کروناضعف های عدالت آموزشی رابه رخ کشید/خطر ترک تحصیل درایام کرونا

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: شیوع کرونا آغاز سال تحصیلی را به شدت تحت تأثیر قرار داده و اخبار و اطلاعیه‌های مسئولین وزارت آموزش و پرورش درباره رنگ بندی مناطق و شهرستان‌ها بر اساس میزان شیوع کرونا و بحث درباره آموزش حضوری و غیر حضوری تیتر داغ بسیاری از رسانه‌هاست.

عبدالرضا قاسم پور، معاون استاندار فارس و جانشین در ستاد استانی مدیریت بیماری کرونا شهرستان‌های قرمز و زرد و سفید استان را اعلام کرده و مدیر کل آموزش و پرورش فارس نیز نحوه حضور دانش آموزان در مدارس را بنا به اعلام وضعیت هر شهر به صورت حضوری، نیمه حضوری و غیر حضوری مشخص کرده است.

طبق اخبار اعلامی از سوی فرهاد اسماعیلی دانش آموزانی که در رنگ بندی وضعیت انتشار کووید ۱۹ در وضعیت سفید قرار دارند، می‌توانند با رعایت کامل دستورالعمل‌های بهداشتی به صورت حضوری در کلاس‌های درس در مدارس شرکت کنند. در نقاطی از استان فارس که وضعیت آنها قرمز اعلام شده، همه کلاس‌های درس به صورت مجازی و از طریق شبکه شاد و سایر روش‌های الکترونیکی از قبیل آموزش‌های ارائه شده از شبکه‌های تلویزیونی تشکیل خواهد شد.

در شهرستان‌ها و نقاطی از استان فارس که وضعیت آنها زرد اعلام شده، دانش آموزان بر اساس برنامه‌ریزی مدیران مدارس همانند دو نوبته کردن مدارس، به صورت حضوری و همچنین روش غیر حضوری از طریق شبکه شاد و سایر روش‌های الکترونیکی در کلاس‌های درس شرکت خواهند کرد.

این روزها علاوه بر مسئولین وزارت آموزش و پرورش اقشاری مانند دانش آموزان، والدین آن‌ها و معلمان هم گفتنی‌های زیادی دارند که معمولاً در هیاهوی اخبار مسئولین رسمی شنیده نمی‌شود. معلمان مباحث آموزشی و تربیتی دوران کرونا را با دغدغه نسبت به موضع عدالت آموزشی مطرح می‌کنند، اینکه چقدر دانش آموزان می‌توانند از آموزش‌های غیر حضوری بهره ببرند و یا اینکه آموزش‌ها تا چه حد متناسب با شرایط و وضعیت جامعه در حوزه کروناست.

کرونا ضعف عدالت آموزشی را با موجی از ترک تحصیل به رخ می‌کشد

خانم معلم جوان و سخت‌کوشی که سال‌های ابتدایی دوران معلمی‌اش را در روستاهای اطراف شیراز می‌گذارند، معتقد است با این مدل آموزشی که در پیش گرفته شده، بعد از کنترل کرونا با یک موج ترک تحصیل و افزایش جمعیت دانش آموزان بازمانده از تحصیل در برخی روستاهای فارس مواجه هستیم.

وی ابراز تأسف می‌کرد که بعد از شیوع کرونا و تعطیل شدن کلاس‌های حضوری کنترل وضعیت تحصیلی دانش‌آموزانش از دستش خارج شده، چون خیلی از دانش آموزان گوشی مناسب نداشتند و در بهترین حالت باید منتظر گوشی گرفتن از بقیه می‌شدند یا خودشان و خانواده‌هایشان به فضای مجازی آشنا نبودند و یا مشکل تهیه اینترنت داشتند. در این فضا تدریس آنلاین و آزمون آنلاین اصلاً عملی نیست.

وی افزود: علاوه بر مشکلات گوشی و اینترنت و مشکلات برنامه شاد، خیلی از دانش آموزان من یک شیفت به مدرسه می‌آمدند و یک شیفت سر کار می‌رفتند. متأسفانه کرونا برای آن‌ها قرنطینه به دنبال نداشت بلکه بخاطر مضاعف شدن مشکلات اقتصادی آن‌ها دو شیفت به کار گرفته شدند و اتفاقاً مشغول کارهای پرخطر و کم درآمد هم شدند و زمان و توانی برای درس خواندن نداشتند. ما حتی به خاطر به حداقل رساندن مشکلات و جلوگیری از ترک تحصیل دانش آموزان یک جزوه از مباحث مهم چند ماه آخر سال تحصیلی گذشته تهیه کردیم و به همه رساندیم اما خیلی‌ها حتی نتوانستند در امتحانات شرکت کنند.

استراتژی معاونت پرورشی در دوران کرونا چیست؟

آقای معلمی که عمده سال‌های عمرش را صرف تعلیم و تربیت کرده تاکید دارد که تعیین استراتژی و راهبرد وظیفه آموزش و پرورش است. اینکه مدارس از بستر اینترنت و موبایل استفاده حداکثری کنند یا استفاده حداقلی و در حد ضرورت، یک استراتژی مهم است، که در صورت عدم تعیین آن، نسلی را به سمت پرتگاهِ آسیب‌های جسمی مانند ضعیف شدن چشم و ساییدگی مهره‌های گردن و کمر درد و … و آسیب‌های روحی مانند اعتیاد اینترنتی و… سوق می‌دهد. در شرایط موجود لازم است این استراتژی رسماً بخشنامه شود تا مدارس، سلیقه‌ای تصمیم‌گیری نکنند.

وی معتقد است لوح‌های فشرده(CD وDVD) کاملاً به صرفه‌تر است و می‌تواند تمام فیلم‌های آموزشی و تمرینات درسی و … را در خود جای دهد. لذا لازم نیست به بهانه کرونا، دانش آموزان بی پناه را به فضای مجازی، هُل دهیم و چاره را از خانواده‌های بیچاره آن‌ها بگیریم و گره دیگر بر گره‌های تربیتی و اقتصادی خانواده‌ها بزنیم. کافیست به مدارس بخشنامه کنند که تمامی محتواهای آموزشی کتاب‌ها را توسط معلمین همان مدرسه آماده کرده و روی لوح فشرده به دانش آموزان ارائه دهند. نه نیازی به تبلت و موبایل است نه دردسرهای اینترنت.

این معلم به چالش‌های فراآموزشی هم اشاره کرد و گفت: گیریم به فرض محال، مقوله آموزش به دانش آموزان را، با هزار ترفند و شعبده فضای مجازی، نجات دادند. انتظار می‌رود آموزش و پرورش اعلام کند که چه فکری برای نجات پرورش دارد؟ اصلاً استراتژی معاونت پرورشی در دوران کرونا چیست؟

مصائب کرونایی معلمین دیده نمی‌شود

خانم معلمی که بازی‌های آموزشی او بین همکاران معروف است و حتی قبل از کرونا هم کلاس خود را محدود به کتاب درسی نمی‌کرد در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: خیلی ناراحت می‌شوم وقتی از معلمین بد می‌گویند واقعاً بار کاری معلمان مضاعف شده است. بعضی از والدین طوری گلایه می‌کنند که انگار شیوع کرونا کار معلمان بوده است. متأسفانه اکثر مردم به جای مطالبه از بالادستی‌ها به آخرین حلقه آموزش که معلم است نگاه می‌کنند و فقط از او انتظار دارند.

وی ادامه داد: معلمان در این شرایط علاوه بر نیاز به گوشی و هزینه اینترنت مشکل تهیه وسایل آموزشی دارد وسایلی که در مدرسه بود حالا باید با هزینه شخصی تهیه شود و چندین برابر وقت بگذاریم. برای تدریس و فعالیت هم طوری پیش برویم که وظیفه کمتری متوجه اولیا باشد که صدایشان درنیاید.

در سال جدید همه نگران کرونا گرفتن دانش آموزان هستند و بحث آموزش غیر حضوری یا نیمه حضوری مطرح است اما معلمین مدام باید به مدرسه رفت و آمد داشته باشند انگار سلامت معلمان برای کسی مهم نیست یا کرونا به معلمان اثر نمی‌کند. بعد از رفت و آمد به مدرسه هم در برنامه شاد و تأمین محتوا برای تدریس درگیر هستیم. این مشکلات اصلاً دیده نمی‌شود. معلمی یکی از مشاغل اساسی آسیب دیده از کروناست که همه از آن غافل هستند.

فرصتی که کرونا برای تغییر و تحول در روش تدریس ایجاد کرد را دریابیم

سید مهدی موحد که سال‌ها مطالعه و فعالیت فرهنگی و حضور در عرصه تعلیم و تربیت او را از تلاش یدی و فعالیت‌های هنری و کار با چوب دور نکرده و اخیراً با توجه به نیازهای آموزشی در روزگار کرونا با ساخت ابزاری به نام «تدریس یار» در زمینه سخت افزار به سمت ایجاد راهکار در قبال مشکلات آموزشی ناشی از کرونا گام برداشته راهکارهای جالب توجهی در زمینه نرم افزاری دارد.

وی اعتقاد دارد بحث درباره فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی از قبل هم زیاد بوده حرف امروز و دیروز نیست. مسئله اصلی بحث تغییر روش تدریس است که بشدت به آن نیاز داشتیم و کرونا می‌تواند فرصت مناسبی برای شروع این تغییر باشد.

موحد گفت: طبیعتاً مجموعه‌هایی که در فضاهای تعلیم و تربیتی کار می‌کردند، مواجهه حداقلی با این فضای مجازی داشتند. یک عده در حد پرتال تکلیف و تمرین و آزمون آنلاین استفاده می‌کردند یک عده هم اصلاً ارتباط نگرفتند. یک بخشی از این عدم ارتباط طبیعی است. چون برخی اعتقاد دارند که فضای تعلیم و تربیت نیاز به مواجهه رو در رو و نفس به نفس شدن مربی و متربی دارد، در یک برهه‌ای به خصوص آموزش ابتدایی نمی‌شود سمت روش غیر حضوری رفت. اعتقاد درستی هم هست.

وی ادامه دادک نکته دیگر اینکه آنقدر دنیای مجازی بزرگ و گسترده و جذاب هست که باعث می‌شد مجموعه‌ها چه مذهبی چه غیر مذهبی بترسند به این سمت بیایند. همه به خاطر داریم در اکثر جلسات آموزش خانواده و سواد رسانه لیست آسیب‌های فضای مجازی مطرح می‌شد و تاکید می‌شد که باید از حضور دانش‌آموز در فضای مجازی جلوگیری کرد یا حداقل آن را محدود کرد. بعد از وضعیتی که شیوع کرونا در آموزش حضوری ایجاد کرد، ناگهان محدود کردن فضای مجازی کنار رفت و برخلاف آن توصیه به حضور در فضای مجازی شد و درباره تعارض موجود هم سکوت سنگینی فضای آموزشی را فراگرفت و تمام سیستم تعلیم تربیت رسمی و غیر رسمی ما نسبت به آسیب‌هایی که تاکنون تاکید داشتند و مانور می‌داند خلع سلاح شدند و بدون آمادگی لازم مجبور به استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی شدند. همین تغییر فاز ناگهانی محل بحث ماست.

وی ادامه داد: به نظر من یک اتفاقی دقیقاً مثل جریان هوشمندسازی مدارس در حال وقوع است. در یک برهه‌ای آموزش و پرورش روی این قضیه هوشمندسازی تمرکز کرد و تاکید داشت مدرسه اگر ساخته می‌شود باید هوشمند باشد و مثلاً تابلو هوشمند داشته باشد. طبیعتاً در این زمینه مدارس غیردولتی خودشان را جلو می‌انداختند چون می‌توانستند روی آن تبلیغ کنند. اما مسئله اینجاست که برد هوشمند نیاز به محتوای هوشمند و تعاملی داشته و دارد. صرف داشتن تابلو تاچ که مدرسه را هوشمند نمی‌کند. فقط در حد یک ویدئو پرجکشن از این تابلوها استفاده می‌شد. چون محتوای هوشمندی برای تدریس وجود نداشت.

این فعال فرنگی گفت: بالاخره در حال حاضر جامعه از مرحله پرهیز از فضای مجازی عبور کرده و اگر قبلاً کنترل می‌کردیم که گام به گام با دانش‌آموز متوسطه پیش برویم تا از آسیب‌های فضای مجازی متأثر نشود، الان اجبارا دانش‌آموز کلاس اول هم موبایل در دست دارد و ناگزیر غیر از مباحث درسی با همسالانش گروه تشکیل دادند ودسترسی‌های دیگر هم دارد. بدیهی است که با سرچ کردن خیلی چیزها در دسترس دانش آموزان قرار می‌گیرد که اگر مدام کنترل نشود آسیب جدی دارد.

به جای آینده‌نگری از شرایط موجود فرار نکنیم

موحد تصریح کرد: نکته قابل توجه اینجاست در حال حاضر اگر کرونا هم تمام شود دیگر جامعه از محدود کردن فضای مجازی عبور کرده است. دیگر نمی‌توانیم در دنیای جدید برگشت به عقب کنیم. فراتر از آن الان لازم است که یکی بیاید و بگوید که سه سال دیگر فضای فناوری به کجا می‌رود؟

وی ادامه داد: برنامه‌ریزی بر اساس شرایط فعلی هم کاملاً اشتباه است چرا که تکنولوژی و فضای فناوی از حیث تکنیک سرعت بالایی خواهد گرفت. پیش بینی من این است که با یک جهش تکنیکی در سه سال آینده روبرو هستیم. کسانی که این کاره هستند رگه‌هایش را می‌بینند و اینها باید گرا دهند دنیای بعدی چه اقتضائاتی خواهد داشت؟ و چه باید کرد؟

این فعال فرهنگی بیان کرد: اکنون به خاطر شرایطی که کرونا ایجاد کرد ناگزیر به فضای مجازی برخورد کردیم و باید برای آن برنامه داشته باشیم و تکلیف تعریف کنیم. مقایسه آموزش و فعالیت‌های آموزشی و تربیتی حضوری و مجازی کار اشتباهی است چون جایگزین هم نیستند. بدیهی است که مواجهه حضوری مربی و متربی لازم و ضروری است. این دنیای جدید فضای تربیتی خودش با جنبه منفی و مثبت خاص خودش را خواهد داشت. مطرح کردن مدل نیمه حضوری هم مصداق از اینجا مانده و از آنجا رانده شدن است. متولیان نباید به جای اینکه همت کنند و از فرصتی که کرونا ایجاد کرده استفاده کنند و فضا را بهم بزنند و حذف مطالب زائد کتاب‌ها را پیگیری کنند و آن را تبدیل به فعالیت کنند، سعی کنند این دو مدل متفاوت را بهم بچسبانند.

در شرایط کنونی درباره نیازهای آموزشی و تربیتی موجود بحث شود

یک معلم شیرازی تاکید دارد: باید به سمت تولید محتوای آموزشی متناسب با این شرایط برویم. اینکه در بهترین حالت متن کتاب درسی را پاورپوینت کنیم برای بچه دبستانی کافی نیست. ما محتوای آموزشی متناسب با آموزش غیرحضوری نیاز داریم و دستمان خیلی خالی است، چه برسد به بازی‌ها. مثلاً ما نیاز داریم که برای تقویت حافظه دیداری و شنیداری بچه‌ها یا بهتر شدن دیکته بچه‌ها بازی طراحی بشود. طرح آن هم موجود است اما به دلایل اقتصادی یا بعضاً دلایل تخصصی محقق نشده است. مسئله پذیرفتن لزوم تغییر روش تدریس هم خیلی مهم است.