رشد سه برابری نشریات علمی ایران در معتبرترین پایگاه علمی دنیا

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست ISC گفت: یکی از سیاست های نظام آموزش عالی کشور، بین المللی سازی نشریات است که با رسالت وجودی نشریات علمی که همان نشر یافته های علمی برای محققین است همخوانی دارد. تعداد نشریات بین المللی یکی از شاخص های مورد تاکید در نقشه جامع علمی کشور می باشد که ترویج زبان فارسی به عنوان زبان علم بین الملل نیز یکی از اهداف این سند است.

دهقانی اظهار داشت: تعداد نشریات در پایگاه آی.اس.آی (کلاریویت آنالتکیس) مرتباً در حال تغییر بوده و بعد از ارزیابی در صورت کسب امتیاز در پایگاه نمایه می شوند و گروهی از نشریات نیز سالانه از این فهرست حذف می شوند.

وی گفت: نشریات حاضر در ۴ نمایه نامه علوم، علوم اجتماعی، هنر و انسانی و منابع علمی نوظهور توسط مراکز آموزش عالی در ارزیابی عملکرد پژوهشی مورد استناد قرار می گیرند. بکارگیری این نشریات در ارزیابی ها مختص ایران نبوده و در سراسر دنیا متداول است.

سرپرست ISC افزود: تعداد نشریات در این ۴ نمایه نامه ۲۱ هزار و ۳۳۵ مورد است که ۱۳ هزار و ۶۰۷ نشریه مربوط به سه نمایه نامه علوم، علوم اجتماعی، هنر و انسانی و ۷ هزار و ۷۲۸ مورد آن متعلق به نمایه نامه منابع علمی نوظهور هستند. در حال حاضر (سال میلادی ۲۰۲۰) تعداد نشریات ایران در چهار نمایه نامه اصلی آی.اس.آی، ۱۵۳ مورد است. این چهار نمایه نامه، اساس پایگاه استنادی وب آو ساینس را تشکیل می دهد اما تعداد نشریات تا پایان سال ۲۰۲۰ تغییر خواهد کرد.

وی افزود: تعداد نشریات نمایه شده جمهوری اسلامی ایران در پایگاه آی.اس.آی (کلاریویت آنالتکیس) در سال ۲۰۱۹ برابر با ۱۲۳ مورد بود که در مقایسه با سال ۲۰۱۰ تقریبا سه برابر شده است. در سال ۲۰۱۰ تعداد نشریات ایرانی در آی.اس.آی ۳۶ مورد بود که در سال ۲۰۱۱ به ۴۲ نشریه افزایش یافت. در سال ۲۰۱۲ تعداد نشریات مجدداً افزایش یافته و به ۴۶ مورد رسید. در سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۸ تعداد نشریات ایران در آی.اس.آی به ترتیب به ۴۶، ۴۸، ۱۱۰، ۱۱۳، ۱۱۶ و ۱۱۸ مورد رسیده بود.  

دهقانی گفت: با گذشت یک دهه هنوز چالش اصلی نشریات کشور میزان استفاده از علمی است که تولید می کنند. گزارش های استنادی نشریات (JCR) یا جی سی آر تنها نشریاتی را نمایه سازی می کند که ضریب تاثیر کسب کرده اند. ضریب تاثیر از فرمولی تبعیت می کند که دریافت استناد لازمه کسب آن است. نشریاتی که مقالات آنها در دو سال منتهی به سال ضریب تاثیر استناد دریافت کنند ضریب تاثیر دار خواهند داشت و استنادها بیانگر میزان استفاده از مقالات نشریه هستند.  

سرپرست ISC گفت: نشریات ضریب تاثیردار ایران در گزارش های استنادی نشریات نشان می دهد که علیرغم افزایش تعداد نشریات ایران، آنها ضریب تاثیردار نمی شوند هر چند تعداد نشریات دارای ضریب تاثیر در سال ۲۰۱۸ برابر با ۳۶ مورد است. بنابراین، یکی از چالش های عمده نشریات بعد از نمایه شدن در پایگاه استنادی آی.اس.آی، کسب استناد مطابق با فرمولی است که ضریب تاثیر برمبنای آن محاسبه می شود.

وی گفت: در سال ۲۰۱۹ استنادهایی که در این سال به مقالات نشریه ای که در دو سال قبل از آن یعنی ۲۰۱۸ و ۲۰۱۷ منتشر شده اند برای محاسبه ضریب تاثیر مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از دلایل افزایش چشمگیر تعداد نشریات نمایه شده ایران در سال ۲۰۱۵، اضافه شدن نمایه نشریات نوظهور در این پایگاه استنادی بین المللی بوده است.

دهقانی اضافه کرد: از چالش های اصلی نشریات کشور استفاده از محتوای آنها در بین محققان بین المللی است که با بررسی استنادهای صورت گرفته به مجلات قابل بررسی است. افزایش کیفیت محتوا، بین المللی شدن نشریه و همچنین رویت پذیر شدن مقالات نشریه از عواملی هستند که می توانند به بالا بردن تعداد استنادهای نشریه کمک کنند.

وی یادآور شد: نمایه سازی نشریات در نمایه های بین المللی از نگاه سیاستگذاران علم از اهمیت بسزایی برخوردار است. هر چند سهم زبان فارسی به عنوان زبان علم و همچنین تعداد نشریات نمایه شده کشور در نمایه های استنادی بین المللی در طی سال های اخیر افزایش یافته است، اما مقایسه تعداد نشریات نمایه شده در سطح بین المللی با آنچه نمایه نشده است، نشان می دهد که غالب این نشریات فقط در پایگاه های ملی نمایه و عرضه می شوند. 

سرپرست ISC اظهار داشت: ایران از لحاظ تعداد نشریات علمی نمایه شده در پایگاه آی.اس.آی، در رتبه ۲۲ دنیا و رتبه دو جهان اسلام قرار دارد. کشور ترکیه در بین کشورهای اسلامی تعداد ۲۲۵ نشریه در این پایگاه نمایه می کند که این کشور را در رتبه ۱۵ دنیا قرار داده است.

وی گفت: آمریکا، انگلستان، هلند، آلمان و سوئیس ۵ کشوری هستند که بیشترین نشریات علمی دنیا در پایگاه استنادی آی.اس.آی نمایه کرده اند بدین معنی که بزرگترین ناشران علمی دنیا در این کشورها قرار دارند. اسپانیا، برزیل، ایتالیا، لهستان و هند کشورهای بعدی هستند که در زمینه انتشار مجلات برتر علمی فعال ترند.

دهقانی افزود: نمایه سازی نشریات در پایگاه های بین المللی و بویژه پایگاه های استنادی احتمال بازدید از نشریه و محتوای آن را افزایش می دهد که باعث می شود محققین بیشتری با نشریه آشنا شوند و به دنبال انتشار مقاله در آن نشریه بر آیند. در نتیجه، احتمال استناد به نشریه با استفاده بیشتر از محتوای آن نیز افزایش خواهد یافت.