خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: سرگذشت پرفراز و نشیب فعالیت‌های موسیقایی در کشورمان همواره تحت‌تأثیر خط مشی سیاسی و فرهنگی دولت‌های مختلف دچار تغییرات زیادی شده و می‌شود که در چارچوب گزارش‌ها، مقالات و نوشتارهای مختلف پژوهشی-رسانه‌ای مورد واکاوی قرار گرفته‌اند.
در مقاطعی اما برخی از رویدادها و اتفاقات در تقویم تحولات موسیقی ایران به ثبت رسیده‌اند که بانیان و طراحان‌شان با اطمینان خاطر و انرژی فراوان درباره آنها سخن می‌گفتند، گویی در مدت زمانی کوتاه قرار است تمامی اتفاقات و رویدادها مرتبط با حوزه موسیقی، تحت تأثیر آن فعالیت قرار بگیرد اما چنین نشد.
«گمشده‌های موسیقی ایران» عنوان سلسله گزارش‌هایی است که گروه هنر خبرگزاری مهر در قالب آن به مرور همین رویدادها، تحولات و وعده‌های فراموش‌شده می‌پردازد. عمده تمرکز و هدف تدوین این مجموعه گزارش البته ضمن بازخوانی تحولات، ترویج «تمرکز» و «تفکر دوباره» در مدیران و سیاست‌سازان حوزه موسیقی کشور برای تأمل روی موضوعاتی است که بهتر می‌بود پیش از رسانه‌ای شدن یا برگزاری مراسم افتتاحیه و ماجراهایی از این دست، برنامه‌ریزی واقع‌بینانه‌تری درباره دامنه اثرگذاری آنها صورت می‌گرفت تا در نیمه راه نمانند.
در چهارمین گام از سلسله گزارش‌های «گمشده‌های موسیقی ایران» به سراغ «ارکستر شهر تهران» از مجموعه وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به رهبری و مدیریت هنری اسماعیل تهرانی رفتیم که طی سال‌های گذشته پیرامون توقف این مجموعه موسیقایی نوشتارهایی را در این چارچوب منتشر کردیم. ارکستر شهر تهران با شروع فعالیت‌های خود از سال ۹۵ تاکنون فعالیت چندانی در عرصه اجرا و تولیدات موسیقایی نداشته و پس از صرف هزینه‌هایی که برای برگزاری یک تا دو کنسرت آن شد عملاً از چرخه فعالیت‌های موسیقایی کشور خارج و به عنوان یکی از گمشدگان موسیقی ایران لقب گرفت.
مجموعه‌ای که شکل‌گیری آن از سوی مدیریت وقت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، در برگیرنده صرف هزینه‌هایی هم بوده است. هزینه‌هایی که نه شفاف سازی پیرامون نحوه پرداخت دستمزدها و بودجه‌های صرف شده برای آن شد و نه اساساً دستاورد فرهنگی و هنری مناسبی برای بخش موسیقی این مجموعه در جهت ارتقا گوش شنیداری مخاطبان و شهروندان تهرانی داشت.
آنچه می‌خوانید روایتی منتخب از روز شمار فعالیت‌های این ارکستر در کنار سایر ارکسترهای تعطیل شده شهرداری تهران در سال‌های اخیر است که تلاش شده یک بازنمایی از آنچه بر سر این مجموعه آمد باشد.
برگزاری یک نشست پرهیاهوی رسانه‌ای و وعده‌های آقای معاون
زمزمه‌های تشکیل ارکستر شهر تهران چند ماهی بعد از تعطیلی کامل ارکستر سازهای ایرانی وابسته به بنیاد فرهنگی هنری رودکی مطرح شد. می‌توان گفت در ایام ورود محمود صلاحی به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران تعطیلی موسیقی در فرهنگسراها شکسته شد و مسئولان این نهاد استراتژیک زیر مجموعه شهرداری تهران اعلام موجودیت ارکستر شهر تهران را اعلام کردند.
بر همین اساس و ایده فکری بود که روز سه شنبه یازدهم خردادماه سال ۹۵ هیاتی متشکل از امیر عبدالحسینی معاون هنری وقت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، بابک ربوخه مدیر امور موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، اسماعیل تهرانی رهبر ارکستر شهر تهران، میلاد کیایی، هادی منتظری، حمید متبسم، شهرام میرجلالی و محمد فیروزی از اعضای شورای فنی ارکستر شهر تهران بعد از چند گفتگوی رسمی که از طریق رسانه‌ها انجام شده بود از جزییات تشکیل ارکستر شهر تهران سخن گفتند.
ارکستر شهر تهران با شروع برنامه‌های خود از سال ۹۵ تاکنون فعالیت چندانی در عرصه اجراها و تولیدات موسیقایی نداشته و پس از صرف هزینه‌هایی که برای برگزاری یک تا دو کنسرت آن شد عملاً از چرخه فعالیت‌های موسیقایی کشور خارج شد امیر عبدالحسینی در این نشست بیان کرد: فعالیت‌های ارکستر شهر تهران به شکل یک مجموعه حرفهای است. این ارکستر فصل جدیدی در فعالیت‌های موسیقایی سازمان فرهنگی هنری شهر تهران است که امیدواریم آینده درخشانی هم داشته باشد. برگزاری این نشست خبری بعد از ۲۵ جلسه کاری متعدد با شورای فنی ارکستر شهر تهران بوده است و مطمئن باشید در این چند ماه ما در همه موارد اداری و حقوقی ارکستر شهر تهران نیز صحبت کرده‌ایم که ساز و کار ما بر چه مبنایی باشد تا شاهد انحلال ارکستر نباشیم. ما حتی اسم این ارکستر را منتسب به شهرداری ننوشتیم تا اثبات کنیم کار ما بیشتر جنبه حمایتی است.
اسماعیل تهرانی هم به تعطیلی ارکستر سازهای ایرانی اشاره کرد و گفت: تیرماه ۹۴ بود که ارکستر سازهای ملی ایران یک بار و برای آخرین بار بدون هیچ زمینه‌ای در تالار وحدت تهران روی صحنه رفت و متأسفانه با توجه به اینکه از اقبال چندانی برخوردار نشد، چراغش بعد از یک اجرا خاموش شد اما این بار به همت مدیران سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران از جمله آقایان بابک ربوخه، امیر عبدالحسینی و محمود صلاحی از من خواسته شد که این ارکستر را مجدداً با نام «ارکستر شهر» راه‌اندازی کنم و امیدوارم این فضا ادامه داشته باشد و این چراغ و سقف همچنان برای جوانان این مملکت روشن باشد.
بابک ربوخه مدیر وقت امور موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران نیز در این نشست خبری با اشاره به جزییات تشکیل ارکستر شهر تهران، توضیح داد: خوشبختانه از زمان پخش فراخوان حدود ۲۵۰ متقاضی برای حضور در ارکستر شهر تهران اعلام آمادگی کرده‌اند که امیدوارم ظرف روزهای باقی‌مانده، دیگر دوستان هنرمند نیز به جمع ثبت‌نام‌کنندگان بپیوندند و ما آزمون را سریع‌تر برگزار کنیم. به هر حال طبق برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته ظرف ۱۵ روز آینده از هنرمندان متقاضی تست گرفته می‌شود و یک ماه آینده نیز اولین فرمان رهبری ارکستر استاد اسماعیل تهرانی با برگزاری تمرین مجموعه در فرهنگسرای اندیشه صادر خواهد شد. طبق صحبتی که با استاد اسماعیل تهرانی داشتیم، در حال حاضر دستمزد به عنوان حقوق ماهانه برای اعضا در نظر نگرفتیم اما قطعاً برای یک سال آینده شرایطی را فراهم خواهیم کرد که درآمدزایی‌ای پیرامون ارکستر شهر تهران داشته باشیم.
در حالی که با برگزاری این نشست رسانه‌ای، وعده‌هایی مبنی بر اجرای رسمی ارکستر شهر تهران در چارچوب برگزاری جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر و برپایی یک مراسم افتتاحیه باشکوه در تالار شهید آوینی فرهنگسرای بهمن تهران در اسفند ماه سال ۹۵، انتظار می‌رفت ارکستر شهر تهران فعالیت‌های موثری را در عرصه ارکسترها انجام دهد اما گویا اتفاقات دیگری در راه بود.
برگزاری اولین کنسرت ارکستر شهر تهران در فرهنگسرای بهمن
روز شنبه چهاردهم اسفند ماه ۱۳۹۵ بود که بعد از هیاهوهای فراوان رسانه‌ای که ایجاد شد، اولین کنسرت ارکستر شهر تهران به رهبری اسماعیل تهرانی با حضور رییس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد و تعدادی از هنرمندان در مرکز همایش‌های بین‌المللی شهید آوینی فرهنگسرای بهمن تهران پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
بابک ربوخه مدیر وقت امور موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در ابتدای این برنامه ضمن ارائه گزارشی از روند تشکیل ارکستر شهر تهران و تقدیر از حمایت‌های محمود صلاحی رییس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در تشکیل ارکستر شهر تهران بیان کرد: هدف از تشکیل «ارکستر شهر» این است که یک نگاه را در میان موسیقیدان‌های جوان جا بیندازیم تا با آداب نوازندگی بیشتر آشنا شوند. به هر حال مدتی است توجه به حضور پیشکسوتان در عرصه‌های مختلف موسیقی کمرنگ شده که ما در مجموعه ارکستر شهر تهران تلاش کردیم با در کنار هم قرار دادن دو نسل جوان و پیشکسوت فضایی را فراهم کنیم که اتفاقات خوبی برای این فضا بیفتد. البته این چینش ابتدا ما را با چالش‌هایی مواجه کرد ولی کم‌کم این قضیه جا افتاد و امشب شما شاهد خواهید بود این دو نسل کنار هم چگونه می‌نوازند که شما از اجرای آنها لذت می‌برید. […] من امشب می‌خواهم از حضور مردی تشکر کنم که در این دو سالی که در سازمان فرهنگی هنری بوده، من و تمام دوستانم را حمایت کرده است به طوری که شاهد این هستید که دو جشنواره بزرگ و بین‌المللی «پیامبر مهربانی» و برنامه‌های تخصصی موسیقی برگزار شده است و امشب هم ارکستر شهر را اینجا با حضور شما کلید زده‌ایم.
اسماعیل تهرانی رهبر ارکستر شهر تهران هم در ادامه این مراسم با تقدیر از مسئولان سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در راه اندازی ارکستر توضیح داد: بذر این ماجرا در اسفندماه ۹۴ پاشیده شده است. زمانی که بابک ربوخه به من گفت که قصد چنین کاری را دارند و جلسات متعددی را هم در این مورد برگزار کردند، از آنجایی که من زیاد به این ماجرا امیدوار نبودم، اواسط سال به ربوخه گفتم این ارکستر را فراموش کند. ربوخه به من گفت که چرا؟ گفتم حاشیه‌ها تو را اذیت خواهند کرد. در نهایت ایشان برنده شد و من شکست خوردم و امروز از شکستی که خوردم و حضورم در اینجا بسیار خوشحال هستم.
رهبر ارکستر شهر تهران که نمی‌دانست قرار است در آینده نزدیک همان بلایی که بر سر دیگر ارکسترهای نیمه تمام کشورمان آمد، بر سر این ارکستر هم بیاید، ادامه داد: اواخر آذرماه سال ۹۵ اولین تمرین روی صحنه رفت و تا به امروز ۱۷ جلسه تمرین داشته‌ایم. البته من برای اعضای ارکستر به شخصه ترجیح دادم فراخوان داده شود چرا که معتقد بودم شاید در کوچه و پس کوچه‌های این شهر یا شهرهای دیگر نوازنده‌ای باشد. به هر حال من دو آرزو دارم. یکی اینکه امیدوارم این ارکستر تداوم پیدا کند. زیرا همیشه یک سیکل مریض احوالی داشته‌ایم که در آن از «آ» به «ب» حرکت کرده‌ایم و دوباره این مسیر تکرار شده است و هیچ وقت به مراحل بعد از «ب» نرسیده‌ایم.
رهبر ارکستر شهر تهران: امیدوارم این ارکستر تداوم پیدا کند. زیرا همیشه یک سیکل مریض احوالی داشته‌ایم که در آن از «آ» به «ب» حرکت کرده‌ایم و دوباره این مسیر تکرار شده است و هیچ وقت به مراحل بعد از «ب» نرسیده‌ایم وی افزود: امیدوارم تمام شهرداری‌های این مرز و بوم کاری که شهرداری تهران و سازمان فرهنگی هنری انجام داده است را برای خود الگویی قرار دهند. ما جوانان با استعداد کم نداریم. ما در کشور ۸۰ میلیونی فقط دو عدد و نصفی ارکستر داریم و این اصلاً خوب نیست.
فریدون شهبازیان رهبر وقت ارکستر ملی که در این برنامه به عنوان مهمان حضور داشت، گویا از سرنوشت نامشخص ارکستر شهر تهران آگاه بود، به طوری که در بخشی از حرفهای خود گفت: در تمام کشورهای جهان تمام ارکسترهای سمفونیک متعلق به شهرداری است. من امیدوارم این اتفاق اینجا بیافتد و مسئولانی که از ارکستر شهر حمایت کرده‌اند، حمایت خود را ادامه دهند تا پابرجا بماند و دچار حاشیه‌ها نشود و مهم‌تر از همه اینکه «ارکستر شهر» موسیقی اصیل ایران را برای شما اجرا می‌کنند و این خیلی اهمیت دارد. ارکستر شهر تهران مثل یک ارکستر ملی عمل خواهد کرد.
محمود صلاحی رییس سازمان فرهنگی هنری ضمن خیر مقدم به مهمانان حاضر در مراسم گفت: ما در زمینه تشکیل ارکستر کوتاهی داشته‌ایم برای همین در یک جلسه از چهارشنبه‌های هنر که خدمت استاد تهرانی بوده‌ایم از ایشان درخواست کردیم تا ارکستر را راه بیاندازند، ما هم کمک می‌کنیم و امروز دیدید که راه افتاد و قطعاً سازمان فرهنگی هنری حمایت می‌کند تا این جریان ادامه داشته باشد.
در ادامه این برنامه قطعه‌های «مهربانی»، «آزادی»، «ای ایران»، «چنگ رودکی»، «به زندان» و «نخست گلبانگ مضرابی» از آثار آهنگسازانی چون روح‌الله خالقی، گلنوش خالقی، ابوالحسن صبا و حسین دهلوی که در نخستین کنسرت ارکستر شهر اجرا شد.
قصه ناتمام ارکستر شهر تهران و بازهم بهانه همیشگی بودجه!
اکنون مدت از برگزاری این کنسرت نمادین و البته آغاز به کار ایده‌ها، طرح‌ها، وعده‌ها و اتفاقات مربوط به راه اندازی ارکستر شهر تهران می‌گذرد. اما حتی با تعویض مدیران سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران از محمود صلاحی گرفته تا سعید اوحدی و بعد از آن حجت الاسلام امرودی گویا دیگر هیچ انگیزه‌ای برای راه‌اندازی این ارکستر وجود ندارد. کما اینکه شرایط اقتصادی این روزها و فقدان مدیریت اصولی و از قبل برنامه‌ریزی شده مزید بر علت شده که دیگر انتظار راه اندازی ارکستر شهر تهران را نداشته باشیم. البته چندی پیش برخی از منابع خبری از لوریس چکناواریان به عنوان یکی از گزینه‌های احتمالی رهبری ارکستر شهر تهران نام می‌بردند که این گزینه هیچ وقت از سوی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران تایید نشد.
سعید اوحدی رییس وقت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران ۱۸ شهریورماه سال ۹۷ بود که بعد از کش و قوس‌های فراوانی که قطعاً از نگاه مدیران فقط و فقط به عدم تامین بودجه و نه مدیریت اصولی و از قبل برنامه‌ریزی شده بازمی گردد، طی گفتگویی درباره توقف فعالیت‌های ارکستر شهر تهران گفت: از همان روزهای اولی که من وارد سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران شدم موضوع توقف فعالیت‌های ارکستر شهر تهران مطالبه اصلی و به حق اهالی رسانه و کارشناسان موسیقی بود که به اعتقاد من توجه به این مساله نشان‌دهنده دغدغه جدی اهالی موسیقی نسبت به این مجموعه موسیقایی بود. حضور چنین مجموعه‌هایی در کلانشهرهای دنیا جزو شاخص‌های قابل دفاع فرهنگی است که باید برای گسترش فعالیت‌های آن تلاش‌های زیادی انجام داد. به هر صورت ما از همان ابتدا به صورت جدی مسایل مربوط به ارکستر شهر تهران را دنبال کردیم و اتفاقاً مشاهده شد که فعالیت‌های بسیار ارزشمندی نیز در این مجموعه انجام گرفته است اما هنوز آن شرایط مناسب که مدنظر بود، محقق نشده است.
وی ادامه داد: متاسفانه در سال جاری به دلیل نداشتن بودجه ما هیچ راهی نداریم. وقتی ما پشتوانه مالی نداریم چگونه می‌توانیم فعالیتی را که بسیار هزینه بر است به سمت عملیاتی شدن ببریم. اتفاقاً ما در زمینه فعالیت‌های ارکستر ابتدا با استاد اسماعیل تهرانی و سپس با استاد چکناواریان جلسات متعددی را برگزار کردیم اما به هر صورت باید پذیرفت که مدیریت ارکستر کار بسیار بزرگ و هزینه بری است که باید برای اجرای آن رقم‌های سنگینی را هزینه کنیم. این در حالی است که بودجه سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در تمامی فعالیت‌های خود رقمی معادل هشت میلیارد تومان است که این رقم اصلاً کفاف هزینه‌های ارکستر در کنار سایر فعالیت‌ها را نمی‌دهد.
به هر ترتیب آنچه روایت شد، در برگیرنده برخی اتفاقات در ارکستر شهر تهران بود، شرایطی که با در نظر گرفتن مجموع هزینه‌های صرف شده در چنین پروژه‌های ناموفق و تعطیل شده‌ای رقم خیره کننده‌ای است که اگر در بخش‌های دیگر صرف می‌شد، چه بسا اکنون شاهد اتفاقات ثمر بخش تری در عرصه فرهنگ و هنر ایران زمین بودیم. هزینه‌هایی که می‌بایست مرجعی هم برای پاسخگویی و هم برای نظارت پیرامون نحوه هزینه کرد آن باشد. اما گویا فعلاً آقایان تمایلی برای بازگویی و انعکاس رسانه‌ای آن ندارند.
متاسفانه در این شرایط هم هیچ مجموعه و مدیری حاضر به پاسخگویی نیست و یا اگر در خوشبینانه‌ترین شکل ممکن هم مدیری در صدد پاسخگویی موضوع بر بیاید، ماجرا را یا به موضوع بودجه مرتبط می‌کند و یا زمین و آسمان را آنچنان به هم می‌بافد که شرایط پیش آمده را خارج از دسترس و چارچوب اختیاراتی خود ارتباط دهد. فضایی که قطعاً مصداق عینی «پیدا کنید پرتقال فروش را» را تداعی و بازهم صورت مساله جدی «فقدان» یا «کمبود» مدیریت فرهنگی در کشور و گسستگی نهادهای ذی‌ربط در این چارچوب را در اذهان و افکار عمومی تثبیت می‌کند.
شاید بهتر باشید که بدانید، ارکستر فیلارمونیک به رهبری نادر مشایخی، ارکستر و گروه کر خانه هنرمندان ایران به رهبری محمد سریر، ارکستر فیلارمونیک شهرداری تهران هم از مجموعه‌های بودند که طی سال‌های گذشته یا زمزمه تشکیل آنها در رسانه‌ها مطرح شد و یا بعد از برگزاری چند کنسرت در مقطعی کوتاه، به تعطیلی کشانده شدند.
نظر شما