خبرگزاری مهر - گروه جامعه: حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح امروز (سه‌شنبه) در ارتباط تصویری با وزیر، معاونان، مدیران و رؤسای وزارت آموزش و پرورش در سی و چهارمین اجلاس آموزش و پرورش به بیان نکات روشن بخشی برای ترسیم دورنمای نظام تعلیم و تربیت پرداختند؛ تاکیداتی که پیشتر نیز بارها از سوی ایشان مورد سفارش و گاه نقدهای جدی قرار گرفته بودند.
از جمله مهمترین تأکیدات ایشان بار دیگر بر اهمیت اجرای سند تحول بنیادین به عنوان مهمترین سند تعلیم و تربیت در کشور بود و ایشان با اشاره به گذشت ۹ سال از تنظیم سند تحول آموزش و پرورش افزودند: «در این سند اهداف کلان و راهبردهای کلی مشخص شده است که باید بر اساس سیاست‌ها، برنامه اجرایی تنظیم شود. برنامه اجرایی سند تحول با وجود تلاش‌های دولت‌های مختلف هنوز به طور کامل تنظیم نشده است که شورایعالی آموزش و پرورش و مدیریت کلان آن باید این مسئولیت را انجام دهند.»
رهبر انقلاب ترمیم دوره‌ای سند تحول با نگاه تکمیلی را از مفاد سند تحول و وظیفه شورایعالی انقلاب فرهنگی خواندند و افزودند: مسئولان آموزش و پرورش، این موضوع را پیگیری کنند.
ایشان «زمان‌بندی» و «تعیین شاخص‌های پیشرفت» را در برنامه جامع اجرای سند تحول ضروری خواندند و افزودند: برنامه جامع باید متقن و در بردارنده همه اهداف سند تحول باشد. تبیین صحیح سند تحول هم مهم است. سند تحول باید برای همه سطوح آموزش و پرورش، به روشنی و جذاب تبیین شود تا همه مدیران و معلمان برای اجرای دقیق آن انگیزه پیدا کنند.»
همانطور که اشاره شد رهبر انقلاب بارها بر اجرای سند تحول بنیادین تاکید داشتند و از اینکه بعد از گذشت سال‌ها این سند هنوز اجرایی نشده است گلایه داشتند.
اما وضعیت اجرای سند تحول بنیادین این روزها چگونه است؟
وزیر آموزش و پرورش خود در گزارشی به رهبر معظم انقلاب اسلامی گفت: علیرغم همه اقدامات اشاره شده هنوز نمی‌توانیم جذابیت‌ها و ویژگی‌های شوق انگیز و برانگیزاننده سند را در میدان واقعی نشان دهیم نمی‌توانیم مدعی شویم که سند تحول و اهداف بلند آن به گفتمان اجتماعی لااقل در میان عناصر اصلی و تعیین کننده تبدیل شده است.
هرچند به گفته وی شش زیر نظام سند تحول تدوین و تصویب و ابلاغ شده است و در حال اجراست و همچنین برنامه‌های سالانه و پنج ساله بر اساس برنامه‌های زیر نظام‌ها و اهداف سند تدوین، تصویب و ابلاغ شده است و در حال پیگیری و اجراست، اهداف دوره تحصیلی تدوین و تصویب شده است، و محتوای کتب درسی و فعالیت‌های تربیتی و آموزشی، کلیه پایه‌ها با اهداف سند هم سو شده است، عناوین درسی جدیدی به مجموعه کتابهای درسی با موضوعات مرتبط با برخی اهداف سند افزوده شده و در چرخه آموزشی قرار گرفته است. و برای آشنایی دست‌اندرکاران و گفتمان سازی پیرامون محتوای سند دوره‌های آموزشی متنوعی در همه سطوح ستاد و صف برگزارشده است.
به گفته وزیر آموزش و پرورش در این گزارش، رویکرد آموزش و پرورش در یکسال اخیر پس از گفتگوهای عمیق، طولانی و بسیار صریح با یکدیگر و مرور تجربیات و دستاوردها و پس از ارزیابی از اقدامات جاری بر این قرار گرفت:
۱/ تولید بسته‌های یادگیری با رویکرد انطباق کامل با اسناد تحولی (قرار است سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تا پایان سال جاری راهنمای تولید این بسته‌ها را تدوین و به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش برساند.)
۲/ سیاست گذاری فرایند جذب، تربیت و به کار گماری و آموزش مستمر معلم به عنوان اصلی ترین رکن تحول
۳/ شناسایی ریشه‌های شکل گیری وضع فعلی (عدم اجرای زیرنظام ها) و تمرکز بر اولویت‌ها
۵/ استخراج تعدادی بسته تحولی از محتوای زیرنظام ها
وزیر آموزش و پرورش تاکید بر «هر دانش آموز یک مهارت» را یکی از این نمونه‌ها خواند.
اما همچنان این مساله که آیا این حرکت‌ها و تعریف زیرنظام ها توانسته ما را به اجرای سند تحول بنیادین در مدارس که هدف اصلی این سند است، برساند یا نه، موضوع حائز اهمیت است.
سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تیرماه در جلسه‌ای به تدوین زیرنظام ها و برنامه‌های تحولی آموزش و پرورش اشاره کرد و گفت: طبق گزارش ارائه شده وزارت آموزش و پرورش، بسته‌های مبتنی بر سند تحول که ۲۷ عنوان برنامه‌های تحولی بر مبنای سند تحول بنیادین تدوین شده است که وزارت آموزش و پرورش برای اجرایی شدن سند در این مسیر حرکت کند. متأسفانه برای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، این مهم تهیه نشده است که به نظر بنده اجرایی شدن آن در دوره زمانی تا سال ۱۴۰۰ قابل تحقق نیست و زمان بندی جدید نیاز دارد.
وی با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری بر ضرورت نیاز سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به نقشه راه، افزود: در واقع نقشه راه فرآیند در بستر زمان بر مبنای شاخص‌های مشخص را توضیح می‌دهد که نیاز به تعیین شاخص اندازه‌گیری دارد.
محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش در حاشیه جلسه شورای تحول و نوسازی نظام آموزشی کشور گفت: بخشی از پیش نیازهای سند از قبیل تدوین زیرنظام‌ها و اهداف دوره‌های تحصیلی تصویب و ابلاغ شده است که برای اجرای آن نیز گروه‌هایی تشکیل شده است. برای مجموعه راهکارهای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برنامه تفصیلی پنج ساله نوشته شده است که برش سالانه آن و برای هر برش سالانه برش استانی و منطقه‌ای نیز تهیه شده است.
وزیر آموزش و پرورش با تأکید بر اینکه محتوای یادگیری نقطه اصلی عزیمت برای اجرایی شدن سند تحول بنیادین است، تصریح کرد: مهم هست که به دانش آموزان چه آموزش دهیم و چه کسی آموزش دهد که برنامه‌ریزی برای آن طولانی است و درصدد هستیم تسریع پیدا کند. اهداف و راهکارهای تعیین شده برای اجرایی شدن سند تحول بنیادین باید طعم شیرین اجرایی شدن سند را به کام معلمان، دانش‌آموزان و جامعه برسانیم و در این صورت گفتمان مؤثری پیرامون سند شکل خواهد گرفت.
حاجی میرزایی گفت: تحولی که در دستور کار وزارت آموزش و پرورش است مربوط به انتخاب راهکارها و راهبردهایی است و بسته‌های تحولی برای آن تهیه شده است که قابلیت سنجش و تحقق دارد، در مدرسه نیز نتایجش قابل مشاهده است و ظرفیت جلب تقاضا و مشارکت اجتماعی دارد. در سند نقاط مطلوبی مشخص شده که برای دستیابی به این نقاط الزاماتی نیاز است و این الزامات لزوماً با اهداف بلندی که در سند مطرح است، تناسب ندارد و این یکی از چالش‌هایی است که با آن مواجه هستیم.
واقعیت این است که از آغاز این موضوع درباره سند تحول بنیادین مطرح بود که نیازمند این است که به زبانی قابل فهم برای ذی‌نفعان آموزش و پرورش بیان شود و سال‌های زیادی طول کشید تا این سند به زیرنظام ها و سپس بسته‌های تحولی تبدیل شد. در حال حاضر نیز برای اجرای سند تحول، زیرنظام‌های خوبی تدوین شده اما همچنان این سند و زیرنظام هایش به زبانی قابل فهم برای ذی‌نفعان آموزش و پرورش تبدیل نشده است
واقعیت این است که از آغاز این موضوع درباره سند تحول بنیادین مطرح بود که نیازمند این است که به زبانی قابل فهم برای ذی‌نفعان آموزش و پرورش بیان شود و سال‌های زیادی طول کشید تا این سند به زیرنظام ها و سپس بسته‌های تحولی تبدیل شد. در حال حاضر نیز برای اجرای سند تحول، زیرنظام‌های خوبی تدوین شده اما همچنان این سند و زیرنظام هایش به زبانی قابل فهم برای ذی‌نفعان آموزش و پرورش تبدیل نشده است و حتی با وجود آنکه در دانشگاه فرهنگیان واحدی به نام سند تحول بنیادین ارائه می‌شود اما گفتگو با معلمانی که خروجی دانشگاه فرهنگیان هستند نیز نشان می‌دهد برای تبدیل سند به راهکار اجرایی و تعریفی از روح حاکم بر سند باز می‌مانند.
اسفند ۹۸ بود که خبر از تهیه و ابلاغ ۴ بسته تحولی رسید که شامل بسته مهارت آموزی با هدف تقویت کار آفرینی در دوره اول متوسطه، بسته مبارزه چاقی و سایر موضوعات بهداشتی، بسته دستیابی به مهارت‌های پایه در معاونت آموزش ابتدایی و بسته تدوین چهارچوب‌های تربیت بود که با توجه به شیوع کرونا به نظر می‌رسد اجرایی شدن به تعویق افتاد اما آنچه مشخص نشد این بود که هر کدام از این بسته‌ها در کدام زیر نظام و حول کدام آموزه سند تحول بنیادین قرار می‌گیرد و آیا آنچه در حال تهیه است جزو اولویت‌های سند است و یا جزو مواردی است که بضاعت فعلی آموزش و پرورش به آن می‌رسد چرا که بارها وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده است که اجرای سند تحول بنیادین دارای ردیف بودجه‌ای خاص نیست.
از سوی دیگر موضوعی که در نشست اخیر با رهبر معظم انقلاب اسلامی وزیر آموزش و پرورش بر آن تاکید کرد مهارت آموزی بود که آن را رکنی از اجرای این سند دانستند و طرح هر دانش آموز یک مهارت را عنوان کردند و باز جای طرح این پرسش می‌ماند که نظارت بر اجرای این طرح‌ها، نظارت بر اجرای با کیفیت این طرح‌ها و رسیدن به خروجی مطلوب هیچ گاه دنبال نمی‌شود کما اینکه طرح بازی و یادگیری که سال ۹۷ برای آموزش در دوره ابتدایی کلید زده شد و در برخی مدارس حتی اتاق بازی نیز طراحی شد در نهایت بعد از مدتی دیگر نه اسمی از آن ماند و نه از خروجی آن حرفی زده شد در حالی که بیش از شش ماه بر زبان تمام مسئولان آموزش و پرورش این طرح جاری بود.
از آنجایی که ۱۲ سال طول می‌کشد تا خروجی نظام تعلیم و تربیت به صورت مشخص‌تری نمود پیدا کند، بسیاری از همین بسته‌های تحولی و طرح‌ها و ایده‌ها حتی اگر در راستای سند تحول بنیادین باشد نیز یا فراموش می‌شود و یا رها می‌شوند. به طوری که باید حداقل ۸ سال زمان سپری شود تا طرح هر دانش آموز یک مهارت به صورت واقعی خود را نشان بدهد.
در یک جمع بندی به نظر می‌رسد گرچه اجرایی کردن سند تحول بنیادین کار آسانی نیست اما مهمترین چالشی که برای اجرایی شدن آن وجود دارد نبود یک نظام پاسخ گوی نظارتی و شفاف برای بیان گزارش‌های سالیانه درباره پیشرفت اجرای سند تحول است به طوری که برای ذی‌نفعان تعلیم و تربیت قابل فهم و از همه مهمتر ملموس باشد.
نظر شما