نکاتی درباره ماده‌ای که عامل انفجارهای سهمگین بیروت بود

به گزارش خبرگزاری مهر، یورو نیوز در گزارش خود می‌نویسد: با گذشت کمتر از ۲۴ ساعت از انفجار مهیب روز گذشته بیروت، حدس و گمان‌ها درباره عامل آن ادامه دارد. مطابق آنچه مقامات سیاسی لبنان تا کنون درباره علت حادثه اعلام کرده‌اند، انفجار در اثر اشتعال مقدار زیادی از ماده «نیترات آمونیوم» موجود در یک انبار رخ داده است.

میشل عون، رئیس جمهوری لبنان در خصوص این انفجار گفته است دو هزار و ۷۵۰ تُن نیترات آمونیوم به مدت شش سال در بندر بیروت و بدون تمهیدات ایمنی نگه داشته شده و دلیل انفجار نیز همین امر بوده است.

بنا بر گزارش‌ها، این محموله از یک کشتی که در سال ۲۰۱۳ میلادی در بندر بیروت مستقر شده تخلیه و سپس در یکی از انبارها ذخیره شده بوده است.

اما این ماده چیست و چرا باعث انفجار شده است؟

نیترات آمونیوم با فرمول شیمیایی NH4NO3 یک ماده طبیعی با قابلیت انحلال بالا در آب و به شدت گرمازا است.

بزرگترین معدن نیترات آمونیوم در بیابان آتاکاما در شیلی قرار دارد. این ماده شیمیایی قبلاً به طور عمده از این معدن استخراج می‌شد، اما اکنون تقریباً ۱۰۰ درصد این ماده شیمیایی که در صنعت استفاده می‌شود از ترکیب مصنوعی آمونیاک با اسید نیتریک به دست می‌آید.

نیترات آمونیوم به چه درد می‌خورد؟

نیترات آمونیوم در صنعت کشاورزی به عنوان یک کود نیتروژنی استفاده می‌شود. این ماده هر چند گران محسوب می‌شود، اما در اغلب شرایط از پایداری بالایی در طبیعت برخوردار است و به همین دلیل فعالان صنعت کشاورزی آن را نسبت به دیگر کودهای نیتروژنی ترجیح می‌دهند.

این ماده همچنین عنصری کلیدی در ساخت ماده «آنفو» (ANFO) است که در انفجارهای کنترل شده صنعتی در جهان به وفور استفاده می‌شود.

بنا بر آمار بیش از ۸۰ درصد انفجارهای مرتبط با ساخت و ساز و همینطور بخش معدن در آمریکا با استفاده از ماده آنفو انجام می‌شود که مخلوطی است از نیترات آمونیوم و سوخت فسیلی.

چه چیزی باعث انفجار نیترات آمونیوم می‌شود؟

شرایط خاصی باید اتفاق بیافتد که این ماده پایدار بدون سوخت جانبی یا دیگر کاتالیزور خارجی خود به خود منفجر شود.

نیترات آمونیوم یک ماده انرژی زا است که با تجزیه قابلیت اشتعال زایی پیدا می‌کند. اگر مقدار زیادی نیترات امونیوم روی هم جمع شده باشند، می‌توانند امکان تولید و گسترش آتش را بدون نیاز به عامل محرک خارجی نظیر بنزین یا گازوئیل فراهم آورند.

وقتی آتش شعله ور شد، نیترات آمونیوم در اثر واکنش‌های شیمیایی اکسیژن آزاد می‌کند، امری که به نوبه خود باعث شعله ورتر شدن آتش می‌شود. در همان حال که ماده شیمیایی گرم می‌شود، گاز داغ در هوا منتشر می‌شود و در صورتی که مکان بسته باشد این گازها روی هم جمع شده و باعث یک انفجار یکپارچه خواهند شد.

بمب‌های کود شیمیایی، سلاح مورد علاقه تروریست‌ها

کودهای شیمیایی به خاطر قیمت به نسبت کم و در دسترس بودنشان در ساخت بمب استفاده می‌شوند. نیترات آمونیوم به مانند موتور انفجار عمل می‌کند، اما برای حادث شدن انفجار نیاز به فعال کننده و سوخت نیز هست.

انرژی آزاد شده حاصل از عملکرد فعال کننده، نیترات آمونیوم را بخار می‌کند. در نتیجه این فعل و انفعال مولکول آمونیوم و نیترات می‌شکنند و حجم زیادی از اکسیژن به طور ناگهانی آزاد می‌شود. این انتشار سریع اکسیژن حاصل از تجزیه کود همراه با انرژی فعال ساز و سوخت، انفجار را سبب می‌شود.

حملات با کود شیمیایی

در ده‌های اخیر گروه‌های تروریستی بارها با استفاده از بمب‌های کود شیمیایی حملاتی را ترتیب داده‌اند. از جمله معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به انفجار اوکلاهاما سیتی در سال ۱۹۹۵ اشاره کرد که منجر به مرگ ۱۶۸ تن شد.

انفجار تروریستی سال ۹۶ در منچستر با ۲۰۰ زخمی و انفجار خودروی بمب گذاری شده در لندن در همان سال نیز از جمله انفجارهای مبتنی بر بمب‌های کود شیمیایی بود.