به گزارش خبرنگار مهر، نخستین پیش‌نشست «مدرسۀ تمدنی مُنی ابوالفضل» به اهتمام مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنیِ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و با همکاری مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، دانشگاه الزهرا (س)، و مرکز مطالعات زنان حوزه علمیۀ قم برگزار شد.
مدرسۀ تمدنی مُنی ابوالفضل که در میان تمدن‌پژوهان ایرانی مدرسه‌ای ناشناخته است، از زوایایی اصیل، اسلامی، و نوآمد برخوردار است که فهم و تحلیل و نقد آن امری پیچیده و دشوار و البته برای جمع تمدن‌پژوهان ایرانی ضروری است. پیچیدگی و دشواری این مدرسه انگیزه‌ای شد که بهمن ماه سال ۹۸ در یک شگرد علمی متفاوت، برخی از محققان تمدنی در حوزه «زن و تمدن» دعوت به همکاری بشوند.
در این همکاری، ۶ گروه علمی تشکیل شد و برای هر یک از این گروه‌ها یک ضلع علمی از اضلاع متکثرِ مدرسۀ منی ابوالفضل تعیین گردید. آنچه امروز در این نشست رخ داد، گزارش علمی هریک از سرگروه‌های علمی درباره ابعاد مختلف از اندیشه‌های تمدنی «مُنی» و تطبیقات رویکرد تمدنی وی به موضوع «زن در جهان اسلام» بود.
گام بعدی این نشست هفته اول تیرماه در تهران و یا قم برگزار می‌شود.
در ادامه گزارش مبسوط هم اندیشی مدرسه تمدنی دکتر منی ابوالفضل از نظر شما می‌گذرد:
منی ابوالفضل از تمدن پژوهان معاصر مصری است که رویکرد تمدنی او در علوم اجتماعی، روابط بین الملل و مطالعات اسلامی زنان آورده‌های معتنابهی داشته و با تربیت شاگردانی بسیار مدرسه‌ای تمدنی را شکل بخشیده است. مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی و پژوهشکده علوم سیاسیِ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با رصد و گردآوری آثار و نوشته‌های مربوط به این مدرسه، در اولین گام مقاله‌هایی را که نمایانگر محورهای فکری این مدرسه خصوصاً در حوزه مطالعات زنان باشد، انتخاب کرد و در اختیار هفت گروه علمی از (مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، مرکز مطالعات زنان حوزه علمیه قم، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، دانشگاه الزهرا (س)، دانشگاه قم، دانشگاه حضرت معصومه س، و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) قرار داد. این گروه‌ها در تاریخ شانزدهم اردیبهشت امسال در یک نشست مجازیِ سه‌ساعته به ارائه و گزارش و گفتگو در مورد اضلاع مختلف این مدرسه پرداختند.
در ابتدا حبیب الله بابایی رئیس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به اهمیت این مدرسه تمدنی، ضرورت پرداختن به اندیشه این جریان را متذکر شد و گام اول در بررسی این جریان را صرفاً آشنایی اولیه تمدن‌پژوهانِ ایرانی با این مدرسه عنوان کرد.
در ادامه مختار شیخ حسینی از پژوهشکده علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به معرفی شخصیت علمی منی ابوالفضل و دغدغه فکری او پرداخت.
وی ایده ایجابی منی ابوالفضل را ارائه یک پارادایم توحیدی در برابر پارادایم سکولار دانست که عناصر اصلی آن «بازسازی مفاهیمی نو بر پایۀ قرآن کریم» و «نقد پارادایم رقیب غربی» می‌باشد.
شیخ حسینی در ادامه به سه نسل از متفکران این مدرسه تمدنی و آورده‌های هر یک در حوزه علوم انسانی اشاره کرد.
در ادامه نشست رسول نوروزی از مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی با ارائه مقاله «المنظور الحضاری و العلوم الاجتماعیه والانسانیه» از نادیه محمود مصطفی، هدف اصلی نویسندگان و متفکرین این پروژه را احیای امت اسلامی معرفی کرد.
وی افزود: نادیه مصطفی در این مقاله برای تبیین پارادایم تمدنی ابتدا سراغ مباحث معرفت‌شناسی، مباحث نظری، و مباحث روششناسی رفته و آنگاه در عرصۀ معرفت‌شناسی به بررسی مفهوم پارادایم، کاربست پارادایم تمدنی و اهیمت مناظرۀ پارادایمی پرداخته است.
سپس امیری از دانشگاه باقرالعلوم (ع) گزارشی از مقاله «نحو منظور حضاری لقراءة سیرة وتاریخ المرأة المسلمة» تألیف منی ابوالفضل را ارائه کرد.
وی گفت: منی ابوالفضل در این مقاله در پی خوانشی از تاریخ در یک سیستم توحیدی است و معضل اصلی مطالعات معاصر را سیستم‌های فکری فلسفی می‌داند که موجودیت اجتماعی متمدن‌مان، به عنوان یک مسلمان را محدود کرده و سعی می‌کند با تمرکز بر مفهوم «نفس واحده» و «ولایت» به نقد مفهوم سلطه در حوزه مطالعات زنان بپردازد.
در ادامه فضه خاتمی از دانشگاه حضرت معصومه (س) نیز بر اساس مقاله «بنت الشاطئ خطاب المراه ام خطاب العصر» از منی ابوالفضل، هدف فعالیت‌های «جمعیه دراسات المره و الحضاره» که توسط منی ابوالفضل تأسیس گردیده را در سه محور مساله‌شناسی (بررسی موانع و سنت‌های بازدارنده در زمینه مشارکت زنان و چگونگی غلبه بر آن)، هدف‌گذاری (تاکید بر آموزش و آینده مطالعات زنان در دانشگاه‌های عربی و اسلامی) و ارائه راهکار (عمق بخشیدن به فعالیت‌های زنان در حوزه‌های فرهنگی و اندیشه‌ای) خلاصه نمود و مفهوم تربیت و آموزش را نقطه کانونی این جریان بیان کرد.
محسن بدره از دانشگاه الزهرا (س) نیز با ارائه مقاله «الدکتوره مُنی ابوالفضل و تأسیس حق دراسات المرأه من الداخل المسلم» تألیف هند مصطفی، بیان کرد: این اندیشمند اعتقاد دارد مطالعات زنان باید بر اساس مبادی تمدنی و توجه به این امر باشد که زن و زنانگی در تمدن اسلامی یا أمّت، مانند سلولی است که تمام عناصر وراثتی امت را درون خود دارد. منی ابوالفضل از ضرورت تأصیل یا بنیان‌گذاری سخن می‌گوید و معتقد است این بنیان‌گذاری باید بر اساس سرچشمه‌های قرآن و سنت و نیز ره‌آورد و میراث تمدنی باشد. از منظر منی ابوالفضل خوانش تمدنی باید خودآگاه باشد، مبادی و اهداف را بشناسد؛ انتقادی، سازنده، و هدفمند باشد.
مجید دهقان از مرکز مطالعات زنان حوزه علمیه قم نیز با ارائه مقاله «قضیة النوع فی القرآن: منظومة الزوجیة بین قطبی الجندر و القوامة» تألیف دکتر امانی صالح، به بخش دیگری از این اندیشه پرداخت.
وی گفت: امانی صالح، شخصیت قانونی زن در جامعه را ذیل دو اصل مساوات و استقلال اقتصادی بررسی کرده و جایگاه فرهنگی اجتماعی زن در قرآن را ذیل این دو مقوله ارائه می‌کند که اولاً قرآن با فرهنگ فرودست جامعه خود نسبت به زنان مقابله می‌کند، و ثانیاً تصویری ایجابی از زن در برابر خواننده قرار می‌دهد. از نظر ایشان، «ولایت اجتماعی زن و مرد بر یکدیگر» که او آن را قاعده مشارکت اجتماعی می‌نامد، «قشربندی اجتماعی بر اساس عقیده و نه بر اساس جنسیت»، و «برابری در مسؤولیت اجتماعی» از مهمترین تصاویر ایجابی زن در قرآن است.
کوثر قاسمی از دانشگاه الزهرا (س) نیز با ارائه مقاله «المراه فی القرآن» تألیف طیبه شریف، به بخش دیگری از اندیشۀ مدرسۀ منی ابوالفضل پرداخت.
وی تفاوت این پژوهش با دیگر پژوهش‌ها را مراجعه مستقیم به قرآن بدون حجاب تدوین عصرهای تاریخی دانست.
وی دو انگیزۀ اعتقاد به عدالت خالق درباره همه انسان‌ها (مرد و زن)، و ظلمِ موجود در فرهنگ و واقعیت مسلمانان نسبت به زنان را انگیزه‌های اصلی در ارائۀ رویکردی نو از سوی مدرسۀ منی ابوالفضل دانست.
با توجه به اینکه نشریه المراه و الحضاره یکی از مهمترین فعالیت‌های «جمعیه المراه و الحضاره» است، زهرا محمودی از دانشگاه قم با ارائه مقاله «المرأه و الحضاره…قرائه تحلیلیه نقدیه» تألیف فاطمه حافظ، به معرفی و نقد این مجله پرداختند. ایشان هدف اصلی نشریه را دو محور نقد تراث در نحوه شکل‌گیری مفاهیم، اندیشه‌ها و قالب‌های اجتماعی درباره مطالعات زنان و نقد الگوی غربی در این حوزه مطالعاتی دانست. رویکرد اصلی شماره‌های نخست فصلنامه، نقد فمنیسم و تلاش برای ترسیم دیدگاه اسلام پیرامون فمنیسم و سیره و تاریخ زن مسلمان، و نیز بازخوانی گفتمان قرآن در موضوع زن می‌باشد.
محمودی در بخش دیگری از نشست به مقاله «المرأه العربیه بین الدین و التقالید» تألیف زینب العلوانی نیز اشاره کرد و موضوع مقاله را تحلیل موضوع زن با تاکید بر نقش او در طول تاریخ با توجه به تغییرات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی دانست.
وی اضافه کرد: نویسنده در این مقاله نقش زن در عصر جاهلی و دوره جدید (قرن ۱۹ و ۲۰) را بررسی کرده و بر درک اهمیت نقش زن مطابق دیدگاه معتدل اسلامی، ضرورت فعالیت زن در تمامی عرصه‌های جامعه و تربیت اجتماعی کودکان و آموزش سلوک سیاسی به کودکان به خصوص دختران تأکید کرده‌اند.
در پایان نشست حبیب الله بابایی مجدداً هدف اصلی نشست را توصیف اجمالی و مقدماتی از مؤلفه‌های کلان فکری این جریان از طریق خوانش متون آنها دانست و ابراز امیدواری کرد در نشست دوم در تیر ماه امسال، ابعاد دیگری از اندیشه منی‌ابوالفضل و جریان فکری مربوط به آن در حوزه‌های دانشی دیگر از جمله علوم اجتماعی و روابط بین الملل به گفتگو گذاشته شود.
در پایان مقرر شد نشست حضوری با رویکرد تحلیلی و انتقادی در قم یا تهران برگزار شود /.
نظر شما