اثبات ملی بودن خانه پدری مشکاتیان/ احتمال تخریب بنا داده شده بود

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ؛ خانه پدری استاد مشکاتیان در شهر نیشابور فردای روزی که مسئولان شهری نیشابور نامه ابلاغ ثبت ملی شدن این بنا را در روز ۱۳ خرداد تحویل گرفتند، توسط مالک جدید تخریب شد اتفاقی که بعد از گذشت یک هفته همچنان در صدر اخبار قرار دارد و همگان از جمله هنرمندان و دوستداران میراث فرهنگی و موسیقی نسبت به آن معترض هستند.

این بنا براساس نامه‌ای که به امضای محمد حسن طالبیان معاون میراث فرهنگی و مصطفی پورعلی مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی ایران رسیده است، به دلیل داشتن ارزش‌های میراثی و فرهنگی در روز ۳۰ اردیبهشت سال ۹۹ در فهرست میراث ملی ثبت شده و در روز ۱۳ خرداد به همه مدیران شهر نیشابور ابلاغ شد.

نامه ثبت ملی این بنا درحالی در فضای مجازی منتشر شده است که مسئولان شهر، ثبت بودن این بنا را تکذیب کرده‌اند به عنوان مثال هادی ترقی، رئیس کمیسیون عمران شورای شهر نیشابور در مصاحبه‌ای با نشریات استان خراسان رضوی گفته بوده که این بنا میراثی نیست. تنها آثاری جزو فهرست میراث فرهنگی لحاظ می‌شوند که به دوره پهلوی اول برگردند همچنین ثبت ملی این بناها تنها به درخواست مالک فعلی و یا قدیم باید انجام می‌گرفت که آنها چنین درخواستی را نداشتند تنها خواسته خانواده مشکاتیان وجه نقد بود.

خانه پدری مشکاتیان ثبت ملی بود

در این باره، بهداد بابایی به عنوان نماینده خانواده استاد مشکاتیان و خواهرزاده او در گفتگویی که به صورت زنده با خبرنگار مهر داشت درباره این اتفاق صحبت کرد و گفت: به رغم آن چیزی که رئیس کمیسیون عمران شورای شهر نیشابور گفته این بنا شاهد سپری شدن دوران کودکی استاد مشکاتیان بوده است. همچنین نادیده گرفتن وجه تاریخی این بنا نشان دهنده بی تفاوتی مسئولان به آثار ملی است.

خواهرزاده استاد مشکاتیان گفت: یکی از کارشناسان دکترای معماری و مرمت، این خانه را رصد کرده و گفته متعلق به دوران پهلوی اول است و سال ساخت آن را بین ۱۳۰۵ تا ۱۳۰۹ تخمین زده است. این بنا از هر دو جهت یعنی هم به لحاظ میراثی و هم به لحاظ پرورش یافتن استاد مشکاتیان در آن حائز اهمیت بوده است. مانند خانه‌های دیگری از افراد که در فهرست میراث ملی قرار می‌گیرند مثل خانه سیمین و جلال و یا خانه اخوان ثالث و غیره.

بایایی گفت: در طول این مدت بازسازی اساسی انجام نشده فقط خانه در زلزله سال ۱۳۹۰ دچار آسیب دیدگی از ناحیه سقف و دیوارها شد بنابراین از نظر کارشناسان ساختمانی، این بنا قابل زیستن نبود و به همین جهت مادر استاد مشکاتیان از آن خانه به آپارتمانی نزدیک به آنجا نقل مکان کرد.

مدرس موسیقی افزود: هزینه بازسازی این بنا بسیار زیاد و مرمت آن به لحاظ مهندسی دشوار بوده است. هرچند که تا زمان تخریب، سرپا بود. در سال ۱۳۹۳ شهردار وقت نیشابور با وراث جلسه گذاشت و وراث اعلام کردند که می‌خواهند این بنا ثبت ملی شده و به موزه تبدیل شود. بنابراین وراث انگیزه مالی نداشتند. اگر مسئله مالی برایمان مهم بود نیازی نداشتیم که با آنها هماهنگ کنیم. خودمان این خانه را خراب کرده و به جایش برج می‌ساختیم. در سال ۱۳۹۳ در توافقی با شهرداری قرار شد این بنا از منزل مسکونی به موزه تبدیل شود و در فهرست میراث فرهنگی قرار گیرد. ما دو توافق با شهرداری داشتیم. در سال ۹۳ یک کارشناس قیمت گذاری مسکن، سه میلیارد تومان ارزش ریالی برای این بنا در نظر گرفت. اما شهرداری توان خرید این ملک را نداشت.

تهاتر بخشی از مبلغ خانه با سیمان و میلگرد!

بابایی ادامه داد: در این مدت خانواده مشکاتیان همچنان مصر بودند که این بنا ثبت ملی شده و به عنوان موزه تغییر کاربری دهد. در سال ۹۶ دوباره کارشناسی قیمت انجام گرفت. جالب اینجاست که به جای افزایش قیمت، ارزش خانه به یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان تقلیل یافت باز هم خانواده استاد مخالفتی نداشتند اما این بار شهرداری نیشابور اعلام کرد بابت پرداخت همین مبلغ هم تهاتر کنید. یعنی ۵۰۰ میلیون تومان پول نقد پرداخت شود و مابقی آن را ماسه، قیر و میلگرد به خانواده بدهند.

وی گفت: خانه پدری استاد مشکاتیان غیر از آوا و آئین، (فرزندان استاد مشکاتیان) وراث دیگری هم دارد. بنابراین تهاتر پیشنهادی شهرداری را نپذیرفتند. ما برآن شدیم که بالاخره خودمان این بنا را در معرض فروش بگذاریم اما یکی از مدیران شهرداری نیشابور گفت فردی هست که با ما همکاری می‌کند و ساختمان‌های شاهکاری در نیشابور می‌سازد ولی به لحاظ تخلف در عرصه ساخت و ساز به شهرداری بدهکار است. این ملک را به او واگذار کنید تا شهرداری این بنا را بابت بدهی از او بگیرد و به موزه تبدیل کند. اگرچه این موضوع به صورت کتبی اعلام نشد اما خانواده نسبت به این پیشنهاد اعتماد کردند و این کار انجام شد و خانه را در سال ۹۷ فروختیم.

این استاد موسیقی در پاسخ به اینکه چرا خانواده استاد این ملک را نگهداری و به موزه تبدیل نکردند گفت: ما اگر می‌دانستیم که میراث فرهنگی احتمال تخریب بنا را از سمت مالک جدید داده حتماً اقدامی می‌کردیم از طرفی چندین سال صبر کردیم تا این بنا به موزه تبدیل شود. زمانی هم که قیمت خانه را به نصف کارشناسی کردند، بازهم قبول کردیم اما وقتی گفتند آن را با سیمان تهاتر کنید نپذیرفتیم. شهرداری پیشنهاد یک سرمایه‌گذار اصلح‌تر از خریداران دیگر را داد ما باید چه کار می‌کردیم؟ همچنین بازسازی این بنا هزینه گزافی می‌خواست.

اداره میراث فرهنگی نیشابور احتمال تخریب بنا را داده بود

خواهرزاده استاد مشکاتیان گفت: رئیس میراث فرهنگی نامه‌ای نوشته و اعلام کرده احتمال تخریب این بنا وجود دارد و آنها از این موضوع خبر داشتند. اگر این نامه به خانواده استاد تعلق می‌گرفت حتماً کاری انجام می‌دادند اما آن را به شهردار نوشته بودند و ما آن زمان مالک بنا نبودیم.

این استاد موسیقی در پاسخ به اینکه چه اتفاقی برای ۱۰ درصد باقی‌مانده خانه می‌افتد گفت: ما در جریان اینکه در آینده چه اتفاقی می‌افتد نیستیم اما ظاهراً گفته اند که خریدار ملک ممکن است به یک تا ۱۰ سال حبس محکوم شود و زمانی که از زندان بیرون آمد این بنا را عین به عین بسازد هرچند که ما اصرار نداریم کسی به زندان برود.

موضوع تخریب خانه پدری مشکاتیان از چند جنبه حائز اهمیت است یکی اینکه محمد اسماعیل اعتمادی رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان نیشابور طبق نامه‌ای که در روز ۲۴ اسفند ۹۸ خطاب به رئیس شورای شهر نیشابور نوشته، درباره احتمال تخریب منزل استاد توسط مالکان فعلی یعنی همان خریدار هشدار داده است. این نامه هم از سوی شورا به شهردار نیشابور رونوشت و گزارش شد.

از طرفی ترقی رئیس کمیسیون عمران نیشابور گفته بوده که باید خانواده مشکاتیان می‌دانست این بنا را به چه کسی می‌فروشند! این موضوع قابل بررسی است که مشخص شود خریدار توسط چه کسی به خانواده معرفی شده بود؟ آیا از معرفی از سوی شهرداری نبوده است و گفته نشده که خریدار به شهرداری بدهکار است؟ آیا خانواده نباید به این پیشنهاد شهرداری اعتماد می‌کردند؟

همچنین موضوع تخریب این بنای تاریخی به گونه‌ای انعکاس داده می‌شود که گویا شهرداری و شورای شهر که قصد خرید بنا را داشتند، لطف کرده‌اند درحالی که حفاظت از بناهای تاریخی طبق قانون جزو وظایف شهرداری‌های کشور نیز هست.

اصرار بر اینکه این بنا تاریخی نیست هم قابل تکذیب شدن است چون این بنا حتی اگر میراثی هم نبود باید به عنوان یک ملک دارای ارزش و ملک پدری استادی هنرمند که شهرت و محبوبیت و هنرمندی او بر همگان ثابت شده است، مورد حفاظت قرار می‌گرفت ولو اینکه این بنا طبق گفته خانواده مشکاتیان و کارشناسی انجام شده تعلق به دوره پهلوی اول داشته است. اینکه این بنا تاریخی بوده هم قبلاً به استحضار مدیران شهری رسیده بوده چون مدیرمنطقه ۲ شهرداری نیشابور در سال ۹۷ به دفترخانه اسناد رسمی نامه نوشته که باید به خریدار تفهیم شود این ملک دارای ارزش میراثی و فرهنگی بوده و هر گونه ساخت و سازی در آن باید با اداره میراث فرهنگی شهرستان هماهنگ شود.

طالبیان توضیح درباره خانه مشکاتیان را در قامت خود ندانست!

پیگیری این ماجرا همچنان ادامه دارد. چون تخریب بناهای میراثی به خصوصی خانه‌های تاریخی در شهرستان‌ها آن هم در روزهای تعطیل بسیار شیوع پیدا کرده است و نمونه‌های آن در شهرهای دیگر نیز در ایامی که بیشتر مردم در قرنطینه خانگی به دلیل انتشار ویروس کرونا بودند، اتفاق افتاده است. از این جهت خبرنگار مهر درخواست توضیح از محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور را کرد اما طالبیان توضیح درباره یک خانه تاریخی در یکی از شهرستان‌های کشور را در حد معاونت میراث یک وزارت‌خانه ندیده و خود را شایسته توضیح درباره مسائل کلان‌تر کشور دانست.

برای اینکه وزارت میراث فرهنگی توضیحی پیرامون این قضیه داشته باشد و پاسخگوی آن باشد که چرا با وجود اطلاع اداره میراث فرهنگی نیشابور از احتمال تخریب بنای مشکاتیان؛ حفاظت بیشتری به عمل نیاورده است، به نقل از ابوالفضل مکرمی‌فر مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی متنی منتشر شده که در آن آمده: این اثر توسط افرادی که آن را به عنوان یک ملک خریده‌اند تخریب شد اما بر اساس قوانین میراث‌فرهنگی و حفاظت از آثار ملی، بازسازی بنا، باید طبق طرح مهندسی و نقشه‌های برجای مانده در پرونده ثبتی، انجام شود.