رتبه بندی ملی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی کشور با شاخص های جدید

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، نشست شورای راهبری پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC با حضور معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، رئیس و معاون پژوهش و فناوری پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و مدیر سیاستگذاری پژوهشی وزارت عتف و سایر اعضای این شورا از جمله رییس دفتر منطقه ای آیسسکو در ایران در دفتر وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به صورت مجازی برگزار شد.

ایجاد کمیته اجرایی ISC، تفاهم نامه همکاری و قرارداد با سازمان همکاری اقتصادی D۸، تفاهم نامه همکاری و قرارداد با سازمان همکاری اقتصادی D۸، توسعه همکاری ISC با اتحادیه موسسات آموزش عالی و دانشگاه های جنوب شرق آسیا (آسایهل)، گزارش کیفی سازی نشریات نمایه شده در ISC، گزارش تغییر معماری پایگاه داده ISC، و بررسی رتبه بندی ها از جمله مباحث این نشست بود.

دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست ISC با اشاره به انجام رتبه بندی های متفاوت در ISC گفت: گزارش اقدامات انجام شده برای ارزیابی و  رتبه‌بندی دانشگاهها و مراکز پژوهشی کشور توسط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در سال ۹۹ در این جلسه ارایه شد.

 وی افزود: مواردی از قبیل تشکیل کارگروه ویژه با مسئولیت معاون آموزشی وزیر و نیز تدوین معیارها و شاخص های ارزیابی با توجه به مطالبات در سطح ملی بر اساس برنامه های مصوب بالادستی از قبیل سند چشم انداز، سیاست های کلان علم و فناوری و نقشه جامع علمی کشور و نیز توجه به عملکرد دانشگاه ها در سطح بین المللی و البته آن هم در چارچوب برنامه های بالادستی مد نظر قرار گرفت.

سرپرست ISC گفت: پس از بررسی های انجام شده، برخی شاخص ها و معیارها به همراه وزن های مربوطه تهیه و با اعمال تغییرات اساسی در کارگروه مربوطه به تصویب رسید. معیارهای کلی پیشنهادی در ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در ۶ حوزه آموزش (با وزن ۳۰ درصد)، پژوهش (با وزن ۲۵ درصد)، فناوری و نوآوری (با وزن ۲۰ درصد)، بین المللی سازی (با وزن ۱۰ درصد)، اثر گذاری اقتصادی (با وزن ۱۰ درصد) و خدمات اجتماعی، زیر ساخت و تسهیلات (با وزن ۵ درصد) است.

وی گفت: همچنین معیارهای کلی پیشنهادی جهت ارزیابی و پژوهشگاه ها و موسسات پژوهشی در ۵ حوزه پژوهش (با وزن ۲۵ درصد )، فناوری و نوآوری (با وزن ۳۵درصد)، بین المللی سازی (با وزن ۱۰ درصد)، اثر گذاری اقتصادی (با وزن ۲۰ درصد) و خدمات اجتماعی، زیر ساخت و تسهیلات (با وزن  ۱۰ درصد ) است. در حال حاضر این رتبه بندی به صورت آزمایشی برروی تعدادی دانشگاه های منتخب در حال انجام و پس از بررسی و تایید  نتایج به کل دانشگاهها و مراکز پژوهشی کشور تعمیم یافته و نتایج آن در انتهای سال ۹۹ اعلام خواهد شد.

دهقانی با اشاره به کیفی سازی نمایه نشریات گفت: از آنجا که نشریات رکن اصلی نظام علمی یک پایگاه استنادی است توجه به کیفی کردن نشریات نمایه شده بسیار ضروری است. در حال حاضر حدود ۳۶۰۰ نشریه معتبر علمی به زبان های فارسی، انگلیسی، فرانسه و عربی در پایگاه نمایه می شوند و بر طبق برنامه های میان مدت در راستای تحقق جهش تولید و پوشش حداکثری منابع علمی، با توسعه فرایند شناسایی و ارزیابی و نمایه‌سازی نشریات معتبر علمی به همه کشورهای دنیا این تعداد در آینده نزدیک به بیش از ۶۰۰۰ عنوان خواهد رسید.

وی اظهار داشت: گفت: در همین راستا تغییراتی که در موضوع دهی نشریات نمایه موجود در پایگاه داده ISC در قالب سطوح موضوعی کلان، میانی و خرد و نیز تحلیل استنادی آنها بر مبنای ضریب تاثیر و سطح نشریات برمبنای سیستم چارک بندی Q۱ تا Q۴ انجام شده بود، معرفی شد.

وی ادامه داد: ISC در راستای کیفی سازی و پوشش بهینه نشریات معتبر علمی و به منظور استفاده از شاخص‌های کیفی و جایگزین ضریب تاثیر، شیوه جدیدی برای سطح بندی و نمایه سازی نشریات طراحی کرده است.

سرپرست ISC افزود: در این شیوه نمایه سازی و سطح بندی، نشریات نمایه شده در ISC بر اساس معیارهای ارزیابی ساختاری، محتوایی و مبتنی بر داده های علم‌سنجی در سه مجموعه متفاوت شامل «فهرست نشریات اولیه»، «فهرست انتظار» و «نشریات هسته» نمایه خواهند شد. بر این اساس، تاکنون ۲۵ درصد نشریات نمایه شده در گروه نشریات هسته، ۳۱ درصد در گروه نشریات فهرست انتظار و ۴۲ درصد در گروه نشریات اولیه قرار گرفته اند.

وی گفت: این شیوه سطح بندی روشی کیفی برای ارزشگذاری علمی نشریات معرفی می کند و به عنوان شاخصی قدرتمند در آگاهی رسانی به جامعه علمی و کتابخانه ها در انتخاب منابع ارزشمند و کیفی عمل می کند.  ضمنا در سال ۹۸ حدود ۳۴۶ نشریه فاقد شرایط لازم از لیست نشریات موجود در ISC خارج شدند.

دهقانی افزود: با توجه به چالش های ناشی از ضریب تاثیر در سنجش اعتبار نشریات، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام تصمیم بر سنجش کیفیت نشریات با شاخص های جایگزین کرده است و لذا طرح جدید ارزیابی نشریات بر مبنای وابستگی سازمانی نویسندگان در جلسه معرفی و مقرر شد پس از بررسی میدانی و ارایه نتایج عملی این طرح برای تصویب نهایی در دستور کار شورای راهبری آینده قرار گیرد.

وی همچنین عنوان کرد: نشریات نامعتبر و جعلی یکی از چالش های ارتباط علمی در دنیای امروز هستند. انتشار مقاله در این نشریات نه تنها امتیازی برای نویسندگان به همراه نمی آورد بلکه به اعتبار علمی آنان نیز آسیب می رساند. تاکنون وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی و همچنین برخی دانشگاه‌ها به صورت مجزا اقدام به معرفی نشریات نامعتبر و جعلی در قالب لیست های جداگانه کرده اند.

سرپرست ISC گفت: طبق هماهنگی با حوزه معاونت پژوهش و فناوری وزارت عتف،  پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) به منظور صرفه جویی در وقت و افزایش دقت پژوهشگران و جلوگیری از پراکندگی اطلاعات موجود در لیست های اعلام شده، علاوه بر مشخص کردن شاخص های علمی شناسایی ناشران و نشریات کم اعتبار و نامعتبر، اقدام به ادغام و یکپارچه کردن لیست‌های موجود در قالب لیستی واحد ارائه می کند.

وی گفت: پس از حذف موارد تکراری در لیست های موجود حدود ۳۱۶۰ نشریه در فهرست نشریات کم اعتبار، جعلی و نامعتبر قرار گرفتند (https://jcr.isc.gov.ir/Blacklist.aspx) تلاش شده است اطلاعات موجود در لیست های ارائه شده بازنگری و اطلاعات آنها از جمله آدرس الکترونیکی و شماره شاپای نشریات تصحیح شده و به فهرست اضافه شود. در این راستا با شناسایی نشریات نامعتبر، ناشران نامعتبر نیز مشخص شدند و در قالب فهرستی جداگانه بیش از ۱۳۰۰ ناشر ارائه شد.

دهقانی گفت: برخی معیارها و شاخص های کلی که برای شناسایی نشریات کم اعتبار، جعلی و نامعتبر مورد استفاده قرار گرفته که ملاک های مورد نظرکلی در چهار معیارکلی الف) ناشر، هیئت تحریریه و سردبیر نشریه  ب) فرایند داوری و وجهه علمی نشریه ج) رعایت اخلاق علمی و حرفه ای  د) شهرت و اعتبار ناشر و یا نشریه منظور شده است.

وی در خصوص تغییر معماری پایگاه داده ISC اظهار داشت: با توجه به اینکه معماری پایگاه‌داده فعلی ISC، متناسب با اهداف تعریف شده و نیازهای جدید جامعه هدف نیست پس از انجام پژوهش‌ و بررسی بازطراحی پایگاه‌داده فعلی به عنوان بهترین راه حل انتخاب شد. به این منظور، با برگزاری جلسات کارشناسی و استخراج مستندات خودکار از پایگاه‌داده موجود، وضعیت جدول‌ها، داده‌ها، و روال‌ها مورد بررسی اولیه قرار گرفت.

سرپرست ISC خاطرنشان کرد: لازم است ایرادهای پایگاه‌داده فعلی برطرف شود. بازطراحی کلی پایگاه‌داده با هدف دست پذیری بیشتر برای کاربران درخصوص تحلیل های علم سنجی در حال انجام است.

دهقانی با اشاره به رتبه بندی جهانی ISC گفت: دو نوع  رتبه بندی جدید در سطح بین المللی با عنوان «رتبه بندی جهانی ISC  با نام (ISC World University Rankings)» انجام شده است که رتبه بندی جهانی ISC در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ با حضور بیش از ۲۰۰۵ دانشگاه از سراسر دنیا انجام و در سال ۲۰۲۰ نیز بزودی نتایج آن اعلام خواهد شد.

سرپرست ISC در خصوص رتبه بندی دانشگاه های کشورهای گروه دی هشت گفت: با در نظر گرفتن حدود یک دهه تجربه پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در رتبه بندی دانشگاه های ایران و نیز تجربه رتبه بندی دانشگاه های کشورهای اسلامی ( ISC Islamic world university rankings) و رتبه بندی دانشگاه های جهان (ISC World university rankings) از سال ۲۰۱۸، بر اساس تفاهم نامه ای که میان سازمان D۸ و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام منعقد شد، رتبه بندی دانشگاه های عضو این سازمان نیز انجام شد. 

وی افزود: به منظور رتبه بندی دانشگاه های کشورهای گروه دی ۸، اطلاعات پژوهشی ۱۳۰۳۴ سازمان از کشورهای مختلف عضو گروه دی ۸ در پایگاه اطلاعاتی INCITES در فاصله سال های ۲۰۱۵-۲۰۱۷ بررسی شد. تعداد دانشگاه هایی که این شرایط را داشتند ۳۷۸ دانشگاه بود که در رتبه بندی D-۸ UNIVERSITIES’ RANKING ۲۰۱۹ حضور یافتند. کشورهای ترکیه، ایران و پاکستان بیشترین تعداد دانشگاه های حاضر در این رتبه بندی را داشته اند.

سرپرست ISC با اشاره به گزارش پایگاه استنادی  درخصوص نظارت  برگزاری همایش های علمی در کشور از سال ۹۸ که بر اساس مصوبه مربوط به آیین نامه و شیوه نامه جدید ثبت همایش در ISC گفت: تعداد همایش های  برگزار شده برای دانشگاه ها، انجمن های علمی و پژوهشگاه ها در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ کاهش یافته است.

وی افزود: همایش های برگزار شده موسسات آموزش عالی (مراکز آموزشی کوچک) با اجرای شیوه نامه جدید در سال ۹۸ از ۶۴ همایش در سال ۹۷ به ۲۶ همایش در سال ۹۸ کاهش یافته است.  و تعداد همایش های نهادهای دولتی و خصوصی از ۲۹ همایش در سال ۹۷ به ۲ همایش در سال ۹۸ رسیده است.