نیک موجب محو شدن و پوشاندن گناهان بشود، در وجود انسان انگیزه و امیدی ایجاد می‌کند که انسان به سراغ کارهای نیک برود و به سراغ کارهای زشت نرود، بارزترین کار نیک، نمازهای شبانه روزی است که در آیه به آن اشاره است، نماز علاوه بر اینکه آثار گناه را از بین می‌برد خود عامل آرامش و امید است.

* استاد حوزه علمیه قم