خبرگزاری مهر، گروه استانها – زهرا بهرامی: فوک خزری یکی از پستانداران کمیاب آبزی دنیا و یگانه پستاندار دریای خزر است که در دهه‌های اخیر به دلیل صید بی‌رویه و به هم خوردن شرایط زیستی و همچنین کاهش شدید جمعیت نیازمند حمایت بین‌المللی است.
«لنی هارت» یک مرکز خیریه در هلند است که حدود نیم قرن برای حمایت فوک کارکرده و همچنان در کشورهای ایتالیا، اسپانیا، یونان، کره جنوبی و کانادا برای حفاظت از گونه‌های مختلف فوک فعالیت می‌کند.
حدود ۱۲ سال پیش (۲۰۰۸ میلادی) مرکز درمانی تحقیقاتی فوک خزر «لنی هارت» در جزیره آشوراده زیر نظر سازمان حفاظت از محیط‌زیست، شیلات و ماهیان خاویاری راه‌اندازی شد و پس از ۱۲ سال همچنان با کمک‌های مردم هلند اداره می‌شود و خبری از اعتبارات دولتی و یا کمک صنایع به این مرکز نیست.
هفته گذشته یک فوک نَر که ماهیگیران گمیشان اسمش را «آقا عرفان» گذاشتند در تور ماهیگیران گیر افتاد و سه روز بعد، بر اثر عفونت ناشی از زخم قدیمی و ضعف شدید جان داد.
مرگ این فوک خزری نر بهانه‌ای شد تا با امیر صیاد شیرازی، مسئول مرکز درمانی تحقیقاتی فوک خزر «لنی هارت» در جزیره آشوراده که به‌عنوان حامی یگانه پستاندار خزر، کارش را با مرکز هلندی به‌صورت تخصصی بر روی فوک خزری شروع کرده است، به گفتگو بنشینیم.
* «آقا عرفان» نخستین مهمان مرکز در سالجاری بود؛ ظاهراً وقتی وارد مرکز شد وضعیت عمومی خوبی نداشت؟
بله. وقتی در تور صیادان گمیشانی افتاد و روز بعد تحویل ما شد؛ دچار ضعف بود و به شدت وزنش پایین آمده بود؛ مشخص بود در کنار عفونت، چند وقت نتوانسته به درستی غذا بخورد.
*ریشه عفونت در کجا بود؟
یک آبسه بزرگ و عفونت عمیق در مفصل لگن سمت راستش وجود داشت؛ مشخص بود وسیله نوک تیزی وارد بدن این فوک یکساله شده بود؛ همین عفونت باعث شده بود عرفان به شدت ضعیف شود؛ البته استرس زیادی هم از حضور انسان‌ها در کنارش داشت؛ متأسفانه تلاش‌های برای درمانش بی‌ثمر بود و این فوک نر پس از سه روز حضور در مرکز درمانی جان داد.
*اشاره داشتید به اینکه آقا عرفان در تور صیادان گمیشانی گرفتار شده بود؟ فصل صید تمام شده است؟
بله فصل صید تمام شده است اما شغل جایگزینی در منطقه وجود ندارد و مجبور هستند دریا بروند.
*آقا عرفان در تور صیادان گمیشانی زخمی شده بود؟
نه عفونت و زخم قدیمی بود؛ سه روز زخم به این حد عفونت نمی‌رسد؛ علت اصلی حادثه مشخص نیست، همان ضعف ناشی از عفونت و زخم قدیمی این فوک نر را به کنار ساحل کشانده بود که در تور صیادان گرفتار شد.
*این فوک نر نخستین مهمان امسال مرکز بود؛ البته سال گذشته هم خیلی سال پُر فوکی نبود؟
بله. سال کم فوکی بود؛ تنها سه فوک داشتیم اما پنج لاشه (چهار تا در بندر انزلی و یکی در مازندران) کشف شد. بیکار نبودیم در این مدت در کنار کارهای امداد و نجات به موضوعات مربوط به آموزش به ماهیگیران، نحوه کار با فوک، اطلاع‌رسانی و معرفی در خصوص ارزش فوک‌ها و اینکه اگر این پستانداران نجات پیدا کنند منفعتش شامل حال ساحل‌نشینان می‌شود، مشغول بودیم.
*مرکز درمانی قزاقستان هم سال گذشته راه‌اندازی شد؟
بله سال گذشته سال خوبی بود؛ مرکز قزاقستان که مرکز بزرگ‌تر و مجهزتر از اینجاست راه‌اندازی شد؛ همچنین کمپین قطع شکار فوک در روسیه بالاخره جواب داد. روسیه رسماً اعلام و امضا که فوک خزری به کتاب قرمز آن‌ها که چیزی شبیه به لیست قرمز IUCN است، وارد شود. پایان دادن به شکار قانونی فوک در روسیه اتفاق بزرگی بود. عملاً پنج هزار فوک را از مرگ قطعی نجات دادیم و از سوی دیگر روسیه شده با امضا این سند در کنار قطع شکار، در راستای حفاظت کار کند.
*امیدواریم امسال هم اتفاقات خوبی در حوزه حفاظت از یگانه پستاندار دریای خزر رقم بخورد.
امسال در مرکز تلاش داریم با همکاری سازمان حفاظت محیط‌زیست، برنامه عمل حفاظت از فوک خزری در ایران را تدوین کنیم و آن را به صورت قانون در آوریم؛ عملاً با تدوین این برنامه قانونی و عملیاتی وظایف همه دستگاه‌ها و ارگان‌هایی که در بحث امداد و نجات و یا آموزش همگانی با آن‌ها درگیر هستیم، مشخص می‌شود.
اگر این اتفاق بیفتد بخش قابل توجهی از مشکلات حل می‌شود؛ چراکه بسیاری از دستگاه‌های اجرایی نه فوک را می‌شناسند و نه در جریان فعالیت‌های مرکز هستند که بخواهند کمک کنند. مشکل بزرگ ما در ایران عدم هماهنگی بین سازمان‌ها و مطلع نبودن آن‌هاست.
*مطلع نبودن؟
بله. نهادهایی که می‌توانند به ما کمک کنند دچار سردرگمی هستند؛ برنامه عملیاتی نوشته شود وظایف آن‌ها مشخص می‌شود.
*دغدغه اصلی شما چیست؟
دغدغه اصلی ما بودجه است و همیشه لنگ پول بوده‌ایم؛ تلاش ما این بوده که از دولت کمک نگیریم تا به حال هم مرکز با کمک‌های خانم لنی هارت و کمک‌های مردمی اداره شده است. در ۱۰ تا ۱۲ سال گذشته هیچ نهادی بودجه‌ای نداده است و صنایع هم جلو نیامدند. بزرگ‌ترین دغدغه ما داشتن حامی مالی است.
*چرا صنایع استقبال نکردند؛ شما اطلاع‌رسانی نکردید آیا آن‌ها تمایلی نداشتند؟
این موضوع هنوز برای صنعت‌گران ما دغدغه نشده است که در کنار آلودگی‌های زیست‌محیطی که ایجاد می‌کنند می‌توانند با کمک به این مرکز برای حفاظت از طبیعت کار بزرگی انجام دهند. ما سراغ صنایع رفتیم اما آن‌ها استقبال نکردند، یک گپ در این حوزه داریم؛ نیاز است مسئولان و سازمان‌های دولتی ما را به صنایع معرفی کنند.
*اگر درست متوجه شده باشم، برنامه عمل حفاظت از فوک خزری با هدف دریافت حمایت‌های مالی و معنوی تدوین می‌شود؟
دقیقاً. تلاش ما این است تا پایان سال با مشارکت و مشورت همه ارگان‌های دخیل در حوزه دریایی (نظامی و اجرایی) برنامه عمل را نهایی کنیم. امید داریم این برنامه مثل سایر برنامه‌ها در کتابخانه‌ها آرشیو نشود و اجرایی شود.
نظر شما