خبرگزاری مهر، گروه استانها - محمد حسین عابدی: از بازه زمانی یازدهم تا بیست و یکم اردیبهشت‌ماه ۹۹، چهار مورد خبر دستگیری کلاه‌برداران و کشف کلاهبرداری در سطح استان سمنان مطرح شد که مجموع اموال استحصال‌شده از راه کلاهبرداری توسط این افراد بیش از ۱۲ میلیارد تومان بوده است.
این موضوع نشان می‌دهد که مردم باید بیش‌ازپیش مراقب کلاه‌برداران به‌خصوص در فضای مجازی باشند. هرچند استان سمنان یکی از ناامن‌ترین استانها برای فعالیت مجرمان به‌خصوص در حوزه کلاهبرداری و قاچاق است، اما بخش اعظمی از این مسائل به خود مراقبتی مردم بازمی‌گردد که دارای اهمیتی بسزا است.
خود مراقبتی از سوی مردم اصل مهم
اینکه کلاهبرداری و جرایم این حوزه چرا در برهه زمانی کنونی افزایش یافته‌اند، از علت‌های متعددی سرچشمه می‌گیرد اما باید در نظر داشت که پیشرفت فناوری با همه محاسنی که دارد، راه را برای سوءاستفاده و کلاهبرداری نیز بازکرده است.
در این گزارش به دو مورد خواهیم پرداخت نخست اینکه عوامل شکل‌دهنده کلاهبرداری را بررسی می‌کنیم و دوم اینکه مردم باید چگونه از اموال خود به‌خصوص در حوزه مجازی و اینترنتی مراقبت کنند تا در دام کلاه‌برداران نیفتند به نظر می‌رسد جلوگیری از عوامل شکل‌دهنده کلاهبرداری و ارتقای خود مراقبتی بتواند تا حد زیادی از تکرار این جرایم جلوگیری کند.
تلاطم اقتصادی بی تأثیر نیست
علیرضا معصومی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه که تحقیقات گسترده‌ای بر روی لایه‌های جامعه به‌خصوص ازلحاظ اقتصاد جامعه‌شناختی داشته دراین‌باره به خبرنگار مهر، می‌گوید: با دستگیری عوامل چهار مورد کلاهبرداری در ده روز نمی‌توان به‌طورقطع یقین اعلام کرد که کلاهبرداری در استان سمنان رشد داشته اما به هر صورت باید گفت این استان نیز مانند سایر نقاط کشور، متأثر از شرایط اقتصادی قطعاً شاهد رشد جرایم مالی بوده است.
بیکاری، فقر، حاشیه‌نشینی، از دست دادن اموال در تلاطم‌های اقتصادی، کاهش قدرت خرید، کم بود کار و رکود اقتصادی و … تأثیرات عمده‌ای بر اقتصاد جامعه گذاشته‌اند معصومی بابیان اینکه بیکاری، فقر، حاشیه‌نشینی، از دست دادن اموال در تلاطم‌های اقتصادی ماه‌ها و سال‌های اخیر، تورم بالا و کاهش قدرت خرید، کم بود کار و رکود اقتصادی، کساد بودن بازار عرضه و … ازجمله مواردی هستند که تأثیرات عمده‌ای بر اقتصاد جامعه گذاشته‌اند، گفت: درنتیجه برخی افراد برای برون‌رفت از این شرایط دست به اقداماتی می‌زنند که بعضاً خلاف قانون هستند.
وی بابیان اینکه اشاعه جرایم مالی مانند سرقت و کلاهبرداری، خیانت‌درامانت معمولاً دو عامل بیرونی که در قبل آن‌ها را بررسی کردیم مانند فقر، رکورد اقتصادی و دیگر موارد، و عامل درونی یعنی روحیه فرد، ناچاری و به دنبال آن طمع دارد، بیان کرد: این عوامل سبب می‌شود تا انسان برای برون‌رفت از فقر و مشکلات مالی به راه‌هایی بیندیشید که در کمترین زمان ممکنه به بیشترین سود و پول دست یابد که معمولاً این راه‌ها غیرقانونی هستند.
ضرورت ارتقای شاخص‌های اقتصادی
این استاد دانشگاه بابیان اینکه اگر بتوانیم عوامل سازنده و محرک ترویج جرایم مالی را کاهش دهیم می‌توانیم به کاهش پرونده‌های قضائی نیز کمک کنیم، بیان کرد: سیاست‌های کلان اقتصادی دولت متأسفانه نشان از بیماری در اقتصاد کشور دارد که باید صاحب‌نظران درباره آن اظهارنظر کنند اما مسائلی مانند خالی شدن روستاها، حاشیه‌نشینی، بیکاری‌های مقطعی، جبران ضررهای ناشی از رکود و کرونا و … معمولاً در اختیار مسئولان استانی و شهرستانی است.
اگر شاخص‌های بیکاری، رکود اقتصادی، قدرت خرید و … را ارتقا دهیم می‌توانیم شاهد کاهش جرایم مالی باشیم اما دولت در این زمینه موفق نبوده است معصومی بابیان اینکه پیشگیری می‌تواند بهتر از درمان باشد، بیان داشت: این روزها ممکن است افرادی که توانمندی مالی مناسبی ندارند برای دریافت مقداری حتی اندک، به خیلی کارها دست بزنند چراکه به این می‌اندیشند که درنهایت قرار است به زندان بیفتند اما شرایطشان در زندان از اینکه در آن هستند که بدتر نیست! پس چرا شانسشان را امتحان نکنند که این آغاز تفکر تخلفاتی مانند دزدی و … است.
وی افزود: اگر شاخص‌های بیکاری، رکود اقتصادی، قدرت خرید و … را ارتقا دهیم می‌توانیم شاهد کاهش جرایم مالی باشیم اما همه می‌دانیم که دولت در این زمینه موفق نبوده درنتیجه پیشنهاد من برای کاهش این نوع جرایم شناسایی افراد مستعد، مثلاً سابقه‌دارها، افرادی که از مسائل اینترنتی و… آگاه هستند اما شغلشان را ازدست داده‌اند، افرادی که ضررهای هنگفت کرده‌اند و… و ارائه مشاوره‌های روانشناسی، اقتصادی و… به آن‌ها شاید بتواند اثرگذار باشد.
فاصله میان دهک‌های جامعه
یک کارشناس اقتصادی نیز بابیان اینکه افزایش فاصله میان دهک اول و دهک دهم جامعه نشان‌دهنده شکاف طبقاتی و یا فلاکت است، می‌گوید: هرقدر این میزان بیشتر باشد یعنی جامعه با مشکلات اقتصادی و اجتماعی و حتی فرهنگی و مالی و … بیشتری دست‌وپنجه نرم می‌کند و هرقدر این میزان کمتر باشد قاعدتاً باید شاهد کاهش جرایم حوزه اقتصادی باشیم.
علیرضا صالحیان که در گفتگو با خبرنگار مهر صحبت می‌کرد، می‌افزاید: امروز گفته می‌شود که میانگین درآمد و هزینه کرد خانوار دهک اول یک‌میلیون و ۹۰۰ هزار تومان و دهک دهم بین ۱۸ تا ۲۰ میلیون تومان است این نشان می‌دهد که دهک اول ده برابر مفلوک‌تر از دهک آخر است یعنی ده سال کار او برابر با یک سال کار دهک آخر است پس به‌عبارت‌دیگر پر کردن این شکاف طبقاتی تقریباً امری محال است. فاصله طبقاتی که از بالا می‌توان به طبقات پایین به‌راحتی وارد شد اما از طبقات پایین به این راحتی نمی‌توان وارد طبقات بالاتر شد.
فاصله طبقاتی مهم‌ترین عامل اشاعه تخلفات مالی چه از پایین‌ترین درآمد جامعه چه از بالاترین درآمدهای میلیونی و حتی میلیاردی وی بابیان اینکه یک فرد که درآمد اندکی دارد و از بابت رکود و کرونا و تورم و … متضرر هم شده قاعدتاً مستعد ورود به حوزه جرایم مالی است هرچند فردی که ماهانه ۳۰ میلیون تومان درآمد هم دارد برای افزایش و طمع پول روی پول گذاشتن ممکن است ورود به حوزه جرایم اقتصادی داشته باشد درنتیجه به نظر من مهم‌ترین عامل اشاعه تخلفات مالی چه از پایین‌ترین درآمد جامعه چه از بالاترین درآمدهای میلیونی و حتی میلیاردی، فاصله طبقاتی است. زیرا آن‌کسی که پایین است سعی دارد بالا بیاید و آن‌کسی که بالا است می‌خواهد بالاتر باشد زیرا در هراس است که مبادا دارایی‌اش اندک شده و در این رکود اقتصادی متضرر شود پس تا فاصله طبقاتی کاهش و شاخص‌های اقتصادی ارتقا نیابند شاهد جرایم مالی خواهیم بود.
رابطه بین وضعیت اقتصادی و جرایم
در این خصوص مباحث زیاد است. مشخصاً رابطه معنی‌داری بین وضعیت اقتصادی و جرایم وجود دارد اما اگر بخواهیم به همه این مسائل بپردازیم نیاز به مجالی طولانی داریم. روی دیگر این سکه کسانی هستند که مورد کلاهبرداری قرار می‌گیرند. ما اگر بتوانیم همه عوامل کلاهبردار ساز در جامعه را نیز اصلاح کنیم اگر مردم خود مراقبتی درستی از اموالشان نداشته باشند بازهم موفق نخواهیم شد.
دراین‌باره اما یک کارشناس مسائل اینترنت و فضای مجازی بابیان اینکه متأسفانه مردم ما در استان سمنان مانند دیگر استانها کشور آن‌قدر مسائل ایمنی به‌خصوص در فضای اینترنت و مجازی را دست‌کم گرفته‌اند که گویی پول‌هایشان را در درون یک سینی قرار داده و به سارقان تعارف می‌کنند، می‌گوید: ده‌ها و شاید صدها راه کلاهبرداری از مردم وجود دارد که عامل و باعث اولیه آن نیز خود مردم هستند.
برای اینکه بدانید درگاه تقلبی است یا واقعی کافی است یک بار رمز کارت خود را اشتباه وارد کنید اگر به صفحه بعد انتقال داده شدید مطمئن باشید سایت کلاهبرداری است و اگر به شما خطای رمز داد مطمئن باشید سایت حقیقی است فرزاد عامریان بابیان اینکه ما متأسفانه از سوپر مارکت تا نانوایی عادت به فریاد زدن رمز عابر بانک‌مان داریم، بیان می‌کند: درگاه‌های پرداخت اینترنتی در ۹۰ درصد موارد اصلاً از سوی مردم مورد بررسی قرار نمی‌گیرند. برای اینکه مردم بدانند این درگاه تقلبی است یا واقعی کافی است یک بار رمز کارت خود را اشتباه وارد کنید اگر به صفحه بعد انتقال داده شدید مطمئن باشید سایت کلاهبرداری است و اگر به شما خطای رمز داد مطمئن باشید سایت حقیقی است. از سوی دیگر باید از سایت‌های مطمئن خریداری کرد برای این کار می‌توان به سایت مراجعه در قسمت تماس با ما تلفن‌های شرکت و آدرس آن را دریافت و حتی با آن‌ها تماس گرفت یا از روی جی پی اس نقشه شرکت را پیدا کرد و متوجه شد که آیا چنین شرکتی اصلاً وجود خارجی دارد یا خیر.
وی بابیان اینکه یکی دیگر از راه‌ها مشاوره گرفتن از اهل‌فن و به‌خصوص پلیس فتا است، بیان کرد: توصیه همه کارشناسان این است که هرگز از خرید محصولات و معاملات بیش از ۵۰۰ هزار تومان در اینترنت خودداری کنید که اگر دچار کلاهبرداری حرفه‌ای شدید حداقل پول کمتری را از دست دهید همچنین بعد از هر معامله اینترنتی می‌توانید رمز خود را تغییر دهید. خوشبختانه با رمزهای جدید احتمال کلاهبرداری اندک شده اما اصلاً به این معنی نیست که شما خیالتان از بابت کلاه‌برداران راحت باشد زیرا شما نمی‌توانید به‌راحتی تشخیص دهید صفحه‌ای که در آن مشخصات کارت خود را وارد می‌کنید اصلی است یا فرعی.
سایت‌های شرط بندی همگی کلاهبرداری هستند
این کارشناس رایانه با گرایش شبکه ضمن بیان اینکه مردم باید یک اصل همیشگی را در نظر داشته باشند آن هم اینکه هیچکس از بابت سایت‌های شرط‌بندی، شرکت‌های هرمی و بازی‌های اینترنتی موسوم به کازینوی آنلاین، پول در نیاورده است، بیان می‌کند: به هیچ وجه مردم به این سایت‌ها که هدفشان کلاهبرداری است وارد نشوند متأسفانه اینفلوئنسرهای اینستاگرامی این روزها با دریافت مبالغ بالا، این سایت‌های شرط‌بندی و کازینویی را ترویج می‌دهند و تنها هدفشان نیز کلاهبرداری است.
عامریان بابیان اینکه دامین اغلب سایت‌های اینترنتی کلاهبرداری و شرط بندی متعلق به یک نفر است و اگر به شمایل این سایت‌ها نگاهی بیندازید شباهت‌هایشان را نیز خواهید یافت، بیان می‌کند: هیچکس تا امروز نتوانسته از این سایت‌ها درآمد داشته باشد پس نباید فریب این افراد را خورد. اگر مردم می‌بینند که در این سایت‌ها نام نفرات برتر با پول‌های برنده شده در قسمتی ذکر می‌شود مثلاً آرش ۲۱۰ هزار دلار برنده‌شده است باید گفت تمام اینها ربات و نادرست هستند و برای مثال آرش نامی اصلاً وجود خارجی ندارد.
وی می‌افزاید: این سایت‌های شرط‌بندی و کازینو و … کاری جز خالی کردن پول مردم را ندارد، بیان کرد: بدون استثنا همه اولین بار بازنده می‌شوند بار دوم و سوم می‌برند بار چهارم همه را می‌بازند و بار پنجم مبلغی قابل‌توجهی مثلاً ۲۵۰ دلار می‌برند اما یکباره سایت شروع به خالی کردن جیب شما می‌کند و شما هرگز برنده نخواهید شد.
مردم مراقب باشند
نازنین بابایی دیگر فارغ التحصیل سیستم‌های شبکه‌ای تحت وب به خبرنگار مهر، می‌گوید: ساز و کار سایت‌های شرط بندی و کلاهبرداری، شرکت‌های فروش تقلبی و … به گونه‌ای است که اصلاً احتمال برنده شدن یا سود کردن مردم در آن وجود ندارد و برنامه‌نویس های این سایت‌ها متأسفانه کار خودشان را به خوبی بلد هستند.
بابایی بابیان اینکه ساز و کار این سایت‌ها و شرکت‌ها به شکلی است که ابتدا مردم را وسوسه می‌کنند، می‌افزاید: در این شرایط مالی همه دنبال خرید ارزان هستند و وقتی یک کفش پر زرق و برق در کانال تلگرامی یا سایت فروش آنلاینی قرار داده‌شده که دارای مارک یک برند معتبر است اما قیمت آن مثلاً ۷۵ هزار تومان قید شده، مشخصاً یا کفش دارای کیفیت نیست و یا شما برای خریدن یک عکس!! پول پرداخت کرده‌اید و قرار نیست کفشی دریافت کنید.
وی افزود: بهترین کار این است که مردم گول ظاهر را نخورند قطعاً نمی‌توان کفش مناسب را با این قیمت‌ها خرید پس باید ابتدا شک کرد مورد بعد اینکه بهتر است از سایت‌هایی خرید کرد که پول محصول را درب خانه به پستچی می‌دهند نه آنلاین. بحث دیگر این است که هرگز از دادن سی وی وی کارت و رمز خود به افراد خودداری کنید. همیشه از واقعی بودن شرکت اطمینان حاصل کرده و بدانید که در هیچ معامله سایبری روی کره زمین، حتی خرید یک جوراب، این شما نیستید که سود می‌کنید.
ماینرهای بیت کوین نوعی کلاهبردار هستند
این کارشناس شبکه درباره بیت کوین هم گفت: بیت کوین یک نوع ارز دیجیتالی است که اصلاً ماهیت خارجی ندارد! یعنی شما برای اعتبار وقت و انرژی صرف می‌کنید که روی کاغذ وجود دارد یعنی اصطلاحاً پول خلق شده با خودکار است که در ازای آن پس از مدت‌ها قرار است یک سکه طلا به شما بدهند! روش کار این ماینرها این است که شما یک دستگاه که شبیه هارددیسک رایانه است می‌خرید در گوشه‌ای نگهداری می‌کنید و فضای آن را در اختیار بیت کوین قرار می‌دهید.
بابایی می‌افزاید: این شرکت به جای اینکه رک‌های نیرومند چند صد هزار دلاری برای ذخیره اطلاعاتش داشته باشد یک میلیارد دستگاه هارددیسک در خانه‌های مردم نگه می‌دارد و یا از حافظه خالی رایانه شما استفاده می‌کند تا اطلاعاتش را ذخیره کند و در ازای پول برق و فضایی که شما در اختیارش قرار داده‌اید به شما یک نوع اعتبار الکترونیکی می‌دهد که مانند سهام است! سهامی که شما هیچ مدرکی در ازای آن بجز یک صفحه اینترنتی که اصلاً معلوم نیست واقعیت دارد یا نه، گردانندگان آنچه کسانی هستند و شما امیدوارید که شاید یک سکه طلا بیت کوین بعد از چهار سال دریافت کنید که پول قابل توجهی پشت آن ذخیره است! حال سوال اساسی این است که چه کسی در این بین سود کرده؟ شرکت که از فضای مردم استفاده می‌کند و یک سود خیالی می‌دهد یا مردم؟
وی در انتهای سخنان خود می‌گوید: چه کسی می‌تواند بگوید که این دستگاه‌های ماینر توسط سوءاستفاده گران در داخل ایران یا کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و … کنترل نمی‌شوند؟ موضوع دیگر اینکه اصلاً به فرض این ادعاهای مطرح‌شده درست باشد با تحریم‌های موجود چطور فردی می‌خواهد بعد از چهار سال سکه بیت کوین را دریافت کند! درنتیجه تمام این ادعاها جز کلاهبرداری برای فروش دستگاه‌های ماینر که در اروپا می‌توان آن‌ها را ۲۰ یورو خرید اما اینجا تا پنج میلیون تومان هم معامله می‌شوند، نیست.
دستگیری پشت دستگیری
سردار حسنی فرمانده انتظامی استان سمنان اخیراً در گفتگو با خبرنگاران بیان کرد: کلاهبرداری ۱۰ میلیارد ریالی از کاربران فضای مجازی در سمنان کشف شد متهم در بازجویی‌های صورت گرفته به کلاهبرداری از شهروندان اعتراف کرد و به دستگاه قضائی رهسپار شد
خانواده‌ها توجه بسیاری بر فعالیت‌های فرزندان در فضای مجازی داشته باشند، لذا همیشه باید در این فضا و در قبال وعده پول‌های هنگفت کاریابی، شرط‌بندی و… شک کرد سردار عبدالله حسنی بیان کرد: تیم‌های رصد و پایش فتا در بررسی‌های تخصصی به فردی برخوردند که با راه‌اندازی وب‌سایت و فعالیت در فضای مجازی با وعده فروش دستگاه ماینر، سکه و بیت کویین از کاربران مبالغ هنگفتی را دریافت می‌کرد.
۱۵ اردیبهشت‌ماه ۹۹ فرمانده انتظامی استان سمنان از کشف کلاهبرداری اینترنتی ۳۰ میلیارد ریالی در شاهرود و به همت پلیس فتا خبر داد و گفت: یک جوان در این ارتباط دستگیرشده است. این مجرم سایبری در شاهرود که با راه اندازی یک سایت و وعده‌های پوچ و دروغین درآمدزایی و کاریابی از مردم پول می‌گرفت و به حساب پدر و یکی از دوستانش واریز می‌کرد.
حسنی بیستم اردیبهشت‌ماه نیز از دستگیری کلاهبردار میلیاردی در شاهرود خبر داد و گفت: این کلاهبردار سه سال متواری بود تا درنهایت به چنگ قانون گرفتار شد. این فرد دو میلیارد تومان کلاهبرداری کرده بود و درنهایت سه کلاهبردار جوان نیز روز بیست و یکم اردیبهشت‌ماه ۹۹ دستگیر شدند تا در ده روز چهار پرونده سنگین کلاهبرداری در استان سمنان کشف شوند.
مردم موارد مشکوک را اطلاع دهند
فرمانده انتظامی استان سمنان اما بابیان اینکه خانواده می‌بایست توجه بسیاری بر فعالیت‌های فرزندان و به‌خصوص جوانان در فضای مجازی داشته باشند، گفت: همیشه باید در فضای مجازی و در قبال وعده‌های پول‌های هنگفت کاریابی، شرط‌بندی و… شک کرد و خانواده‌ها به‌خصوص می‌بایست مراقب فرزندانشان باشند که فریب کلاه‌برداران را نخورند همچنین خانواده می‌بایست موارد آگاهی از کلاهبرداری‌های اینترنتی را به پایگاه پلیس فتا یا سامانه فوریت‌های پلیسی ۱۱۰ اطلاع دهند.
در خاتمه باید گفت شروع یک کلاهبرداری معمولاً با دو چیز آغاز می‌شود نخست اعتماد اشتباه و دوم طمع مالی؛ از سوی دیگر این خانواده‌ها هستند که باید بیشتر سوءاستفاده گران این حوزه باشند. افرادی که آماده‌اند تا دست در جیب مردم کرده و اموالشان را به یغما ببرند.
نظر شما