اردوغان از طریق فرهنگ، شاخ آفریقا را فتح کرد

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ: رایزنی فرهنگی ایران در اتیوپی

سال ۱۹۵۹ میلادی اتیوپی سفارت خود را در آنکارا بازگشایی کرد، اما به دلیل محدودیت‌های اقتصادی در سال ۱۹۷۶ مجبور به بستن آن شد و مجدداً سال ۲۰۰۶ اقدام به بازگشایی سفارت خود کرد. در طول سال‌های ۱۹۱۲-۱۹۱۰ میلادی امپراطوری عثمانی در شهر هرار کنسولگری افتخاری داشت و در سال ۱۹۱۲ میلادی نیز کنسولگری سیاسی خود را در آدیس آبابا گشود. جمهوری ترکیه فعالیت سیاسی خود را در منطقه در سطح کاردار در سال ۱۹۲۵ مجدداً آغاز کرد.

ترکیه ششمین کشوری بود که سفارت خود را در اتیوپی دایر کرد. امروز روابط دو کشور در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی در سطح بسیار بالایی قرار گرفته و پس از چین دومین شریک تجاری بزرگ اتیوپی، ترکیه است.

اغلب وزرای اتیوپی دیدارهای رسمی متعددی از ترکیه داشته‌اند و متقابلاً وزیر امور خارجه و دیگر مسئولان ترکیه‌ای نیز از اتیوپی دیدار کرده‌اند. در سال ۲۰۰۸ میلادی ترکیه یک هیئت تجاری به اتیوپی اعزام کرد که با نخست وزیر و وزیر تجارت و صنعت و استاندار منطقه اورومو دیدارهایی جداگانه داشتند و از کارخانه نساجی ترکیه در اتیوپی نیز بازدید کردند.

امروزه در عرصه‌های فرهنگی نیز فعالیت ترکیه بسیار گسترده بوده و مؤسسه فرهنگی یونس امره در شهر و ایالت‌های مختلف اتیوپی فعالیت دارد که در دانشگاه‌های مهم کرسی زبان استانبولی را دایر کرده است، همچنین فیلم‌ها و سریال‌های ترکیه‌ای در تلویزیون‌های این کشور از محبوبیت بالایی برخوردارند و ضمن این توسعه فرهنگی، وجود رستوران‌های حلال بین‌المللی، مدارس بین المللی ترکیه‌ای که در گذشته متعلق به فتح الله گولن بوده ولی در حال حاضر به دولت ترکیه واگذار شده است نیز در راستای توسعه سیاست یکپارچه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ترکیه فعالیت می‌کنند.

ترکیه ششمین کشوری بود که سفارت خود را در اتیوپی دایر کرد. امروز روابط دو کشور در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی در سطح بسیار بالایی قرار گرفته و پس از چین دومین شریک تجاری بزرگ اتیوپی، ترکیه است ترکیه همچنین رویکرد فراگیری را در جذب حداکثری جامعه مسلمانان اتیوپی به کار برده است. از جمله اقدامات آنان می‌توان به تعمیر و تجهیز آرامگاه نجاشی در مکله در ایالت تیگرای در سال ۲۰۱۷ اشاره کرد. همچنین بعد از این اقدام کلیه حجاج ترکیه قبل از ورود به مکه به مکله رفته و پس از زیارت مزار جناب نجاشی به مکه عزیمت می‌کنند. همچنین ترکیه دیپلماسی قوی قرآنی را در سال‌های اخیر به نمایش گذاشته و اقدام اخیر آن کشور با همکاری سازمان دیانت ترکیه ترجمه و تکثیر ۱۵۰۰۰ نسخه‌ای قرآن کریم به زبان امهریک با همکاری مسجد اعلای مسلمانان اتیوپی است، ضمناً ترکیه همواره در اعیاد بزرگ مانند عید فطر و عید قربان کمک‌های قابل توجه غیر نقدی به فقرا و مستمندان مسلمان این کشور ارائه می‌کند. در عید قربان سال ۲۰۲۰ ترکیه تعداد زیادی دام جهت قربانی کردن به مسلمانان اتیوپی اهدا کرد. البته این کمک‌ها مستقیم از طرف دولت ترکیه نیست، بلکه در قالب مؤسسات خیریه و NGO انجام می‌گیرد.

تعمیر و بازسازی آرامگاه و مسجد نجاشی در شهر مکله در ایالت تیگرای در سال ۲۰۱۷

آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (TIKA) مسئول اجرای پروژه تعمیر، مرمت و بازسازی آرامگاه پادشاه ناجاشی، رهبر سابق پادشاهی آکسوم در اتیوپی است. فاضل آکین اردوغان، هماهنگ کننده TIKA در آدیس آبابا، به خبرنگاران گفت که پروژه مرمت مسجد و مقبره واقع در ۸۰۰ کیلومتری پایتخت در شهر مکله امسال به پایان خواهد رسید.

اردوغان همچنین اضافه کرد که علاوه بر مرمت‌های صورت گرفته، ساختمان‌های دیگری نیز در این منطقه ساخته خواهد شد: «ما یک مجتمع رفاهی بزرگ و مجهز برای تأمین نیازهای میهمانان و بازدیدکنندگان خواهیم ساخت که قادر به پذیرایی همزمان از ۵۰۰ زائر مزار نجاشی باشد.»

تیم مرمت ترکیه‌ای همچنین با ساخت انبارهای ۱۶۰ تنی آب در دو مکان مختلف، نیاز آب منطقه مقبره را تأمین کرده است. لازم به توضیح است که مکله در ایالت تیگرای واقع شده و جزو مناطق گرم و خشک اتیوپی محسوب می‌شود.

اردوغان با اشاره به اینکه این پروژه به مدت سه سال ادامه خواهد داشت، گفت که نمونه‌های معماری عثمانی در مرمت، درب و پنجره و جزئیات مسجد و آرامگاه مشهود است. اردوغان تأکید کرد که ترکیه مذاکرات مختلفی را با مسئولان دینی اتیوپی انجام داده و آنها مایلند مقبره پادشاه ناجاشی به مسیر سازمان‌های زیارتی و عمره در ترکیه اضافه شود. وی گفت اگر این اتفاق بیفتد این مزار می‌تواند سهم بسزایی در صنعت گردشگری اتیوپی داشته باشد.

محمد ابراهیم، امام مسجد نجاشی توضیح داد که پیش از انجام کارهای نوسازی، این مسجد از نظر ظاهری و زیرساختی در وضعیت مطلوبی نبود اما با تلاش‌های صورت گرفته و مرمت‌های اخیر، همه چیز تغییر کرده است. امام مسجد نجاشی همچنین گفت که همیشه برای ترکیه و مردم ترکیه دعا کرده است چرا که: «ترکیه نه تنها به ما کمک می‌کند بلکه به همه مسلمانان کمک می‌کند.»

پادشاه نجاشی، همچنین در اتیوپی با نام آرماه شناخته می‌شود، از سال ۶۱۴-۶۳۱ حاکم امپراطوری بزرگ آکسومیت بود. این امپراطوری که در مسیر تجارت قرار داشت در اریتره و اتیوپی‌ امروز واقع شده و تقریباً بین سال‌های ۱۰۰-۹۴۰ میلادی وجود داشته است.

مسجد نجاشی جایگاه مهمی در تاریخ اسلام دارد. در اینجاست که به دنبال آزار و شکنجه تازه مسلمانان مکه، اولین مهاجرت اصحاب پیامبر (ص) صورت گرفت. به دستور پیامبر (ص) آنها به این شهر سفر کردند. مسلمانان در این سفر از دریای سرخ عبور کرده و به شاخ آفریقا رسیدند تا نخستین جامعه مسلمانان آفریقا را تأسیس کنند. امپراطور نجاشی از مهاجران استقبال و از آنها محافظت کرد. تحت تأثیر قدرت ایمان، او خیلی زود اسلام را پذیرفت.

اخیراً همسایگان اتیوپی و اریتره پس از دو دهه درگیری توافقنامه صلح امضا کرده و مسلمانان اریتره این مسجد را به عنوان نقطه ملاقات خود قرار دادند. دهم محرم هر سال هزاران مسلمان اریتره‌ای در این مسجد گرد هم جمع شده و برنامه‌های ویژه شهادت حضرت اباعبدالله الحسین (ع) را بجا می‌آورند.

فعالیت فرهنگی ترکیه در اتیوپی

آثار هنری که مربوط به تاریخ اتیوپی، اسلام و امپراتوری عثمانی است در مرکز کنسولی ۱۰۰ ساله عثمانی که توسط آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (TİKA) در استان هرار بازسازی شده، به نمایش گذاشته می‌شوند.

بنیاد ماریف ترکیه با همکاری وزارت فرهنگ اتیوپی پروژه‌هایی را در آدیس آبابا، هرار و مکله آغاز کرده است. در همین راستا بسیاری از سوابق، دست نوشته‌ها و نامه‌های تاریخ اسلام و عثمانی در موزه شریف شهر هرار جمع آوری شده و در مرکز فرهنگی‌ که در هرار افتتاح شده و مجهز به رسانه‌های دیجیتال است، به نمایش گذاشته می‌شوند.

مدیر عامل بنیاد ماریف ترکیه در اتیوپی، در گفت‌وگو با آژانس آنادولو (AA) گفت: یک سال پیش توافق نامه‌ای میان ترکیه و اتیوپی به منظور بهبود فرهنگ و فعالیت‌های آموزشی بین دو کشور به امضا رسیده است. وی با اشاره به اینکه آنها پروژه‌هایی را برای بهبود آموزش در اتیوپی آماده کرده‌اند، گفت که رئیس جمهور رجب طیب اردوغان به توسعه روابط با اتیوپی اهمیت می‌دهد.

وی همچنین به چگونگی پشتیبانی ترکیه از تاریخ اتیوپی و فعالیت‌های فرهنگی اشاره کرد و گفت: ما در هرار، آدیس آبابا و مکله پروژه‌های مستمری داریم. ما راه اندازی مدارس، مراکز فرهنگ و زبان را شروع کردیم. در هرار سال‌ها است که حضور فرهنگی داریم.

وی همچنین افزود: به لطف تلاش صاحب موزه عبدالله علی شریف، بسیاری از نسخه‌های خطی در اینجا حفظ شده است. بسیاری از آثار این موزه با حمایت‌های ترکیه، به قالب‌های دیجیتال تبدیل شده‌اند. بنابراین، ما اطمینان داریم که این آثار نفیس، حفظ و به نسل‌های بعدی منتقل می‌شوند.

صاحب موزه شهر شریف هرار، عبدالله علی شریف حدود ۳۰ سال پیش یک خانه تاریخی را به یک موزه تبدیل کرده و با جمع آوری آثار باستانی موزه‌ای تأسیس کرده است که تاریخچه اتیوپی، اسلام و امپراتوری عثمانی را به نمایش می‌گذارد. او پنج فرزند و ۱۴ نوه دارد و سال‌هاست که شغلش جمع آوری اسناد تاریخی است. صدها اثر در این موزه وجود دارد که تاریخ عثمانی را بیان می‌کند.

مؤسسه فرهنگی یونس امره در اتیوپی

یونس امره نام شاعر قرن سیزدهم ترک است، بنیاد وقفی یونس امره، بنیادی دولتی است که در تاریخ ۵ مه ۲۰۰۷، با هدف ارتقا و گسترش دوستی و افزایش تبادلات فرهنگی کشور ترکیه با دیگر کشورها و به منظور معرفی زبان، تاریخ، فرهنگ و هنر ترکیه و ارائه اطلاعات و مستندات مرتبط جهت استفاده جهانی، ارائه خدمات در زمینه زبان، فرهنگ و هنر ترکیه برای افرادی که در خارج از کشور مایل به فراگیری هستند؛ تأسیس شده است.

ترکیه دیپلماسی قوی قرآنی را در سال‌های اخیر به نمایش گذاشته و اقدام اخیر آن کشور با همکاری سازمان دیانت ترکیه ترجمه و تکثیر ۱۵۰۰۰ نسخه‌ای قرآن کریم به زبان امهریک با همکاری مسجد اعلای مسلمانان اتیوپی است مؤسسه یونس امره در قالب بنیادی وقفی به منظور تحقق بخشیدن به اهداف این قانون در خارج از کشور مراکزی تأسیس کرده و در کنار آموزش زبان ترکی به بیگانگان، به فعالیت‌های فرهنگی و هنری در راستای معرفی ترکیه نیز پرداخته و علاوه بر این از فعالیت‌های علمی نیز حمایت می‌کند.

مؤسسه یونس امره ترکیه در حال حاضر دارای ۵۴ مرکز در کشورهای مختلف جهان است. در این مراکز در کنار آموزش زبان ترکی، همکاری با مراکز آموزشی کشورهای مختلف، رشته‌های دانشگاهی ترک شناسی و آموزش زبان ترکی در جاهای مذکور نیز تحت حمایت و پوشش قرار می‌گیرد. این مراکز فرهنگی فعالیت‌های بسیاری در راستای معرفی فرهنگ و هنرمان انجام داده و به نمایندگی از کشور ترکیه در پروژه‌های ملی و بین‌المللی مختلفی شرکت کرده‌اند.

این مؤسسه در حال حاضر دارای کرسی ثابت آموزش زبان استانبولی بوده و متقاضیان زیادی نیز برای آموزش در این کلاس‌ها ثبت نام می‌کنند. به عنوان بخشی از یک پروژه تورکولوژی که توسط مؤسسه یونس امره ترکیه (YEE) آغاز شده، به زبان ترکی در دانشگاه‌های آدیس آبابا، دانشگاه مکله و دانشگاه وولو آموزش داده می‌شود.

YEE به پیمان همکاری فرهنگی و دانشگاهی که توسط رئیس جمهور رجب طیب اردوغان و همتای اتیوپیایی خود ملاطو تاشوم ویرتو در فوریه سال ۲۰۱۷ گذشته در پایتخت آنکارا امضا شد اشاره و بیان می‌کند که یکی از بندهای این تفاهمنامه آموزش زبان ترکی در اتیوپی است.

دانشجویانی که دوره‌های آموزش زبان ترکی استانبولی را به خوبی طی کنند واجد شرایط حضور در مدرسه تابستانی ترکیه می‌شوند. این مدرسه تابستانی را مؤسسه یونس امره برگزار می‌کند. ترکیه در بدو ورود به اتیوپی، یک دوره آموزش آزاد زبان استانبولی را در بعضی دانشگاه‌ها آغاز کرد و البته پبشنهادات تحصیلی قابل توجهی را نیز به دانشجویان ارائه می‌داد، در این دوره‌ها دانشجویان در سه سطح طبقه بندی شده و افرادی که در بالاترین کیفیت یادگیری آموزش زبان استانبولی قرار می‌گرفتند، توسط بورسیه به یکی از دانشگاه‌های ترکیه در مقاطع تحصیلات تکمیلی معرفی می‌شدند البته در این دوره‌ها ترکیش ایرلاین نیز بعنوان اسپانسر اصلی از کلیه این فعالیت‌ها حمایت مالی کرده و می‌کند.

این مؤسسه برای بهبود دوستی بین ترکیه و سایر کشورها و افزایش مبادلات فرهنگی خدماتی را در خارج از کشور ارائه می‌دهد. این مؤسسه از زمان تأسیس در سال ۲۰۰۹، تقریباً ۱۰۰،۰۰۰ نفر را در ۴۳ کشور جهان به زبان ترکی آموزش داده است.

کمک‌های انسان دوستانه در ایام همه‌گیری کرونا

ترکیه جزو اولین کشورهایی بود که پس از همه‌گیری کرونا به اتیوپی کمک‌های انسان دوستانه ارسال کرد. این کشور ۱۷۰۰ کیلوگرم کالاهای محافظ و بهداشتی به اتیوپی اهدا کرده است که هدف آن کمک به جلوگیری از انتشار ویروس کرونا است.

این پشتیبانی شامل دستکش، مواد ضد عفونی کننده و ماسک است. سفیر ترکیه خانم یاپراک آلپ گفت کشورش متعهد به کمک به کشور اتیوپی در این ایام سخت و دشوار است. وی همچنین گفت که ترکیه به گسترش کمک‌های چند جانبه به اتیوپی ادامه خواهد داد.

حضور رسانه‌ای و برند حلال غذا

رستوران‌های مختلف ترکیه در گوشه و کنار شهرهای مختلف در اتیوپی فعالیت دارند و غذاهای حلال به مسلمانان ارائه می‌دهند. این رستوران‌ها که با حمایت سفارت و دولت ترکیه و همچنین ارائه خدمات دولت اتیوپی ایجاد شده‌اند در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته‌اند و نسبت به ایجاد تصویری مطلوب از ترکیه در اذهان عمومی مردم اتیوپی شده است.

البته لازم به توضیح است که فرآیند ظهور و بروز ترکیه در اتیوپی، کاملاً برنامه ریزی شده و هدفمند است و کشورهای دیگری نیز در عرصه صنایع غذایی اتیوپی وارد شده، ولی موفقیت ترکیه را به دست نیاورده‌اند.

یکی از علل اصلی این موفقیت این است که ترکیه مجموعه‌ای از خدمات به هم پیوسته را ارائه می‌دهد و در کنار آن دیپلماسی قوی قرآنی، دیپلماسی مسجد و… را نیز دارد. ترکیه در تمامی برنامه‌های مختلف فرهنگی، هنری، دینی و سیاسی و… اتیوپی، حضور مؤثر و پر رنگی دارد ضمناً حضور در تلویزیون و پخش فیلم و سریال‌های ترکیه‌ای نیز بسیار مهم و قابل توجه است و اکثر مردم صبح‌ها در محل کار در خصوص فیلم‌های دیده شده ترکیه‌ای در شب گذشته با یکدیگر صحبت می‌کنند. البته ترکیه با شناخت دقیق از ذائقه فرهنگی مردم اتیوپی توانسته سریال و برنامه‌های تلویزیونی متناسب را به این بازار بزرگ فرهنگی عرضه کند.

در حال حاضر کانال‌های تلویزیونی اتیوپی، به شدت تحت تأثیر فیلم‌ها و سریال‌های تولیدی کشور ترکیه بوده و کانال‌های تلویزیونی مذکور، مبالغ قابل توجهی را نیز برای خرید این تولیدات پرداخت می‌کنند. البته ترکیه طی ۱۰ سال گذشته فعالیت گسترده‌ای را برای به دست آوردن این بازار انجام داده و از جمله آن می‌توان به اهدای برنامه تلویزیونی رایگان اشاره کرد. پس از تثبیت شرایط و به دست آوردن بینندگان متعدد، ترکیه اقدام به فروش محصولات تلویزیونی خود به اتیوپی کرد.